بازی علی‌اف با کارت قفقاز

به گزارش اقتصادنیوز ، آذربایجان 19 سپتامبر با توسل به نیروی نظامی قره باغ را بازپس گرفت و از خط قرمز ترسیمی اتحادیه اروپا و ایالات متحده عبور کرد. به ادعای گروهی از ناظران پیامدهای چنین اقدامی می تواند برای غرب منفی باشد. بالاخص آن که الهام علی اف تا آخرین لحظه به مقام های بلندپایه اروپا، چهره هایی چون چارلز میشل، رئیس شورای اروپا و آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده، اطمینان داده بود که به عملیات نظامی متوسل نخواهد شد.

باکو غرب را دور زد!

در ماجرای قره باغ، موضوع قابل تامل آن است که آذربایجان تقریبا هرآنچه را می خواست پشت میز مذاکره از آن خود کرد. پس از سال‌ها گفت‌وگوهای بی نتیجه، ارامنه ساکن قره‌باغ موافقت کردند تا با باکو رایزنی هایشان را کلید بزنند؛ گفت‌وگوهایی که منجر به توافق در باب ادغام این جغرافیا به آذربایجان شد. نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان، تمامیت ارضی آذربایجان، از جمله قره باغ کوهستانی را به عنوان بخشی از جغرافیای این کشور را به رسمیت شناخت.آنگونه که موسسه مطالعاتی کارنگی نوشته، آنچه رخ داد را نمی توان در قاب تلاش برای تعریف یک معامله تبیین کرد.

همزمان گروهی از تحلیلگران بر این باورند که امروز وضعیت حقوق بشر در منطقه قره باغ با اهمیت است. باکو می گوید کنترل کامل منطقه را در دست دارد و ارامنه باقی مانده در این سرزمین هیچ چالشی ندارند. با این حال، گزارش های ادعایی وجود دارد مبنی بر بدرفتاری نظامیان آذربایجان با ارامنه.باکو که تاکنون تلاش‌ها برای اعزام ماموران ناظر بین‌المللی به منطقه را رد کرده، در این باره مسئول است چرا که مسئله نقض هنجارهای بین المللی مطرح است.

هم صدایی باکو و مسکو

در این میان گروهی از ناظران براین باورند که علی اف پیش از حمله به قره باغ، این رویکرد را با مسکو در میان گذاشته است. به باور آنها، بی دلیل نیست که بازیگران غربی چشم بر تحولات اخیر بسته اند.از منظری دیگر مسئله با اهمیت، مسیر حمل و نقل برنامه ریزی شده در سراسر ارمنستان به منطقه نخجوان آذربایجان است. روسیه، آذربایجان و ترکیه همگی برای تحمیل نسخه خودنوشته شان درباب کریدور زنگزور راهکارهایی را در سردارند.

در بستر تاریخ، آذربایجان روایت قانع‌کننده‌ای درباره دهه 1990 دارد؛ روایتی که بسیاری نمی‌دانند. در جریان جنگ اول قره باغ، هر دو طرف دست به پاکسازی قومی زدند، اما به گفته ناظران آذربایجان به رویکرد سختگیرانه تری متوسل شد. چنین گزاره ای بهانه ای شده برای پرهیز از گفتمان تمدنی؛ مولفه ای که در برخی محافل اروپایی، بالاخص در فرانسه و در میان اعضای جناح راست مسیحی برجسته شده است..اما پس از جنگ 2020، زمانی که آذربایجان اراضی خود را به زورپس گرفت، بهانه اشغال اهمیت خود را از دست داد.

بازارهای اصلی فروش باکو در غرب حول محور تجارت و جغرافیا تعریف شده – در همین راستا وضعیت آذربایجان به سان تنها کشور تعریف شده میان بین روسیه و ایران با داشتن زیرساخت های نفت و گاز و حمل و نقل و فعال در قاب کریدور میانی برجسته شده است.این بازیگر در پایتخت‌های غربی، به واسطه تسلط بر منابع انرژی از اهمیت خاصی برخوردار است؛ مزیتی که باکو به خوبی از آن آگاه است.

اروپا گل به خودی زد!

اورسولا فون در لاین، رئیس کمیسیون ژوئیه 2022 در جریان تصمیمی نادرست به باکو رفت و با مقام های آذربایجان به عنوان شرکای اتحادیه اروپا جهت ارائه حجم اضافی گاز به این قاره قراردادی منعقد کرد و حتی به عباراتی چون درگیری، صلح و ارمنستان نیز اشاره ای نکرد. آذربایجان همیشه مرکز حمل و نقل خواهد بود، اما امروز در باب شرایط به وجود آمده دو تهدید وجود دارد. اول، کارشناسان به این نتیجه رسیدند که انتقال حجم بالای گاز به اتحادیه اروپا بعید است.به بیانی دیگر، دستیابی به سطح صادرات بیش از 3 یا 4 میلیارد متر مکعب مستلزم ارتقاء زیرساخت ها و مقابله با این واقعیت است که روسیه و ایران نیز سهامداران خط لوله گاز قفقاز جنوبی هستند.

دوم، اتصال و تضاد به طور جدایی ناپذیری یه یکدیگر مرتبط هستند. مسیر کریدور میانه که از چین و آسیای مرکزی به اروپا و از طریق قفقاز جنوبی می رسد، مسیری چند کشوری است که ارمنستان را نیز در بر می گیرد. برای کار کردن چنین کریدوری همکاری منطقه ای و مشارکت موسسه های بین المللی نیز لازم است.از همین رو شاید زمان ان فرا رسیده که اروپا فراتر از منافع خود، هنجارهای حقوق لشری را رعایت کرده و باکو را به واسطه چالش های ایجاد شده هدف قرار دهند.