جزئیات «پلن‌B» بنت-بایدن علیه ایران

به گزارش اقتصادنیوز ؛ درحالیکه رسانه‌ها درباره احتمال ازسرگیری مذاکرات وین در اواخر تابستان گمانه‌زنی می‌کنند و رؤسای جمهور ایران و فرانسه نیز به تازگی طی گفت‌وگوی تلفنی درباره این موضوع  رایزنی کرده‌اند، تحلیلگران نیم‌نگاهی هم به لفاظی‌های تهدیدآمیز مقامات تل‌آویو علیه برنامه هسته‌ای ایران داشته‌اند؛ چرا که بسیاری از ناظران براین باورند که در صورت عملیاتی شدن چنین ادعاهای تهدیدآمیزی، روند تعامل دیپلماتیک برای احیای برجام –اگر به کلی واژگون نشود- مستقیماً تحت‌الشعاع قرار خواهد گرفت.

به نوشته خبرگزاری بلومبرگ ابراهیم رئیسی ، رئیس جمهور ایران به همتای فرانسوی خود امانوئل مکرون، گفت که مذاکرات برای احیای توافق هسته ای 2015 باید به لغو تحریم‌های اقتصادی ایران منجر شود. وی افزود که ایران علاقه ای به «مذاکره برای مذاکره» ندارد. رئیس‌جمهور جدید ایران به امانوئل مکرون گفت که تهران خواهان توسعه روابط تجاری با پاریس بوده و آماده است تا «همکاری همه‌جانبه با اروپا از طریق فرانسه» را آغاز کند.

این گزارش می‌افزاید در حالی که دولت ایران هنوز هیچ نشانه‌ای از زمان از سرگیری مذاکرات -که از زمان انتخاب رئیسی در ژوئن معلق است- ارائه نکرده، رابرت مالی ، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران به بلومبرگ گفت که واشنگتن "نمی تواند برای همیشه منتظر ازسرگیری مذاکرات بماند" وقتی که ایران همچنان به گسترش برنامه هسته ای خود ادامه می‌دهد.

افزایش لفاظی‌های تهدید‌آمیز اسرائیل

توماس اُ.فالک خبرنگار الجزیره گزارش داد که در این میان رهبران اسرائیل یک سری تهدیدها را علیه برنامه هسته‌ای ایران مطرح می‌کنند و مدعی هستند که برنامه‌های عملیاتی این رژیم ممکن است دوباره احیا شود.

نفتالی بنت ، نخست وزیر اسرائیل هفته گذشته پس از دیدار با جو بایدن ، رئیس جمهور آمریکا اعلام کرد که آمریکا و اسرائیل یک تیم سطح بالا برای مقابله با مسئله هسته‌ای ایران تشکیل داده اند.

بنت گفت: «پیگیری فوری تشکیل یک تیم مشترک بر اساس اهداف مشترک بازگرداندن ایران به جعبه خود و جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته ای بود. ما یک تیم مشترک ذیل مشاوران امنیت ملی خود و آمریکا تشکیل دادیم ، و ما بسیار سخت کار می کنیم و همکاری عالی است ... رئیس جمهور کاملاً روشن بود که نمی خواهد ایران را در حال حاضر یا در آینده هسته ای کند».

با توجه به عدم پیشرفت مذاکرات با ایران برای بازگشت به برنامه جامع اقدام مشترک بایدن در دیدار خود با بنت در کاخ سفید گفت اگر گزینه دیپلماتیک با تهران شکست خورد، دیگر گزینه‌ها را نیز در مظر می‌گیرد.

 بنی گانتز ، وزیر جنگ اسرائیل ، از جامعه بین المللی خواسته است «پلن B» را علیه برنامه هسته‌ای ایران تدوین کند زیرا به ادعای وی احتمال بازگشت به توافق هسته ای کاهش یافته است. گانتز همچنین بدون ارائه هیچ شواهد یا مدارکی در نشست خبری 25 آگوست به ده‌ها سفیر و نماینده گفت: ایران تنها دو ماه تا دستیابی به مواد لازم برای سلاح هسته‌ای فاصله دارد.

