شماره روزنامه ۵۹۹۲
|

آرشیو اخبار : تاریخ و اقتصاد

  • جنبش جنگل در سال 1294 شروع شد و به‌مدت هفت سال ادامه داشت. این جنبش با فعالیت‌های میرزاکوچک‌خان آغاز شد. در این مرحله از نهضت افرادی چون دکتر حشمت، خالو قربان، احسان‌الله‌خان، حاج احمد کسمایی و معین‌الرعایا عضویت داشتند. از جمله شرایط عضویت افراد در نهضت، قید ادای سوگند بود که به نوعی مصونیت از بدخواهان و بداندیشان به‌حساب می‌آمد. میرزا می‌خواست این جنبش را به یک جبهه مهم سیاسی بدل کند، بنابراین برای نهضتش نام هیات اتحاد اسلام را برگزید. هیات اتحاداسلام کانون تصمیم‌گیری‌ها و اقدامات مهمی به‌شمار می‌رفت. اعضای آن هم به غیر از چند نفر، متشکل از علما و روحانیون بود. نهضت برای خود خط‌مشی سیاسی نیز مطرح کرد.

  • از انقلاب مشروطه می‌توان به‌عنوان فصلی نوین در حیات فکری و اجتماعی ایرانیان یاد کرد. تاثیر این جریان تا اندازه‌ای بر جامعه ایران موثر بود که به جرات می‌توان حیات تاریخی ایرانیان را به دو دوره ایران پیش از مشروطه و پس از آن تقسیم کرد، زیرا از منظر جامعه‌شناسی تاریخی تا پیش از وقوع انقلاب مشروطه، استبداد مطلقه بر ایران حکمفرما بود و تمامی مردم ایران از نگاه حاکمیت، رعیت و زرخرید شاهان به شمار می‌رفتند، در نتیجه مردم نقشی در اداره کشور نداشته و صرفا وظیفه آنان اطاعت از حکومت و پرداخت مالیات بود. از این رو تغییر سلسله‌ها و حکومت‌ها در تاریخ ایران به منزله تغییر در اوضاع سیاسی و اجتماعی مردم نبود و اقدامی رو بنایی آن هم صرفا در مسیر تامین منافع حاکمیت به شمار می‌رفت.

  • جنبش جنگل در طول مدت کوتاه حیات خود همواره با چالش‌های مختلفی روبه‌رو بود و مهم‌ترین دردسر این جنبش تضادی بود که منافع دولت مرکزی با این حرکت داشت.

  • موضوع مصرف آبزیان و ممانعت‌های مذهبی در این راستا همواره امری مورد مناقشه بود تا آنکه در نهایت این موضوع در 1299 به‌صورت قانونی درآمد که طی آن فروش شماری از آبزیان ممنوع شد. قبل از تصمیم هیات دولت و صدور حکم جلوگیری از صید ماهی‌های حرام، بیش از 50 نفر از تجار و کسبه انزلی و رشت حدود 400 هزار ماهی سوف را نمک زده و خشک کرده بودند، ولی بعد که قصد فروش آنها را داشتند، ماموران مانع از کار آنان بودند. چنین شرایطی سبب شد تا «وثوق‌السلطنه» حکمران رشت در تاریخ 18 فروردین 1300 در تلگرافی به رئیس الوزرا ضمن اعلام خبر فوق تصریح کند که اجازه حمل ماهی‌ها به تجار و کسبه داده شود و به‌گونه‌ای از آنان خریداری شود که ضرری متوجه آنان نشود.

  • در سال ۱۲۹۹ که دولت وثوق‌الدوله بر سر کار بود و احساسات عمومی و ملی بر ضد قرارداد ۱۹۱۹ برانگیخته شده بود، دموکرات‌های تبریز به رهبری شیخ محمد خیابانی، روحانی آگاه و انقلابی در فروردین ۱۲9۹ قیام کردند. گفته شده که اقدامات تضییقی وثوق‌الدوله علیه دموکرات‌های تبریز- که پس از انتخاب شدن آنان به نمایندگی مجلس از مشارکت موثر آنان در مجلس بر ضددولت و قرارداد ۱۹۱۹ نگران بود- از علل عمده قیام خیابانی بوده است. اما کسروی تاکید کرده که هواداران خیابانی در برابر قرارداد ۱۹۱۹ سکوت کردند و خود خیابانی نیز اظهارنظری نکرد.

  • همه تشکیلات صنعتی دربار صفوی در اصفهان متمرکز نبود. شاهان صفوی، کارخانه‌های بسیاری در سراسر قلمرو خود در اختیار داشتند. شاه کارخانه‌هایی در اصفهان و همچنین در شهرهای ایالتی ساخته بود که نه‌تنها همه نوع پارچه و فرش مورد نیاز دربار را تولید می‌کرد، بلکه ارزش افزوده‌ای نیز از فروش آن به دست می‌آورد که سود بسیار خوبی عاید شاه می‌کرد. همچنین گهگاه مدیریت کارخانه‌های شاهی در شهرهای ایالتی، به شخص برجسته‌ای از حکومت واگذار می‌شد. پل‌سیمون در بازدید از کاشان در سال 1016ق/ 1608م آن را شهری ثروتمند توصیف می‌کند که در آن همه نوع لباس و مفروشات در کارخانه‌های بافندگی متعلق به شاه تولید می‌شد. کارخانه‌های شاهی در مشهد و قم از سوی متولیان زیارتگاه‌های این شهرها یعنی «عالی‌جاه متولی آستان قدس» و «متولی آستان قم» اداره می‌شد.

  • نقیب یک مقام بلندپایه بود که به‌صورت مستقیم در امور صنفی دوره صفوی دخالت می‌کرد. این واژه به معنای تصدیق‌کننده، ممیز و در عرف ایرانی به زعیم سادات -اخلاف حضرت علی (ع)- در یک شهر و در آغاز به معنی «ممیز شجره نامه خاندان سادات» بود آنان به امام علی (ع) به‌عنوان الگوی آرمانی در کار و رفتار احترام می‌گذاشتند (از علی آموز اخلاص عمل). امکان درک روشنی از وظایف نقیب در دوره پیش از عهد تیموری میسر نبوده است. فرمانی برای انتصاب عبدالله مروارید کرمانی به‌عنوان نقیب هرات، بررسی اعتبار و سندیت شجره‌نامه سادات بود. خواند میر در حبیب‌السیر که شرح وقایع را تا سال 930ق/ 1524م. در برمی‌گیرد، نشان می‌دهد که سادات در هر شهری تشکیلاتی داشتند که سرپرستی آن را مقام نقیب برعهده داشت.

جستجوی پیشرفته