کشورهای در حال توسعه

دولت‌‌‌ها به‌عنوان ناظر و سیاستگذار عمده در مباحث اساسی اقتصادی، در تعیین عوامل اثرگذار بر بازده سهام، نقش پررنگی دارند و به بازیگری در بازار سرمایه علاقه‌مند هستند. اهمیت ثبات در سیاست‌‌‌های دولت برای کشورهای در حال توسعه، از جمله ایران دوچندان است؛ چرا که این کشورها دارای بازارهای مالی نامنظمی هستند و تغییر در سیاست‌‌‌های دولت می‌‌‌تواند متغیرهای کلان اقتصادی و پیرو آن بازارهای مالی این کشورها را با مشکلات متعددی مواجه کند که طی سال‌های اخیر نیز بیشترین ضربه، اعم از رسمی یا غیر‌رسمی بر بازار…

دنیای‌اقتصاد: رشد سریع جمعیت و توسعه شهرنشینی، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، تقاضای آب را به‌منظور تامین نیازهای جمعیتی به‌طور چشمگیری افزایش داده است. این موضوع در مناطقی از جهان که به صورت طبیعی همواره با کمبود آب مواجه هستند، بیشتر حائز اهمیت است. واقع‌شدن ایران در کمربند خشک و کم‌آب کره‌زمین با بارشی معادل یک‌سوم متوسط بارش دنیا و یک‌دوم متوسط بارش آسیا، باعث شده است تا به‌نسبت از منابع آبی کمتری برخوردار باشد. به همین دلیل مساله آب و منابع آبی در کشور، چنان مهم و راهبردی است که ضرورت توجه بسیار جدی…

دنیای اقتصاد: اهالی خلیج‌فارس، از جمله عربستان و قطر در جذب سرمایه‌ مستقیم خارجی موفق عمل کرده‌اند. سرمایه‌گذاری خارجی در عربستان در سال۲۰۲۲ به ۱۴۴میلیارد دلار رسیده است. اکنون ۳۷درصد از پروژه‌های صنعتی و ۹۳۰کارخانه عربستان با سرمایه خارجی اداره می‌شوند. قطر نیز با ۲۵برابر کردن جذب سرمایه‌گذاری خارجی خود، اکنون میزبان ۳۰میلیارد دلار سرمایه از کشورهای دیگر است.

این مطلب حاصل بازخوانی کتاب «نظم و زوال سیاسی» اثر فرانسیس فوکویاما به ترجمه رحمن قهرمان‌پور است. این ترجمه توسط انتشارات روزنه به چاپ رسیده ‌است.

در حال حاضر دلار آمریکا بخشی از ۸۸درصد کل انتقالات بین‌المللی بوده و همچنان ذخیره غالب بین‌المللی است. بانک‌های مرکزی و شرکت‌های بزرگ در سراسر جهان دلار آمریکا را همچنان به‌عنوان بخشی از ذخایر ارزی خود نگه می‌دارند. ذخایر دلاری کشورها بخشی از تقاضا برای اوراق قرضه دولتی آمریکا در بازارهای مالی را افزایش داده است.

دنیای‌اقتصاد -برزین جعفرتاش امیری: از منظر مشتاق حسین‌خان، اقتصاددان حوزه توسعه، کشورهای در حال توسعه برای رقابت‌پذیر کردن صنایع خود ناگزیر از اتخاذ سیاست صنعتی هستند. هرچند برخلاف سایر اقتصاددانان توسعه‌گرا، خان ملاحظات جدی درخصوص تدوین و اجرای سیاست صنعتی دارد. او معتقد است به‌کارگیری سیاست صنعتی توسط کشورهای در حال توسعه که ظرفیت اجرایی پایینی دارند، احتمال دارد که موفقیت چندانی در پی نداشته باشد. در این یادداشت خان درباره دو سوال اساسی که کارآمدی سیاست صنعتی در گرو پاسخ به آنها است، بحث می‌کند.

