تاوان قیمت گذاری دستوری برای فولاد ایران

به گزارش اقتصادنیوز در یازدهمین همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و سنگ‌آهن ایران بر این نکته تاکید شد که صنعت فولاد با چالش‌های مهمی اعم از تامین مواد اولیه، جانمایی، چشم‌انداز بازار جهانی و چالش تکنولوژی دست و پنجه نرم می‌کند، اما آنچه که زنجیره تولید در این صنعت را بی‌ثبات و چشم‌انداز آن را با ابهام مواجه کرده است نه این چالش‌ها بلکه خلط سیاست‌های حمایتی و رفاهی دولت با سیاست‌های توسعه‌ای است.

علیرضا بختیاری، مدیر مسئول گروه رسانه‌ای «دنیای اقتصاد» در ابتدای این همایش اعلام کرد که  این همایش را در فضایی برگزار می‌کنیم که هنوز سایه عدم قطعیت‌ها و ریسک‌های غیراقتصادی بر اقتصاد ایران سنگینی می‌کند. در عین‌حال، می‌توان گفت عوامل تشدیدکننده این نوع ریسک‌ها که تا همین چند ماه پیش با راهبرد فشار حداکثری بر اقتصاد ایران تحمیل می‌شد تا حدود زیادی رفع شده است. به همین دلیل احتمالا در سال پیش‌رو، عوامل تهدیدکننده فضای کسب‌وکار در ایران بیش از آنکه به ریسک‌های غیراقتصادی مربوط باشد تحت تاثیر ریسک‌های سیاستگذاری خواهد بود.

  بختیاری با اشاره به اینکه اهمیت ریسک سیاستگذاری کمتر از ریسک تحریم‌ها نیست افزود: اما این دو نکته مهم، همواره مغفول مانده و برای توسعه صنعتی به مجموعه‌ای از راهکارهای تکنیکی بسنده شده است. این در حالی است که راهکار تکنیکی اگر با سیاستگذاری مناسب پولی، ارزی و تجاری که در بالادست آن قرار دارند پشتیبانی نشود راه به جایی نخواهد برد.

به گفته بختیاری، در همایش سال گذشته چشم‌انداز فولاد و سنگ آهن، با توجه به روند رو به   تحریم‌ها و نیز شرایط خاص آن مقطع زمانی تصریح شد؛ که تنها راهکار در دسترس، خنثی‌سازی تحریم‌هاست.

وی افزود؛ از این زاویه، شاید گردهمایی سال گذشته نخستین تریبونی بود که در آن، ابعاد راهبرد «خنثی‌سازی تحریم‌ها» در صنایع استراتژیکی مثل فولاد تبیین شد ولی متاسفانه مورد عنایت سیاستگذاران اقتصادی قرار نگرفت و منافع فرصت‌سازی از تهدید تحریم‌ها تا حدود زیادی از دست رفت.

بختیاری با اشاره به اینکه طبیعی است سیاستگذاران و متولیان صنعتی بدون هم‌اندیشی با صاحبنظران و فعالان عرصه صنعت قادر به اتخاذ تصمیمات صحیح نخواهند بود عنوان کرد:  هدف اصلی این همایش هم ایجاد فرصت همفکری، تبادل‌نظر و تضارب آرا بین این سه ضلع اثرگذار بر توسعه صنعت فولاد و معدن در مسیری است که منافع ملی را حداکثر کند. به نظر می‌رسد پس از گذشت سالیان متمادی، بالاخره این اجماع بین همه اضلاع درگیر در توسعه صنعت فولاد شکل گرفته است که پشتوانه اصلی این توسعه، قدرت رقابت‌پذیری و حضور در بازارهای منطقه‌ای و جهانی است.

وی معتقد است؛ خبر خوب این است که عمده متغیرهایی که باعث تضمین قدرت رقابت پذیری و حضور در بازارهای فراملی می‌شود نه برونزا و خارج از دسترس، بلکه درونزا و وابسته به سیاستگذاری‌های داخلی است اما خبر بد آن است که متأسفانه این فرصت‌ را نیز به تهدید تبدیل کرده‌ایم.

