توافق برجام خارج از دسترس شد؟

به گزارش اقتصادنیوز، گمانه زنی ها بر سر سرنوشت توافق هسته ای با ارسال پاسخ ایران به پیشنهاد اتحادیه اروپا به اعلا درجه خود رسیده است. روز گذشته سی‌ان‌ان با انتشار گزارشی به نقل از یک مقام ارشد دولت آمریکا مدعی شده ایران رسماً به طور رسمی از یکی از «خطوط قرمز» خود صرف نظر کرده که تاکنون [عدم پذیرش آن از سوی طرف‌های غربی] به عنوان یکی از نقاط بن‌بست در تلاش‌ها برای احیای توافق هسته‌ای ایران شناخته می‌شد.

این مقام آمریکایی به سی‌ان‌ان گفته ایران در پاسخ روز دوشنبه خود به پیش‌نویس پیشنهادی اتحادیه اروپا برای احیای برجام-که این اتحادیه آن را پیش‌نویس «نهایی» توصیف کرده- خواستار حذف سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی وزارت خارجه آمریکا نشده است. این مقام مسئول با اشاره به اینکه ایالات متحده بارها و به طور مداوم این درخواست را رد کرده، گفت: «نسخه فعلی متن و آنچه آن‌ها [در پاسخ اخیر خود] مطالبه می کنند، چنین خواسته‌ای را کنار می‌گذارد. بنابراین اگر به توافق نزدیک‌تر هستیم، به همین دلیل است» .

در واکنش به این خبر محمد مرندی، مشاور تیم مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی در مذاکرات هسته ای گفته حذف نام سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی هیچ‌‌گاه پیش‌شرط توافق نبوده است. مرندی  با انتشار توییتی نوشت: «بارها در چند ماه اخیر گفته‌ام که خارج کردن نام سپاه پاسداران از لیست سازمان‌های تروریستی خارجی آمریکا هیچ‌گاه پیش‌شرط یا درخواستی کلیدی نبوده است. ایران هم سنتکام را در لیست [گروه‌های] تروریستی خود نگه خواهد داشت. اما اگر آمریکا نیاز دارد چنین چیزی بگوید تا توافق را موجه جلوه دهد، به خودشان مربوط است.»

بدین ترتیب به نظر می رسد مجادله بر سر اعطای امتیاز از سوی هر طرف به مسئله ای مورد گفتگو در پایتخت ها بدل شده است.

اصرار در واشنگتن، انکار در تل آویو

در این شرایط، اکسیوس با انتشار گزارشی مدعی شده مقامات آمریکایی و اسرائیلی به این پایگاه خبری گفته اند که دولت بایدن در روزهای اخیر به دنبال این بوده که به اسرائیل اطمینان دهد که با امتیازات جدید با ایران موافقت نکرده و توافق هسته ای قریب الوقوع نیست. با این حال  مقامات اسرائیلی گفته اند که به این اظهارات اطمینان ندارند.

نزدیک به یک هفته پیش از این، ایران، به آن چه اتحادیه اروپا -در مقام هماهنگ کننده مذاکرات احیای برجام- متن «نهایی» توافق می خواند به طور رسمی داد. بدین ترتیب گمانه زنی ها مبنی بر نزدیک شدن توافق به شدت افزایش یافت و منجر به ایجاد اصطکاکی میان ایالات متحده و اسرائیل شد که با احیای توافق هسته ای 2015 مخالف است.

نگرانی در میانه کارزار انتخابات

نگرانی در اسرائیل با این واقعیت تشدید شد که این رژیم در حال حاضر درگیر یک کارزار انتخاباتی است. اگر توافق هسته ای قبل از انتخابات نوامبر اعلام شود، می تواند امتیاز سیاسی بزرگی به بنیامین نتانیاهو، رهبر مخالفان بدهد تا علیه یایر لاپید، نخست وزیر فعلی استفاده کند.

پیش از این هم مقامات آمریکایی اظهار کرده بودند که طی هفته گذشته، مقامات کاخ سفید به همتایان اسرائیلی خود اطمینان دادند که علیرغم ادعاهای منتشر شده در رسانه ها، هیچ امتیاز جدیدی به ایران داده نشده است. اما پنجشنبه گذشته مقامات ارشد اسرائیلی به خبرنگاران گفتند که لاپید به کاخ سفید گفته است که پیش نویس اتحادیه اروپا فراتر از توافق 2015 است و از خطوط قرمز خود دولت بایدن عبور می کند.