دنیای‌اقتصاد: در عصر داده‌ها، گسترش ارتباطات و نفوذ فناوری به عرصه‌های مختلف، به ایجاد استخرهای عظیم داده منجر می‌شوند و این جریان به شکلی قدرتمندتر، در حال تکرار است. این استخرهای داده حالا حکم معادن طلا را دارند و به تغذیه ابزارهای فناوری جدید و ایجاد بخش‌ها و صنایع بزرگی مانند هوش مصنوعی کمک می‌کنند و از این جهت است که حکمرانی داده در دنیای مدرن به دغدغه‌ای بین‌المللی برای کشورها تبدیل شده است. در همین راستا، دبیر کل کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل (آنکتاد) معتقد است که همکاری‌های بین‌المللی قوی‌تر برای…

دنیای‌اقتصاد: وضعیت بارش تجمعی کشور از ابتدای سال آبی تا ۲۶ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ از کاهش حدود ۲۲درصدی بارش کشور نسبت به میانگین بلندمدت خبر می‌دهد. همچنین بارش‌‌‌ها در سال‌جاری نسبت به سال گذشته، افزایش بیش از ۸درصدی داشته است.

دنیای‌اقتصاد- برزین جعفرتاش: تحقیقات خان سهم قابل توجهی در توسعه اقتصاد سیاسی هتردوکس داشت. به ویژه، او آنچه را که «اجماع حکمرانی خوب» نهادهای برتون وودز و بسیاری از سازمان‌های غیردولتی می‌نامد، در معرض نقد جدی قرار داد. در چندین مقاله، او این باور را به چالش می‌کشد که حذف رانت، فساد و رفتار رانت‌جویانه و همچنین بسط دموکراسی و تمرکززدایی، پیش‌شرط‌های توسعه هستند.

با توجه به کمبود منابع سرمایه‌گذاری و محدودیت‌ها در زمینه فناوری‌های پیشرفته در کشور‌های در حال توسعه، این کشورها سیاست جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) را در پیش گرفته‌اند. به‌طوری‌که در دو دهه اخیر میانگین جذب FDI توسط کشورهای در حال توسعه از میانگین جهانی بالاتر بوده است. با این حال سهم ایران در جذب سرمایه‌گذاری FDI اندک بوده است. ایران با داشتن منابع طبیعی فراوان و ارزان، نیروهای انسانی تحصیل‌کرده، زیرساخت‌های گسترش یافته و مناسب، بازارهای گسترده داخلی و موقعیت جغرافیایی و تنوع آب و…

دنیای‌اقتصاد: در دهه‌های اخیر نوآوری به پایگاه اصلی فعالیت‌های تحقیق و توسعه و فناوری تبدیل و اقتصاد مبتنی بر دانش و اطلاعات، جایگزین اقتصاد بر پایه تولید شده است. از زمان جنگ‌جهانی دوم تاکنون تحقیق و توسعه و نوآوری عامل اصلی رشد و جهش جوامع صنعتی بوده است. روند پرشتاب جهانی شدن و پایان‌پذیری منابع مادی، افزایش سریع رقابت کشورها و نیاز آنی به حفظ حقوق مالکیت معنوی اهمیت توانمند‌سازی پایه‌های دانشی را بیش از پیش آشکار ساخته است.

دنیای‌اقتصاد- راضیه احقاقی: «نهادها مهم هستند؛ اما همه‌چیز نیستند! نقش جغرافیا و منابع طبیعی در توسعه را نباید دست کم گرفت.» این عنوان مقاله‌ای است که جفری ساچز در آن به بررسی دلایل عدم توسعه‌یافتگی فقیرترین کشورها پرداخته است. وی در این مقاله تاکید دارد که اگرچه نهادسازی و حکمرانی خوب لازمه تحقق توسعه در هر منطقه‌ای است؛ اما این تمام ماجرا نیست.

همشهری آنلاین: آرزوی ۱۰۰ سالگی آرزوی اکثر آدم‌ها در سالگرد تولدشان است و به مدد پیشرفت علم دیگر یک آرزوی محال نیست.

