شماره روزنامه ۵۹۸۸
|

آرشیو اخبار : تاریخ و اقتصاد

  • دکتر مجید تفرشی از جمله پژوهشگرانی است که برای سال‌ها به آرشیوهای بریتانیا مراجعه کرده و اسناد تاریخی مربوط به ایران در این آرشیوها را مورد مطالعه و بررسی قرار داده است. وی طی سخنرانی خود در کنفرانس «ایران و پایان جنگ جهانی اول» که روز 11 آذر در محل آرشیو ملی ایران برگزار شد، نگاهی به برخی از اسناد مربوط به مداخله بریتانیا در امور داخلی ایران طی جنگ جهانی اول داشت. به عقیده دکتر تفرشی این سال یکی از محنت‌بارترین سال‌های تاریخ ایران است. در ادامه بخشی از سخنرانی این پژوهشگر تاریخ را می‌آوریم.

  • عناصر عملکردی شهرهای اسلامی که مجموعه‌ای یکپارچه را تشکیل می‌دهند عبارتند از: حصار پیرامونی و دروازه‌ها، ارگ، مسجد جامع، محلات و بازار. در این میان، بازار به سبب مرکزیت اقتصادی و مالی خود برای شهرهای این حوزه فرهنگی دارای اهمیتی اساسی است. از این رو بازار شاخص اصلی شهرهای اسلامی و در عین حال، برجسته‌ترین ویژگی آنها به‌شمار می‌رود. در بازار شهرهای اسلامی، وجود مساجد، مدارس، بیمارستان‌ها و تاسیسات تجاری از جمله انبارها، دکان‌ها و دفتر در مجاورت هم، کلیتی متمرکز را می‌سازد که از یکسو مبتنی بر اندیشه وحدت اسلامی است و از دیگر سو متضمن منافع شهرنشینان به‌شمار می‌رود.

  • 17 آذر 1321، 15 ماه پس از اشغال نظامی ایران به‌دست متفقین، شورشی بزرگ موسوم به بلوای نان در تهران رخ داد. گروهی از مردم به مجلس شورای ملی ریختند و تنی چند از نمایندگان را به باد کتک گرفتند. گروهی دیگر به خانه نخست‌وزیر وقت قوام‌السلطنه حمله بردند و آنجا را غارت و تخریب کردند.قوام‌السلطنه روزنامه‌های پایتخت را بست و قرار شد سپهبد احمد امیراحمدی شورش مردم یا به قول خودش «غائله» را خاموش کند.

  • سرزمین گیلان هشتم دسامبر سال 1306 میلادی به‌دست ایلخان وقت و حکمران مغول در ایران افتاد. گیلان در آن زمان مستقل بود و در اختیار امرا و فرمانروایان محلی قرار داشت. هلاکو‌خان فقط توانست رودبار الموت را که در مرز دیلمان و جزئی از خاک این سرزمین بود تصرف کند. در این موقع هر یک از بخش‌های مجموعه‌ای که امروز گیلان نامیده می‌شود مانند لاهیجان، فومن، گسکر، طالش، تولم، دیلمان، تمیجان و ... در دست یکی از سلاطین و فرمانروایان محلی قرار داشت.

  • اگــر چه عامل اصلی بحران اقتصادی ایــران در دوران جنگ جهانــی دوم ناشــی از حضور متفقین و اشــغال ایران و عملکرد سیاســی- اقتصادی آنها بود و در واقع متفقین مسوول مستقیم این بحران بودند؛ اما می‌توان گفت این بحران اقتصادی ریشــه در سیاســت اقتصادی رضا‌شاه نیز داشــت؛ زیرا او بود که قبلا امور اقتصادی و بازرگانی کشــور را به انحصار دولت یا در واقع خود درآورده بود. رضاشاه بود که صنعتی کردن کشور یا به عبارت بهتر ایجاد «نظم نوین رضاشــاهی» و نوگرایی آمرانه‌اش، باعث شد که «خانه‌ای بر روی تورم» بنا شود. مثلا به هنگام احداث راه‌آهن سراسری، چون دریافت مالیات مستقیم امکان‌پذیر نبود، به مالیات غیرمستقیم روی آورد و مالیات هنگفتی برای قند و شکر وضع کرد.

  • دولت ایران به کاشت گیاهان مورد نیاز عموم مردم اقدام می‌کرد. ایرانیان سعی می‌کردند، گیاهان مفید را وارد کنند. داریوش به کاشتن درختان علاقه‌مند بود. نامه‌ای از او به حاکم شهری در دست است که در آن دستور کاشت گیاهان و درختان را می‌دهد. داریوش دستور داد درختان بومی هر کشور را در سرزمین‌های دیگر بکارند. نوعی تاک در سوریه، برنج در بین‌النهرین و کنجد را در مصر کاشتند. غله، یونجه، پسته و مو را به دیگر بخش‌های ایران فرستاد. برنامه او افزایش رونق کشاورزی، توسعه منابع غذایی، تامین رفاه و زیست سالم برای مردم قلمرو شاهنشاهی‌اش بود.

جستجوی پیشرفته