کاخ سفید که از گزارش رسانه ها غافلگیر شده بود، در روزهای پنجشنبه و جمعه به دنبال این بود که یک بار دیگر اسرائیلی ها را قانع کند که این دولت بایدن نیست که امتیاز ارائه می دهد، بلکه ایران است که از درخواست خود مبنی بر حذف سپاه پاسداران از . لیست سیاه تروریسم خارجی ایالات متحده صرف نظر کرده است.

توافق قریب الوقوع خارج از دسترس؟

توافق ممکن است نسبت به دو هفته پیش نزدیک‌تر شده باشد، اما نتیجه کار همچنان نامشخص است زیرا برخی شکاف‌ها باقی مانده است. در هر صورت، به نظر نمی رسد حصول آن قریب الوقوع باشد. مقامات اسرائیلی در گفتگو با اکسیوس تایید کرده اند که در روزهای اخیر گفت‌وگوهای تنگاتنگی با ایالات متحده صورت گرفته است، و در حالی که بیشتر بحث‌ها پشت درهای بسته باقی مانده و دشوارتر شده، هدف از این تماس ها این بوده که مطمئن شوتد کاخ سفید متوجه شود که نگرانی‌های اسرائیل چقدر جدی است.

ایال هولاتا، مشاور امنیت ملی اسرائیل، سه شنبه آینده با جیک سالیوان همتای خود در کاخ سفید در واشنگتن دیدار خواهد کرد و مقامات اسرائیلی انتظار گفتگوهای سخت تری را دارند. یک مقام اسرائیلی به اکسیوس گفته: «ما اطمینان نداریم. ما بسیار نگران هستیم».

پرهیز از کمپین ضد بایدن

با این حال منابع اکسیوس گفته اند که با وجود اینکه اخیراً بحث ها با ایالات متحده در مورد ایران شدیدتر شده، لاپید قصد ندارد به یک کمپین علنی علیه بایدن در مورد توافق هسته ای با ایران بپردازد. به گفته یک مقام ارشد اسرائیلی: «سیاست ما این نیست که مانند آنچه در سال 2015 رخ داد، به رویارویی علنی با ایالات متحده برسیم. ما مانند نتانیاهو با اوباما روابط با دولت بایدن را خراب نمی کنیم».

در این شرایط، آدرین واتسون، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید گفته: «ما در حال گفتگوهای فشرده و مداوم با اسرائیل در مورد ایران هستیم. هولاتا مشاور امنیت ملی هفته آینده به واشنگتن می آید. هیچ حامی بزرگتر از رئیس جمهور بایدن برای امنیت اسرائیل وجود ندارد».

احیای برجام و منافع اسرائیل

باید متذکر شد که اگرچه موضع رسمی کابینه اسرائیل مخالفت با بازگشت ایالات متحده به توافق هسته ای 2015 است، اما چندین مقام ارشد دفاعی و اطلاعاتی فعلی و سابق متفاوت فکر می کنند. ژنرال آهارون هالیوا، رئیس کنونی اطلاعات نظامی اسرائیل، چندین بار در ماه‌های اخیر به کابینه امنیتی گفت که بازگشت به توافق هسته‌ای 2015 منافع اسرائیل را تامین می‌کند. بنی گانتز، وزیر دفاع نیز به طور خصوصی گفته که برزخ فعلی با ایران بدتر از بازگشت به توافق است.

ژنرال بازنشسته تامیر هیمن، رئیس سابق اطلاعات نظامی اسرائیل نیز روز جمعه در توییتر نوشت که توافق مورد بحث بد است، اما همچنان برای عقب انداختن برنامه هسته ای ایران و باقی گذاشتن زمان برای آماده کردن گزینه نظامی ضروری است.

در این شرایط، کاخ سفید و وزارت خارجه همچنان در حال بررسی و مطالعه واکنش ایران به پیش نویس توافقنامه اتحادیه اروپا هستند. مشخص نیست که ایالات متحده چه زمانی پاسخ خود را به صورت خصوصی و عمومی خواهد داد.