دنیای‌اقتصاد: مدت زیادی به پایان سررسید سند چشم‌‌‌انداز بیست‌ساله کشور که شامل چهاربرنامه توسعه پنج‌ساله می‌‌‌شد نمانده است. آخرین سال اجرای این سند سال ۱۴۰۴ خواهد بود. تمامی کشورهای در حال توسعه در تدوین برنامه‌‌‌های راهبردی خود در مسیر توسعه با مشکلات عدیده‌‌‌ای دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

در دو قسمت قبلی مقاله، به برخی از چالش‌های توسعه‌ای کشورهای مسلمان اشاره شد. در قسمت اول این دغدغه مطرح شد که اصلاحات مد نظر الگوی حکمرانی خوب احتمالا نمی‌تواند کمک چندانی به ایجاد رشد سریع و بسط عدالت اجتماعی در کشورهای در حال توسعه به‌طور عام و کشورهای اسلامی به‌طور خاص کند. سپس به ریشه‌های الگوی حکمرانی خوب پرداخته شد که مبتنی بر خوانش خاصی از تاریخ توسعه غرب است. در این بخش اشاره شد که برخلاف روایت اصلی که آغاز توسعه غرب را به جدایی دین از حکومت نسبت می‌دهند، اتفاقا همراهی و همکاری دین و…

سید امیررضا انگجی: سنگاپور در سال۱۹۶۵ به استقلال کامل رسید، این ایالت جوان خود را از یک کشور بسیار فقیر با منابع طبیعی کم به یکی از کارآمدترین و ثروتمندترین کشورهای جهان سوق داده و از نظر شاخص پیچیدگی محصولات صادراتی پنجمین کشور جهان است. سنگاپور که مرکز صنعت و آموزش است، برای بسیاری در جهان سوم می‌تواند به‌عنوان یک الگو برای توسعه دیده شود. این سوال پیش می‌آید که آیا می‌توان موفقیت چشمگیر سنگاپور را در جاهای دیگر تکرار کرد و به‌عنوان چارچوبی جدید برای کشورهای در حال توسعه به‌کار گرفت؟ از نظر گزارش حاضر با توجه…

دنیای‌اقتصاد- محمدحسین شاوردی: پاک‌سازی صنعت برق از کربن فوری‌ترین مساله جهان است. ازآنجا‌که صنعت برق بزرگ‌ترین آلاینده در اقتصاد جهان است، عدم حذف کربن از صنعت برق می‌تواند به تشدید تغییرات اقلیمی(سیل و یخبندان) و درنتیجه اوج‌گیری تقاضای برق و ناتوانی نیروگاه‌ها در پاسخ‌گویی به مصرف‌کنندگان منجر شود. جدیدترین گزارش آژانس جهانی انرژی که در سه سناریو به بررسی آینده بازار برق پرداخته است، تاکید دارد اگر کربن‌زدایی از صنعت برق با جدیت پیگیری نشود، افزایش شدید دما در تابستان و کاهش شدید دما در زمستان به‌دلیل تغییرات اقلیمی،…

رشد در صورتی فراگیر است که از سطوح بالای اشتغال و افزایش دستمزدها حمایت کند. برای کشورهای در حال توسعه، این به معنای کسب رقابت در بخش‌ها و فناوری‌های جدید است. سیاست‌های حمایت از رشد فراگیر باید به شکست‌های قابل توجه بازار رسیدگی کند؛ اما بخشی از دشواری موضوع در «سیستم حل‌وفصل سیاسی» یا نظم اجتماعی است که در آن سیاست‌ها و نهادها تعبیه شده‌اند. حل‌وفصل سیاسی از نظر ساختاری در کشورهای در حال توسعه در مقایسه با کشورهای پیشرفته متفاوت است. راهبردهای بلندپروازانه حکمرانی خوب که هدف آنها اجرای قوی…

بیش از ۲۵ سال است که «اینگرید جانسون» در حوزه بیمه بین‌المللی و خدمات مالی فعالیت می‌کند. طی این سال‌ها، او در رهبری سازمانی، یک رویکرد «هدف‌‌‌محور» ابداع کرده؛ رویکردی که اساس آن، توانمندسازی تیم‌‌‌ها و تامین منافع مشتریان است. و حالا که رئیس شرکت «سان لایف آسیا» است، همین نگرش را در آنجا نیز پیاده می‌کند. او چندی پیش مهمان مکنزی بوده و به چند موضوع پرداخته: متحد کردن تیم‌‌‌ها و ذی‌نفعان زیر پرچم یک هدف مشترک، انطباق‌‌‌پذیری در دوران‌‌‌های چالشی و یافتن فرصت‌‌‌ها در صنعت بیمه.