به اعتقاد بختیاری اگرچه صنعت فولاد با چالش‌های مهمی اعم از تامین مواد اولیه، جانمایی، چشم‌انداز بازار جهانی و چالش تکنولوژی دست و پنجه نرم می‌کند اما آنچه که زنجیره تولید در این صنعت را بی‌ثبات و چشم‌انداز آن را با ابهام مواجه کرده است نه این چالش‌ها بلکه خلط سیاست‌های حمایتی و رفاهی دولت با سیاست‌های توسعه‌ای است. حرف بر سر این نیست که سیاست‌های قیمت‌گذاری و سایر مداخلات دولتی که با هدف حمایت از مصرف‌کنندگان در دستور کار قرار می‌گیرد کنار گذاشته شود بلکه مساله این است که نباید این سیاست‌ها باعث اختلال در سیاستهای رشد و توسعه صنعت فولاد  ‌شود؛ چون در این صورت، هم اهداف توسعه صنعتی ناکام خواهد ماند و هم سیاستهای حمایتی به اهداف مورد نظر دولت اصابت نخواهدکرد.  

بختیاری اظهار کرد: تداوم اصرار بر این سیاست غلط در کشورمان که طی سال گذشته نیز ادامه یافت باعث کاهش قدرت رقابت‌پذیری صنعت فولاد از یک سو و کاهش منابع مالی برای توسعه سرمایه‌گذاری از سوی دیگر شده است. این هر دو پیامد به دلیل دور کردن ایران از بازار جهانی نه تنها در جهت خنثی‌سازی تحریمها نیست بلکه اتفاقا همراستا با سیاست «تحریم حداکثری» است که هدف حذف ایران از بازارهای جهانی را دنبال می‌کند.  

برنامه ریزی برای صادرات

سروش فولادچی، دبیر همایش و مدیر واحد توسعه دانش گروه رسانه‌ای «دنیای اقتصاد» نیز با اشاره به اینکه ایت همایش توانسته است پس از برگزاری 10 دوره به الگو برای کشورهای همسایه و رقبای منطقه‌ای در جریان‌سازی تحولات بین‌المللی در صنایع استراتژیک تبدیل شود. فولادچی، در ادامه با اشاره به تولید 55 میلیون تن فولاد در سال 1404 که نیازمند 160 میلیون تن سنگ‌آهن است گفت: برخی کارشناسان کمبود حداقل 30 میلیون تن سنگ آهن را از مشکلات اساسی رسیدن به افق 1404 و موضوع مهمی به منظور ممنوع کردن صادرات سنگ آهن با شعار عدم خام‌فروشی می‌دانند، در حالیکه دیگر کارشناسان و خصوصا متولیان تولید سنگ آهن فرصت بازارهای موجود و کسب درآمدهای ارزی برای کشور را در برهه کنونی مهم‌تر دانسته و از طرفی عدم خام‌فروشی را موضوع قابل تاملی می‌دانند.

به گفته فولادچی، ایجاد مزیت رقابتی برای محصولات چه از لحاظ کیفی و چه هزینه تمام شده برای صادرات و رویکرد تولید محصولات فولادی خاص و آلیاژها از دیگر نکاتی است که در بحث صادارت و همچنین بعد از افق 1404 باید درباره آنها بررسی و برنامه‌ریزی کرد.

دغدغه‌های حوزه واردات باید برطرف شود

سعید زرندی، معاون طرح و برنامه وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز با اشاره به اینکه بحث جایگاه جهانی صنعت فولاد امروز بر کسی پوشیده نیست عنوان کرد: شاید در دو دهه گذشته تمرکز جدی‌تری روی صنعت فولاد انجام شده هر چند فولادسازی به شکل امروز مدرن و پیشرفته نبوده است.  

 به گفته زرندی یکی از تعهداتی که بسیاری از سیاست‌گذاران به آن پایبند هستند هدفگذاری 55 میلیون تن فولاد است که تقریبا در طول 20 سال گذشته به این چشم‌انداز خلالی وارد نشده است، بطوریکه در حوزه دانشی در این صنعت رشد کرده‌ایم و هم‌اکنون در حوزه کنسانتره 65 درصد توان بومی‌ساز ی محصولات ایجاد شده است.

معاون طرح و برنامه وزیر صنعت، معدن و تجارت افزود: همچنین در حوزه گندله 69 درصد، در حوزه اهن اسفنجی 70 درصد و در حوزه شمش فولاد 61 درصد توان بومی‌سازی وجود دارد. زرندی در ادامه گفت: صنعت فولاد ما در حوزه بازارهای مالی نیز تاثیرگذار بوده است و از 20 شرکتی که در زنجیره فولاد هستند و در بازار سرمایه هم فعالیت دارند، ارزش بازارشان به 960 هزار میلیارد تومان رسیده که 16 درصد کل ارزش بازار بورس ایران را داراست.

