جهان روی بشکه باروت/ جنگ جهانی سوم قریب الوقوع است!

به گزارش اقتصادنیوز، درگیری ها در نقاط مختلف جهان در حال افزایش است. همزمان با حمله 7 اکتبر حماس به اسرائیل که منجر به بمباران غزه شد و شبح جنگی وسیع در خاورمیانه را برجسته کرد، خشونت در سراسر سوریه نیز افزایش یافته است، پیشتر، یعنی اواخر سپتامبر آذربایجان منطقه مورد مناقشه قره باغ کوهستانی را تصرف کرد و حدود 150 هزار نفر از ارامنه را به ترک خانه هایشان واداشت در همین حال، در آفریقا، جنگ داخلی سودان ادامه دارد، درگیری به اتیوپی بازگشته و نیجر زیر سایه حکومت نظامیان قرار دارد.بر اساس داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط موسسه تحقیقات صلح اسلو، تعداد، شدت و طول درگیری‌ها در سراسر جهان در بالاترین سطح خود از قبل از پایان جنگ سرد قرار دارد. این مطالعه نشان داد که 55 درگیری فعال در سال 2022 جریان داشته که میانگین آن بین 8 تا 11 سال به طول انجامیده است.

خاورمیانه روی انبار باروت

علیرغم افزایش درگیری ها، فرآیندهای سیاسی تحت رهبری سازمان ملل در لیبی، سودان و یمن متوقف شده یا فروپاشیده است. تنش های به ظاهر منجمد - در مناطقی چون اتیوپی، اسرائیل و میانمار - با سرعت نگران کننده ای در حال شعله ور تر شدن است. به واسطه حمله روسیه به اوکراین، درگیری ها به اروپا نیز بازگشته است. در کنار گسترش جنگ، شاهد تحولات  بی سابقه انسانی نیز هستیم. در سال 2022، یک چهارم جمعیت جهان - دو میلیارد نفر - در مناطق متاثر از درگیری زندگی می کردند. تعداد افراد آواره اجباری در سراسر جهان تا آغاز سال 2023 به میزان 108 میلیون نفر رسید.تحولات خاورمیانه و سایر مناطق دیگر این حققیت را یادآوری می‌کند که درگیری ها فقط برای مدتی قابل مدیریت است. زمانی که جنگ در سراسر جهان شعله ور می شود و علل ریشه ای درگیری حل نشده باقی می ماند، ابزارهای سنتی ایجاد صلح و توسعه ناکارآمد به نظر می رسند.

آنگونه که فارن افرز نوشته، تلاش‌های ایالات متحده برای تحقق توافق‌نامه عادی سازی رابطه اعراب و اسرائیل؛ تلاشی بود برای تحقق صلح و توسعه ای پایدار. با این همه، حمله 7 اکتبر به خوبی نشان داد که این توافقنامه در عمل نمی تواند به عوامل مناقشه اسرائیل و فلسطین پایان دهد. گزینه های بین المللی برای دستیابی به راه حل های بلندمدت به ویژه در خاورمیانه و شمال آفریقا کم است. مرحله کنونی جنگ داخلی یمن پس از مذاکرات بین انصار الله و عربستان تقریبا متوقف شده است. از همین رو بسیاری از یمنی‌ها، از جمله ندوه الدوسری، محقق کهنه‌کار، انتظار دارند دیر یا زود جنگ بازگردد، یا وضعیت برزخ «بدون جنگ، بدون صلح» ادامه یابد.درگیری ها در سوریه نیز به دلیل عدم پیشرفت مذاکرات، در یک قدمی انفجار است. بالاخص آن که مذاکرات بین کمیته ارتباط عربی، متشکل از اردن، عربستان، عراق، مصر و اتحادیه عرب و دولت سوریه متوقف شده است.

صلحی که همه صلح ها را بر باد داد

بازیگران منطقه‌ و دیپلمات‌ها و تحلیل‌گران غربی مدت‌هاست براین باورند که وضعیت غزه و کرانه باختری ناپایدار است. اما توجه های بین المللی به جای دیگری معطوف شده است. پلن ترامپ زمینه ساز برقراری رابطه دیپلماتیک بین اسرائیل و بازیگران عرب چون بحرین و امارات شد. بایدن نیز برای گسترش دامنه توافق با اعراب خیز برداشت اما شکست خورد. هرچند فارغ از تشدید درگیری میان اسرائیل و حماس، مقامات آمریکایی از جمله آنتونی بلینکن، همچنان امیدوارند که مذاکرات عادی سازی اسرائیل و عربستان ادامه یابد.

در چنین شرایطی می توان گفت، جهان در نقطه عطفی قرار دارد و هنوز هم می توان از رویکرد جدیدی برای حل مناقشه حمایت کرد. آنگونه که ناظران باور دارند، هرگونه تلاش برای احیای صلح نیازمند اراده سیاسی کشورهای قدرتمند، به ویژه ایالات متحده و دیگر اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل است. این نکته به صراحت توسط آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد، در خلاصه سیاستی که اخیرا منتشر شده، با عنوان "برنامه جدیدی برای صلح" مطرح گشته، چشم اندازی که مسئولیت تامین صلح و حفظ هنجارهای بین المللی را به جای کشورهای مختلف بر عهده دارد. در این میان اگر دولت‌هایی که می‌گویند به نظم مبتنی بر قوانین اعتقاد دارند به حمایت از قوانین و هنجارهای بین‌المللی پایبند نباشند، رقابت فعلی به سمت درگیری همه جانبه پیش خواهد رفت.

مذاکرات برای برقراری آتش بس به عنوان بخشی از  «فرایند صلح»، غالبا و به طور موقت سلاح ها را ساکت می کند.از همین رو، برای میانجیگری به رویکردی تازه نیاز هست. فرآیندها و شیوه‌های رسمی صلح‌سازی در طول دوره پس از جنگ سرد گسترش یافته و حرفه‌ای شدند، و یا مستلزم پویایی هستند - از جمله همکاری ژئوپلیتیکی و حل و فصل موفقیت‌آمیز صلح و انتقال سیاسی - که دیگر وجود ندارند. دنیای امروز با رقابت ژئوپلیتیکی تعریف می شود و به چیزی بسیار متفاوت نیاز دارد. در همین حال، آنگونه که ناظران می گویند، کسانی که به دنبال برقراری صلح هستند، باید با بازیگران غیرسنتی - قدرت‌های متوسط، سازمان‌های بشردوستانه و بازیگران بخش خصوصی - درگیر شوند.