دنیای‌اقتصاد: اتاق بازرگانی تهران در جدیدترین گزارش خود به بررسی وضعیت اقتصاد کشورهای منطقه منا (خاورمیانه و شمال آفریقا) پرداخته و پیش‌بینی‌‌‌ها از وضعیت رشد اقتصادی این کشورها در سال‌جاری میلادی را ارزیابی کرده است. آمارها نشان می‌دهد که میانگین رشد اقتصادی در منطقه خاورمیانه ۸/ ۵‌درصد بوده که در این میان کشورهای عضو شورای خلیج‌فارس توانسته‌‌‌اند رشد ۳/ ۷درصدی داشته باشند و در میان کشورهای در حال توسعه نیز رشد ۹/ ۴درصدی به ثبت رسیده است.

در قسمت قبلی مقاله، این دغدغه مطرح شد که اصلاحات مد نظر الگوی حکمرانی خوب احتمالا نمی‌تواند کمک چندانی به ایجاد رشد سریع و بسط عدالت اجتماعی در کشورهای در حال توسعه به‌طور عام و کشورهای اسلامی به‌طور خاص کند. سپس به ریشه‌های الگوی حکمرانی خوب پرداخته شد که مبتنی بر خوانش خاصی از تاریخ توسعه غرب است.

دنیای‌اقتصاد: ناقوس رکود تولید در جهان به صدا درآمد. یونیدو ضمن هشدار درباره اثرات گسترده افزایش نرخ بهره و هزینه انرژی، نسبت به آینده بخش صنعت تردیدهایی را وارد کرد. آخرین گزارش بازوی صنعتی سازمان ملل متحد نشان می‌دهد شاخص تولید صنعتی جهان یکی از پایین‌ترین نرخ‌های رشد را در فصل چهارم ۲۰۲۲ تجربه کرده؛ ضمن اینکه در دسامبر، رشد صفر شده است. جهش صنایع های‌تک در کنار کاهش چشمگیر تولید صنایع با فناوری «پایین» و «متوسط رو به پایین» از اتفاقات مهم بخش صنعت در آخرین فصل۲۰۲۲ است.

اعتماد آنلاین: روسیه باید بداند تداوم اشغال بخشی از اوکراین و ادامه مخاصمه مسلحانه با این کشور در حال تبدیل به یک وضعیت فرسایشی است که باعث تضعیف منابع انسانی و مادی این کشور خواهد شد.

برخی ادعا می‌کنند که الگوی توسعه آسیای شرقی منحصر به فرد و مدل انگلیسی-آمریکایی جهان‌شمول است. به این معنی که الگوی توسعه کشورهای شرق آسیا برای سایر کشورهای در حال توسعه غیرقابل تکرار است؛ ولی الگوی توسعه کشورهای غربی قابل تکرار و جهان‌شمول است. هاجون چانگ، اقتصاددان توسعه این ادعا را در کتاب بازپس‌گیری توسعه مورد بررسی قرار داده است. بخش اول یادداشت به افسانه منحصربه‌فرد بودن مدل توسعه شرق آسیا و جهان‌شمولی مدل آنگلوآمریکایی می‌پردازد و در بخش دوم، دلایل رد این ادعا مطرح می‌شود.

پیدایی زنجیره‌‌‌های ارزش جهانی در اوایل دهه ۱۹۹۰ شاخصه تحولات اقتصادی جهان بود. پراکندگی تولید در پهنه گیتی که نتیجه دومین گام جهانی شدن، پس از تفکیک کشورهای تولیدکننده و مصرف کننده است تا چندی پیش اقتصادهای توسعه‌یافته اندک‌شماری را شامل می‌‌‌شد؛ اما آزادسازی تجارت و توسعه زیرساخت‌‌‌ها هزینه تجارت خارجی را کاهش داد. حضور بهینه و ارتقای کشورها در زنجیره‌‌‌های ارزش بسته به سیاست‌‌‌های حاکمیتی است که سازه‌‌‌های زیرساختی برای تولید و سایر زمینه‌‌‌های مرتبط، همراستایی سیاستگذاری تجاری، نحوه…