وی ادعا کرد: «ایران قصد نابودی اسرائیل را دارد و در حال توسعه ابزارهایی برای این کار است. اسرائیل از امکانات لازم برخوردار است و در انجام آن تردید نخواهد کرد. من این احتمال را رد نمی کنم که اسرائیل مجبور باشد در آینده برای جلوگیری از هسته‌ای شدن ایران اقدامی انجام دهد».

پلن B از نگاه تحلیلگران

بر اساس گزارش الجزیره در حالی که گانتز به جزئیات نپرداخت، تحلیلگران ایده خود را در مورد چند و چون یک پلن B احتمالی دارند.

تریتا پارسی ، نایب رئیس اجرایی مؤسسه کوئینسی گفت: «به نظر می رسد آنچه که از آن به عنوان طرح B از آن یاد می شود، همان طرح A اسرائیل است؛ اقدامات قهری که به احتمال زیاد ایالات متحده و ایران را وارد جنگ گسترده تری می‌کند که باعث می شود تعادل در منطقه به طور چشمگیری به سمت اسرائیل تغییر کند و در عین حال جلوی هرگونه خروج ایالات متحده از منطقه را بگیرد».

تهدیدها فقط کلمات پوچ نیستند

با این حال، یانیف ولر، مدرس ارشد سیاست خاورمیانه در دانشگاه کنت، می گوید، «حتی اگر طرح B کمی ظریف تر از سناریوی فوق باشد، باید سخنان گانتز را جدی گرفت. ولر مدعی شد: «این تهدیدها فقط کلمات پوچ نیستند. اسرائیل و آمریکا پیشتر توانسته‌اند در داخل ایران عملیات انجام دهند و اقدامات تخریبی علیه تاسیسات و زیرساخت های هسته ای ایران صورت دهند».

به زعم برخی کارشناسان امنیتی، انتخاب کلمات توسط گانتز یادآور مواردی است که اسرائیل در مورد تهدید از جانب ایران اغراق کرده است.

استفان زونس، استاد سیاست و رئیس برنامه مطالعات خاورمیانه در دانشگاه سانفرانسیسکو، به الجزیره گفت: «این ادعاها احتمالاً معتبرتر از کل ادعاهای هشدار دهنده‌ای نیست که اسرائیلی ها درباره توانایی هسته ای ایران از دهه 1990 تا کنون مطرح کرده اند. هریک از این پیش بینی های ترسناک در طول ربع قرن گذشته اشتباه بوده است، بنابراین دلیلی وجود ندارد که آخرین مورد تکرار این اظهارت را جدی بگیریم».

موانع اصلی پیشرفت در مذاکرات وین

به نوشته الجزیره، از آوریل ایران و آمریکا در مذاکرات غیر مستقیم از سریق سایر طرف‌های قرارداد -چین، آلمان، فرانسه، انگلیس و روسیه- تلاش کرده اند تا توافق را احیا کنند، اما به گفته پارسی «یک موضوع اساسی که مانع مذاکرات می شو ، همچنان باقی است».

وی افزود: «در مسائل اساسی، مانع اصلی این است که آمریکا از ایران خواستار تضمین این است که پس از احیای برجام ایران با مذاکره مجدد درباره آن موافقت کند و از آن سو ایران خواستار تضمین آمریکا برای عدم خروج مجدد دولت ایالات متحده از توافق است».

پارسی معتقد است به جز این، دلایل مختلف دیگری هم این مسیر را با دشواری روبه‌رو کرده است. وی افزود: «به دلیل تاخیر دولت بایدن در آغاز مذاکرات، روند دیپلماسی درگیر انتخابات ایران شد و مشخص نیست چه زمانی و با چه شرایطی دولت جدید ایران با از سرگیری گفتگو در وین موافقت کند ... بیم آن وجود دارد که دولت محافظه‌کار جدید ایران موضع سخت‌تری اتخاذ کند و حتی به دنبال تغییر قالب مذاکرات باشد».

