شماره روزنامه ۵۹۸۸
|

آرشیو اخبار : تاریخ و اقتصاد

  • در اواخر دهه 1940 براثر شکل‌گیری نظام دوقطبی و ثبات نسبی در روابط بین‌الملل و برنامه‌ریزی ایالات‌متحده برای بازسازی اقتصادی اروپا، جایگاه راهبردی ایران به‌دلیل منابع نفتی‌اش آشکار بود. اگرچه آمریکا طرح‌های خود را در محور ایران بر مصالح خیرخواهانه بنا نهاده بود، این ظاهر قضیه بود، وگرنه آمریکا از همان ابتدا به منافع راهبردی خود در منطقه ایران می‌اندیشید و برای تحکیم نفوذ خود در ایران مترصد فرصت مناسب بود. آمریکا با پیاده‌کردن اصل چهار در ایران، درحقیقت دو سیاست عمده را دنبال می‌کرد:

  • اگر وجود نوعی نظام فئودالی را در دوره‌ای از تاریخ ایران بپذیریم کل‌گرایی سازگار- نگرشی که با تعمیم علمی اشتباه می‌شود- ایجاب می‌کند که در مرحله قبل از آن، نظام برده‌داری مسلط بوده باشد. مگر نه این است که، بنابر دیدگاه کل‌گرایانه، همه‌چیز باید دست‌کم همه‌جا در ماهیت یکسان باشد: لیبرال‌ها این نظر را در مورد همه زمان‌ها و مکان‌ها صائب می‌دانند؛ مارکسیست‌ها، آن را تنها در مورد «مرحله تکامل» مربوطه، در هر نقطه جهان، صادق می‌دانند. بنابر ضرب‌المثل فارسی «جوینده یابنده است»: به محض اینکه به‌طور پیشینی و بی‌چون و چرا معتقد شدیم که باید یک مرحله برده‌داری و در پی آن مرحله فئودالیسم باشد، می‌توانیم بر هر «مدرکی» برای اثبات باورمان چنگ بیندازیم.

  • هری ترومن، رئیس‌جمهور آمریکا 12 مارس 1947 طی یک سخنرانی در کنگره این کشور، لایحه‌‌ا‌‌ی را تحت عنوان «بازدارندگی» تقدیم کنگره کرد که بعدها به دکترین ترومن مشهور شد. این طرح در ابتدا ناظر به ارائه کمک‌های مالی و اقتصادی به دو کشور ترکیه و یونان بود که به شدت در معرض خطر کمونیسم و چیرگی شوروی قرار داشتند. این کمک‌ها به سایر کشورهای درحال توسعه از قبیل ایران نیز سرایت کرد و در چارچوب این طرح، برخی کمک‌های اقتصادی و وام‌های بانکی به ایران داده شد.

  • دوازدهم مارس 1854م معاهده تاریخی قسطنطنیه در شهر استامبول پایتخت عثمانی میان فرانسه، انگلستان و امپراتوری عثمانی منعقد شد. اساس این معاهده حفظ منافع کشورهای غربی بود. پس از امضای این معاهده، سه کشور مذکور در مقابله با توسعه‏طلبی روسیه تزاری در اروپا، به موفقیت‏هایی دست یافتند که پیروزی بر روسیه در جنگ کریمه، از آن جمله بود. این پیروزی به واسطه حمایت کشورهای اروپایی از جمله فرانسه و انگلستان به‌دست آمد و در نتیجه روسیه مجبور به خروج از مناطق اشغالی شد.

  • در دوازدهم مارس 1930م نهضت عظیم نافرمانی در هند به دستور ماهاتما گاندی رهبر معنوی این کشور، به منظور مقابله با تصمیمات جدید دولت استعماری انگلیس در مورد افزایش مالیات نمک آغاز شد. رژه نمک یا ساتیاگراهای نمک بخش بسیار تاثیرگذاری از جنبش استقلال هند بود که با رژه دندی آغاز شد. این رژه مصداقی از مقاومت بدون خشونت و کمپینی برای تحریم مالیاتی انحصارطلبی بریتانیا برای تولید نمک در هند بریتانیایی بود که جنبش گسترده‌ای از نافرمانی‌های مدنی را به‌دنبال داشت. این جنبش سازمان‌یافته‌ترین چالش علیه بریتانیا بعد از جنبش عدم همکاری (۱۹۲۰ تا ۱۹۲۲) بود و بلافاصله بعد از این بود که کنگره ملی هند در ژانویه ۱۹۳۰ بیانیه استقلال هند را صادر کرد.

  • از میان شاهان قاجار، اولین بار محمد‌شاه بود که لباس غیرنظامی با کت کوتاه به تن کرد و به درباریان نیز توصیه می‌کرد «لباس بلند را که علامت تکبر بی‌موضوع است ترک گویند.» در تصاویر محمدشاه و سپس ناصرالدین‌شاه، با ریخت بسیار متفاوتی از مردانگی هنجار و مرسوم روز، نسبت به تصاویر فتحعلی‌شاه، مواجه می‌شویم. شریعت پناهی در کتاب اروپایی‌ها و لباس ایرانیان به یمن عکس‌ها و نقاشی‌های باقی‌مانده از ناصرالدین شاه، اشاره جالبی به روند تغییر شکل کلاه و لباس وی در طول دوره پنجاه ساله سلطنتش دارد و نشان می‌دهد که چگونه رفته رفته لباس وی ساده‌تر و کلاهش کوتاه‌تر شد. به تدریج، لباس مردان با وجود برخی مخالفت‌ها ، خصوصا در فضای اجتماعی دوران ناصری، کوتاه‌تر و ساده‌تر شد؛ از اواخر سده سیزدهم ق، صورتی از لباس اروپایی برای مردان…

  • به مجرد صدور فرمان مشروطیت و برگزاری انتخابات مجلس، رویارویی نیروها از کوچه و برزن، مساجد و مدرسه‌ها، حرم‌های مقدس و سفارتخانه‌های خارجی، به دو دلیل به هم مرتبط به صحن مجلس اول منتقل شد. نخست به این دلیل که اختیارات گسترده‌ای که قانون‌اساسی برای قوه مقننه در نظر گرفته بود جای چندانی برای حکمرانی قوه مجریه نمی‌گذاشت و دوم اینکه بدگمانی و بیگانگی دیرینه میان ملت و دولت همچنان به‌جای خود باقی بود. هنوز نشانی از سیاست نبود و بنابراین سازش و مصالحه محلی از اعراب نداشت. مجلس را در محاورات «خانه‌ملت» می‌خواندند و پیامدهایی که این وصف برای مناسبات میان دولت و جامعه داشت تفاوتی با آنچه در دوران حکومت خودکامه حکمفرما بود نداشت. به دولت همچنان به‌عنوان نیرویی بیگانه، با بدگمانی شدید نگاه می‌شد و مردم، قدرت متوازن‌کننده…

  • هری ترومن برای تامین منافع سیاسی و مبارزه با کمونیست‌ها، سیاست خارجی آمریکا را در قالب 4 اصل ارائه کرد که یکی از اصل‌های مهم آن ترویج آموزش و پرورش در کشورهای جهان سوم به‌خصوص ایران بود. ترویج آموزش و پرورش در بین عشایر به عهده دانشگاه بریگم یانگ گذاشته شد و از آنجا که فارس بیشترین جمعیت عشایری را داشت بخش تعلیمات عشایری اصل 4 در شیراز مستقر شد.

جستجوی پیشرفته