زرندی در ادامه افزود: دغدغه‌های ما در حوزه واردات که باید برطرف شود، موضوع سرمایه‌گذاری در خانواده آلیاژی‌ها است که نیاز است به ان بپردازیم، هر چند مهمتر از مقوله سرمایه‌گذاری، بازار مصرف است. صنایع لوازم خانگی و خودرو ایران در حال رشد است و باید به سمت تولید همراه با ارزش‌افزوده گام برداریم. اگر به سمت تولید فناورانه و تولید با ارزش افزوده بالا نرویم از غافله دنیا عقب خواهیم ماند.  

 زرندی افزود: در حوزه انرژی قطعا چالش‌هایی وجود دارد اگر نتوانیم درست برنامه‌ریزی کنیم بعید است که سود شرکت‌های فولادی در سال‌های بعد مانند 2 سال گذشته ادامه داشته باشد. همچنین باید موضوع توسعه زیرساخت‌های فولادی که بخشی از آنها مربوط به انرژی است مورد توجه قرار گیرد. موضوع مصرف انرژی الان که شرایط فولاد خوب است باید کارآمد کنیم.

بخشنامه های لحظه ای مانع توسعه صادرات می شود

عز‌ت‌الله اکبرى تالارپشتى، رییس کمیسیون صنایع و معادن مجلس شوراى اسلامى نیز با اشاره به اینکه به طور کلی بخش معدن ما در کشور مغفول است عنوان کرد: این به معنی آن است که  سرمایه‌گذاری باید انجام می‌شد اما نشده است. شاید علت این مغفول ماندن هم دولت باشد و هم بخش خصوصی چرا که بخش خصوصی ما ساختارهای مقتدر و قوی ندارد.

رییس کمیسیون صنایع و معادن مجلس شوراى اسلامى افزود: ظرفیت بخش خصوصی در سرمایه‌گذاری و حضورش بی نهایت است و می‌تواند ظرفیت داخل و خارج استفاده کرد، اما این سازوکار در کشور ما نیست. همین قانون زنجیره فولاد که در مجلس در جریان است، حضور منسجمی که خواسته بخش خصوصی در آن مشخص باشد هنوز مشخص نیست.

به گفته تالارپشتی؛  ما می‌خواهیم قانونی را وضع کنیم که برای جامعه خودش مفید باشد. اما این جامعه باید یک انسجامی داشته باشد. او در ادامه گفت: از نظر ما هر صنعتی به صادرات وصل نشود، محکوم به افول است و دنیا به گونه‌ای است که باید ارتباطات قوی داشته باشیم و بازارها را بشناسیم تا بتوانیم بازارهایمان را حفظ کنیم. اما دولت هر لحظه بخشنامه‌ای صادر می‌کند که مانع توسعه صادرات می‌شود، چرا که ثبات را فراری می‌دهد. انداختن ناکارآمدی‌ها به گردن تحریم‌ها کار ساده‌ای است اما قابل قبول نیست. کار اجرا دست دولت است اما برنامه‌ای مشخصی در بدنه دولتی‌ها دیده نمی‌شود.

 محمود نیلی آبادی، رئیس دانشگاه تهران و رئیس انجمن مهندسی متالورژی و مواد ایران نیز که به‌صورت مجازی در این همایش حضور یافت  با اشاره به اینکه صنعت فولاد از زمانی که در ایران آغاز به کار کرد، یک تحول جدی در کشور به وجود آورد عنوان کرد: این صنعت باعث شد صنایع جنبی و تخصصی دیگر نیز در ایران در مدار رشد قرار گیرند؛‌بطوریکه می توان گقا فولاد یکی از استراتژیک‌‌ترین صنایع است.

رئیس دانشگاه تهران براین نکته نیز تاکید می کند که علاوه بر توجه بر فولاد خام این موضوع را باید در نظر داشت که عدم توجه به تولید فولادهای مخصوص هم ما را از سرریز تکنولوژی در حوزه‌های دیگر عقب می‌اندازد و هم وابستگی وارداتی ما را به این نوع فولادها زیاد خواهد کرد.