انتخاب گزینه نظامی چقدر محتمل است؟

بر اساس این گزارش این تأخیر به احتمال زیاد در واشنگتن و اسرائیل این نگرانی ادعایی را ایجاد می‌کند که تهران برای مدت زمان طولانی بازی را پیش خواهد برد، به ویژه هنگامی که زمان گریز هسته‌ای تهران تنها به چند ماه رسیده است؛ بنابراین احتمال دارد مارپیچ تشدید تنش تداوم یابد؛ اگرچه هنوز مشخص نیست تا چه حد.

 با این وجود، به گفته زونس، گزینه های بایدن در خارج از مسیر دیپلماسی، محدود است. وی گفت: «تصور هر سناریوی واقع بینانه دیگری غیر از مذاکرات برای احیای برجام دشوار است. ایالات متحده هنوز هم تحریم های شدید علیه ایران را اعمال می کند، اما تحریم‌ها به وضوح جواب نمی‌دهد و یک گزینه نظامی نیز به وضوح غیرقابل قبول است؛ نه تنها برای جناح مترقی حزب دموکرات، بلکه اکثر برترین مقامات پنتاگون که در بازی های جنگی کافی شرکت کرده‌اند». زونس افزود: «برای تشخیص اینکه هیچ راه حل نظامی قابل اجرا وجود ندارد، دلایل زیادی وجود دارد».

زونس افزود: «اسرائیلی‌ها نیز احتمالاً با به رسمیت شناختن یک گزینه نظامی متضرر خواهند شد، اما شاید آنها بر این باورند که تکرار این تهدید ممکن است آمریکایی ها را مجبور به پیشبرد خط سخت‌تر علیه ایران کند».

به گفته زونس، به طور کلی، علیرغم عدم پیشرفت، تهدیدهای آمریکا و اسرائیل در صحنه بین المللی همچنان مضر است. وی گفت: «چنین تهدیدهایی برای دیپلماسی مفید نیست، به همین دلیل است که دولت اوباما به طور جدی از این تهدیدها خودداری کرد چون در دیپلماسی جدی بود، و به همین دلیل دولت بوش آنها را به طور خستگی ناپذیری به کار می‌گرفت ، زیرا هرگز در مذاکرات جدی نبود».

معمای پارادوکسیکال بایدن

تریتا پارسی می‌گوید: «عدم وجود سلاح هسته‌ای شرط اساسی کاخ سفید درباره تهران است و بایدن نیز می‌داند که بمباران ایران سریعترین راه برای اطمینان از عدم دستیابی تهران به تسلیحات هسته ای است، اما این وضعیت برای بایدن معمایی پارادوکسیکال ایجاد می کند؛ هر اقدامی در قالب مداخله نظامی در عین حال که سریعترین و مطمئن‌ترین راه حل به نظر می‌رسد، اما در واقع احتمالاً تأثیر معکوس خواهد داشت. چراکه در صورت حمله ایالات متحده یا اسرائیل، ایران به احتمال زیاد برنامه بلند پروازانه و با بودجه مناسب برای ایجاد نوعی بازدارندگی معتبر در برابر حملات آینده را آغاز می کند، برنامه‌ای که می تواند شامل توسعه سلاح هسته‌ای در چند سال آینده نیز باشد». 

ولر گفت: «در حالی که چشم انداز نسبتاً غم انگیزی برای همه بازیگران درگیر وجود دارد ، هنوز این احتمال وجود دارد که دیپلماسی برتری پیدا کند».

ولر افزود: «بیشتر اینها به دولت بایدن بستگی دارد. اسرائیل بر واشنگتن فشار می آورد تا در موضع خود تجدیدنظر کند ، اما در حال حاضر ، به نظر می‌رسد آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ، متعهد است تلاش کند و مذاکرات را به پیش ببرد».