شماره روزنامه ۵۹۷۵
|

آرشیو اخبار : تاریخ و اقتصاد

  • علی‌اکبر جعفری مرتضی نورائی سیدرسول ابطحی
    در جریان بلوایی که به علت کمبود نان و گرانی ارزاق در 7 جمادی‌الاول 1329ق/ 6 مه 1911م، در اصفهان رخ داد، حاج محمدجعفر خوانساری، معاون یا کفیل بلدیه شهر، به طرز فجیعی کشته شد و تعدادی از نهادهای تازه‌تاسیس اداری شهر تخریب شد. در گزارش و تحلیل این واقعه، روایت‌های گوناگونی ابراز شده است که این نوشتار سعی دارد با توجه به این روایت‌ها و با توجه به عوامل قدرت در شهر اصفهان و شرایط حاکم بر شهر در آن دوره، به بررسی و تحلیل این واقعه بپردازد و پیچیدگی‌های آن را با تاکید بر حادثه کشته شدن خوانساری واکاوی کند. بر این اساس سوال اصلی پژوهش این است که: چگونه مشکل کمبود نان و گرانی ارزاق در اصفهان در سال 1329ق، به درگیری عوامل مختلف قدرت در شهر منجر شد؟
  • عبدالمهدی رجائی/ دکترای تاریخ محلی
    اخیرا کتابی به کتابفروشی‌ها رسیده است از یک شاهزاده گمنام قاجاری که در اصفهان می‌زیسته است. او بنا به سنت درباریان، خاطرات خود را روزانه روی کاغذی می‌آورده است. نام او را نمی‌دانیم اما از قضای روزگار یادداشت‌های سال 1301 تا 1302ق او به‌وسیله اکبر شریف‌زاده و علیرضا نیک‌نژاد چاپ شده و به‌دست ما رسیده است. این کتاب برای اصفهان‌پژوهان یک منبع مهم است. چراکه نویسنده به دقت و ریزبینی وقایع و حوادث اتفاق افتاده برای خویش را نوشته است. نگاه کلی در یادداشت‌ها نیست، اما بیشتر آنچه شنیده و دیده و اطرافش می‌گذشته را مانند دوربین فیلم‌برداری ثبت و ضبط کرده است.از آنجا که نویسنده، مطالب را برای تاریخ‌نگاری یا استفاده‌های بعدی بر کاغذ نیاورده است، بنابراین می‌توان به نوشته‌های مذکور اعتماد کرد و به راستی و صداقت آن گواهی…
  • 15 اردیبهشت سال 638 ه.ش عملیات ساخت رصدخانه مراغه آغاز شد. رشید‌الدین فضل‌الله همدانی درباره علت ساخت این رصدخانه نوشته است: «...منگوقا‌آن از پادشاهان مغول به کمال عقل و کیاست و ذکای ذهن، امتیازی تمام داشت تا غایتی که بعضی اشکال اقلیدس را حل کرده بود. رای عالی و همت بلند او اقتضای آن کرد که رصدی در عهد همایون او بنا کنند. فرمود تا جمال‌الدین محمد بن‌طاهربن محمد زیدی بخاری به آن مهم قیام کند و بعضی اعمال آن برایشان مشتبه شد.
  • 17 اردیبهشت به‌عنوان روز اسناد ملی در ایران نام‌گذاری می‌شود. سابقه نگهداری از اسناد در ایران به دوران هخامنشیان می‌رسد. در دوره قاجاریه از زمان فتحعلی‌شاه، اسناد و مکاتبات و متن فرمان‌ها در دربار نگهداری می‌شد و آرشیو جزو اداره بیوتات به‌شمار می‌رفت.
  • بارتولومئو کریستافوری دی‌فرانچسکو، مخترع ایتالیایی پیانو 4 مه ۱۶۵۵ به‌دنیا آمد. او علاوه بر اختراع پیانو سازنده برخی آلات موسیقی از جمله ترومپت و سازهای بادی بود. سه نمونه از پیانوهای دست‌ساز او مربوط به دهه 1720 باقی‌مانده و در موزه متروپولیتن و دانشگاه لایپزیگ نگهداری می‌شود. بارتولومئو کریستافوری پیانو را حدود سال ۱۷۰۰ میلادی در شهر پادووای ایتالیا اختراع کرد. اما اختراع جدید کریستافوری تا حدود یک دهه تقریبا ناشناخته ماند تا اینکه در سال ۱۷۱۱ یک نویسنده ایتالیایی مقاله‌ای درباره آن نوشت که بعدها به آلمانی ترجمه و به‌صورت گسترده منتشر شد.
  • یکی از واحدهای علمی رصدخانه، کارگاه بزرگ ریخته‌گری آلات و ابزارهای رصدی و نجومی بود که در غرب برج رصدخانه قرار داشت. از آنجا که خواجه طوسی هر مسوولیتی را به فراخور استعداد و توانایی‌های علمی هر شخصی به او واگذار می‌کرد، مسوولیت طراحی و ساختن ابزار و آلات نجومی را به ریاضی‌دان، اخترشناس و مهندس نامدار مسلمان «موید‌الدین محمد بن برمک عرضی دمشقی» واگذار کرد. فرزند دانشمند وی هم به نام «شمس‌الدین عرضی» در امر ساختن آلات رصد، کمک‌کار و دستیار پدر بود.
  • ۸۴ زن در حریم ناصرالدین‌شاه قاجار زندگی می‌کردند که قلیان کشیدن یکی از کارهای روزانه آنها محسوب می‌شد. در میان این ۸۴ زن «انیس‌الدوله» محبوب‌ترین آنها نزد شاه محسوب می‌شد که در واقع سوگلی حرمسرا بود. از آنجا که ناصرالدین‌شاه به شدت انیس‌الدوله را دوست می‌داشت به نظرات و تذکراتش توجه می‌کرد. یکی از وقایعی هم که انیس‌الدوله به شدت در آن بر ناصرالدین‌شاه تاثیر داشت، ماجرای نهضت تحریم تنباکو بود.
  • بودجه معارف شرم‌انگیز است و قسمت بزرگ آن برای مدارس عالیه و متوسطه تهران صرف می‌شود یا برای ادارات وزارتی یعنی «میز و صندلی». برای معارف تمام ایران به استثنای تهران صد و هفتاد هزار تومان یعنی کمتر از یک‌صدم بودجه مملکتی صرف می‌شود، آن‌هم نه‌تنها برای صنایع مستظرفه و ادارات معارف ولایات و مفتشین و... نیز در آن جمله داخل است.