احسان دست نشان: حکمرانی خوب شهری ساختار جدیدی در فرآیند مدیریت شهرهاست که اشکال سنتی و متمرکز مدیریتی در شهرها را دگرگون و مبانی نظری آن را به چالش کشیده است‌. محوریت این رویکرد در مدیریت شهری بر مبنای توسعه‌ای مردم سالار و برابر خواهانه، برای تاثیر‌گذاری تمامی‌نیروهای دارای نفع و نفوذ در اداره امور شهرها و همچنین پاسخگویی به تمامی ‌نیازهای این گروههاست.افزایش سریع جمعیت توام با گسترش سریع شهرنشینی و شهری شدن، مشکلات فراوانی را در کشورهای مختلف پیش روی سیاست گذاران و مسوولین به خصوص مدیران…

چشم‌انداز محیط‌زیست در حقیقت نشان‌دهنده سطح امید به حیات طبیعی و انسانی یک سرزمین است. هنگامی که نشانه‌‌‌های روشنی از آنچه محیط‌زیست در آینده خواهد دید وجود داشته باشد، نسبت به آینده جنبه‌‌‌های گوناگون حیاتی یک سرزمین می‌‌‌توان امیدوار بود و هنگامی که این نشانه‌‌‌ها وجود نداشته باشد، در سایر ابعاد زیستی طبیعی و انسانی نیز نمی‌‌‌توان تصویر روشنی برای آینده متصور شد. از این‌رو شالوده بودن محیط‌زیست است که پرداختن و توجه به آن را به یکی از مهم‌ترین ماموریت‌‌‌های حکمرانی مبدل می‌‌‌سازد. کشورهای…

دنیای‌اقتصاد: بار اصلی راهکارهای توسعه‌‌‌ای کشور بر دوش چه کسانی است؟ در همایش «پیشران‌‌‌های اقتصادی فرصتی برای توسعه ملی» که روز گذشته برگزار شد، ضمن تاکید بر ضرورت حمایت از پیشران‌‌‌های اقتصادی، از سیاست دولتی که اجازه بزرگ‌‌‌شدن صنایع خصوصی را نمی‌‌‌دهد انتقاد شد. برخی سیاستگذاران در قوه‌های مجریه و مقننه و فعالان اقتصادی، متفق‌‌‌القول موافق بودند که راه توسعه اقتصادی کشور و همچنین بهبود وضعیت معیشتی شهروندان، توجه به پیشران‌‌‌های اقتصادی است. آنها ممانعت از بزرگ‌شدن صنایع در بخش خصوصی را خط‌مشی غلطی…

ظهور و گسترش زنجیره‌‌‌های ارزش جهانی به نوبه خود نتیجه طبیعی توسعه نظام تجاری باز و نویدبخش آزادسازی بیشتر تجارت و سرمایه‌گذاری کشورهای در حال توسعه است. نقش تجارت در محرک صنعتی شدن و توسعه، دیگر آن چیزی نیست که در زمان معجزه آسیای شرقی بود که به رشد اقتصادی و دستیابی به رشد بی‌‌‌سابقه و پایدار کمک کرد. در واقع، اقتصاد جهانی امروز، نسبت به دهه ۱۹۶۰، زمانی که صنعتگران آسیای شرقی تجربه رشد موفقیت‌‌‌آمیز خود را آغاز کردند، فضای بازتر و پرمناقشه‌‌‌تری است.

دنیای اقتصاد- دکتر برزین جعفرتاش: سیاست‌های اقتصادی در بازار سیاست تعیین می‌شوند. این اولین درس اقتصاد سیاسی است. بازیگران اصلی در این بازار گروه‌های قدرتمندی هستند که با اثرگذاری بر سیاست‌ها به دنبال حفظ یا افزایش نفع خود هستند. هر تغییر سیاستی توزیع منافع در جامعه را تغییر می‌دهد و در نتیجه موجب واکنش گروه‌های ذی نفع می‌شود. این واکنش می‌تواند به شکل حمایت از سیاست، مقاومت در برابر اجرای آن یا منحرف ساختن سیاست صورت گیرد.