شماره روزنامه ۵۹۹۴
|

آرشیو اخبار : تاریخ و اقتصاد

  • ایران عصر قاجار، به لحاظ مکان شکل‌گیری مناسبات قدرت نیروهای اجتماعی، منطبق باوضعیت اروپای ما قبل قرن پانزدهم مسیحی بود. نظام دانش و همه نهادهای آن، هنوز ساختار «روایتی»، افسانه وماورائی داشت و در انحصار نیروهای قدمایی بود. حکومت قاجاران به حدی ضعیف بود که این ناتوانی در تاریخ مثل شده و می‌توان ادعای وجود بی‌حضور آن را طرح کرد. در این عصر، قدرت به‌صورت پراکنده و هرج‌ومرجی دردست نیروهای بهره‌مند کهن است که مهم‌ترین آنان، اشراف زمیندار، خوانین، حکام محلی و درباریان از سویی و روحانیون درباری از سوی دیگر بود.

  • دکتر رقیه سلطانی
    براساس نظریات و عقاید اندیشمندان لیبرالیسم اقتصادی قرن نوزدهم به‌ویژه آدام اسمیت، تولید ثروت بر سه پایه قرار داشت: نیروی کار انسان، منابع و مواهب طبیعی و سرمایه. اما اندیشمندان دیگر چون دیوید ریکاردو بر عامل انسانی بیشتر تاکید می‌کند و آلفرد مارشال نیز فقط نیروی کار انسان و منابع طبیعی را دو عامل اصلی تولید کالا می‌داند و سرمایه را جزء عوامل ثروت قرار نمی‌دهد بلکه سرمایه را نتیجه و حاصل تلاش و کوشش انسان بر روی منابع طبیعی می‌داند. ملکم نیز تحت‌تاثیر اندیشه غالب عصر یعنی «آدام اسمیت» تولید کالارا بر سه رکن قرار داده است. با این تفاوت که منابع طبیعی را مقدم بر سعی و کوشش انسان قرار می‌دهد درحالی‌که در اندیشه لیبرالسم اقتصادی کار انسان اولین و اساسی‌ترین عامل تولید ثروت است.

  • حسن مستوفی، سیاستمدار ایرانی و نخست‌وزیر ایران در چند دوره در دوران قاجار و رضاشاه، ششم شهریور 1311 درگذشت. خاندان او بیش از یک قرن مقام و لقب مستوفی‌الممالکی (وزیر دارائی) را در اختیار داشتند. او در خانه و زیر نظر معلمان خصوصی درس آموخت. در سال ۱۳۰۱ه.ق از طرف شاه لقب مستوفی‌الممالک گرفت و دوسال بعد، پس از درگذشت پدرش، تمام مشاغل او را به ارث برد. میرزا هدایت‌الله وزیر دفتر (پسر عموی پدرش) پیشکاری او را در اداره امور برعهده داشت.

  • مصادره اموال و اجناس مردم، از دیگر موارد ناامنی عمومی در دوران جنگ جهانی دوم بود. مصادره و ضبط داروهای وارداتی داروخانه فرهنگ دکتر شهیدی در گمرک تبریز، ضبط کالاهای خانگی وارداتی در بندر پهلوی و ضبط ماشین‌های سواری توسط شوروی از موارد قابل ذکر است.

  • انگلیس تشکیل مجلس شورای دولتی را تلاش بـرای اغفـال روس و انگلـیس خوانـد و آن را خلف وعده شاه دانست و نسبت به کارآیی آن ابراز تردید کرد، اما روسیه به کارآمدی ایـن نهـاد خوش‌بین بود و اعتقاد داشت باید به شاه فرصت داد تا از این نهاد برای پایـان دادن بـه بحـران‌ها و استقرار آرامش بهره جوید؛ به همین دلیل سفارت روسیه تشکیل مجلس شورای مملکتی را بـرای نظارت بر امور اجرایی و مهار زورگویی‌ها و ستم‌پیشگی دولتمردان ضروری و مطلوب دانسـت و فقط درباره ترکیب اعضای آن معترض بود.

  • وضعیت گمرکات در ایران همیشه نابسامان بود. عایدی گمرکات به‌رغم اینکه می‌توانست چشمگیر باشد به‌واسطه بی‌ضابطگی‌های موجود از دست می‌رفت. گمرکات ایران را تا پیش از 1278 ش دولت به اشخاص مختلف اجاره می‌داد و وجه‌الاجاره‌های به نسبت محدودتری می‌گرفت. از طرف دیگر ادعاها و خواسته‌های کشورهای غربی و امتیازاتی که در قبال گمرکات و آزادی گمرکی گرفته بودند هرچه گسترده‌تر شده بود، تا آنجا که برای تجار و سرمایه‌گذاران غربی عوارض ثابت و کمی قرار داده شده بود و بعضی از کالاهای مهم وارداتی نیز مشمول معافیت گمرکی شده بودند (جمالزاده، 1335: 131). وضعیت گمرکات ایران به‌گونه‌ای بود که مورد انتقاد بسیاری از صاحب‌نظران و مطبوعات همان زمان نیز قرار گرفت. از آن جمله می‌توان به نظر ملکم‌میرزا ناظم‌الدوله و سرمقاله‌ای از شماره هفتم…

جستجوی پیشرفته