شماره روزنامه ۵۹۷۵
|

آرشیو اخبار : تاریخ و اقتصاد

  • شکست ایران در جنگ روسیه و الحاق قفقاز به روسیه یک حادثه بسیار تلخ در عصر فتحعلی شاه است اما نباید فراموش کرد که حتی آقا محمدخان نیز تا پایان سلطنتش نتوانست اقتدار دوام دار حکومت مرکزی را در قفقاز تامین کند، ریشه تجزیه قفقاز 50 سال قبل از جدا شدن عملی قفقاز از ایران و در برهه پس از کشته‌شدن نادرشاه است. در عصر زندیه حکومت مرکزی ایران حتی در آذربایجان نیز اقتدار عملی نداشت چه برسد به قفقاز. در واقع به نسبت عصرقبل قاجار یعنی زندیه، ایران هیچ چیز کم ندارد گسترش هم می‌یابد.
  • تهاجمات روس به ایران از زمان پتر کبیر آغاز شد. روسیه از موقعیت رو به زوال صفویه برای حمله به قفقاز در سواحل دریای خزر، در سال 1722/ 1135 بهره‌برداری و سعی کرد ایالت‌های اطراف خزر را به‌طور دائمی ضمیمه خاک خود کند، اما قسمت زیادی از ناحیه گیلان خارج از کنترل واقعی روس قرار داشت. در عین حال، روس‌ها تلاش نکردند تا ساخلوهایی به مازندران و استرآباد ـ که مدعی آن هم بودند ـ بفرستند. پتر در سال 1725/ 1136 مرد و ملکه آنا (1740 ـ1730/ 1153-1143) با برگرداندن نیروهای روسی از تمام مناطق ایرانی موافقت کرد. در 1801/ 1216 روسیه گرجستان را ضمیمه کرد و بعد از دو جنگ روس ـ ایران (1813 ـ1804 / 1229-1219و 1828 ـ 1826 / 1244-1242) ایران بیشتر مالکیت خود بر منطقه قفقاز و ماورای آن را از دست داد.
  • 21 فوریه سال 1828 عهدنامه ترکمانچای به‌دنبال جنگ‌های طولانی و مکرر ایران و روسیه بین دو کشور منعقد شد. در مراسم بستن قرارداد از سوی فتحعلی شاه، میرزا ابوالحسن‌خان شیرازی و الله‌یار‌خان آصف‌الدوله و از سوی امپراتوری روسیه ایوان پاسکوویچ حضور داشتند.
  • 3 اسفند 1299 رضاخان با استفاده از نیروهای قزاق دست به کودتا زد و تهران اشغال شد. به‌دنبال این کودتا سید ضیاءالدین طباطبایی به نخست‌وزیری رسید و رضا خان وزیر جنگ و فرمانده کل قوا شد. این کودتا که با برنامه ریزی ژنرال های انگلیسی و با هدف انقراض انقلاب مشروطه و دور کردن ایران از تعامل با دولت نوپدید شوروی انجام شد تاریخ را به‌صورتی دیگر ورق زد و حکومت چکمه و سرنیزه را جایگزین مشروطیت کرد. رضا خان در روز کودتا به‌عنوان رهبر کودتاچیان اطلاعیه‌ای به این شرح صادر کرد:
  • 22 فوریه سال 1732 جورج واشنگتن از رهبران انقلاب آمریکا و اولین رئیس‌جمهور این کشور، به دنیا آمد. واشنگتن 22 ساله بود که در جنگ هفت‌ساله با سرخپوستان و فرانسوی‌ها شرکت کرد. از سال ۱۷۵۹ تا زمانی که جنگ استقلال آمریکا درگرفت، جورج واشنگتن مشغول کار در املاکش در مانت ورنون بود. او همچنین در شورای قانونگذاری ویرجینیا عضویت داشت. واشنگتن با بیوه ثروتمندی به نام مارتا داندریج کوستیس، از اهالی ویرجینیا ازدواج کرد، پس از این ازدواج بر میزان املاک و همچنین موقعیت اجتماعی او افزوده و تبدیل به ثروتمندترین مرد ویرجینیا یا شاید تمام مستعمره نشین‌ها شد. واشنگتن نیز مانند پدران ملاکش احساس می‌کرد که تحت استثمار بازرگانان بریتانیایی قرار دارد و قوانین بریتانیا در جریان امور اختلال ایجاد می‌کند.
  • من قصد نگارش خصایص اخلاقی ایرانیان را نداشتم اما باید بررسی می‌کردم که رفتارهای آدم‌ها چگونه بوده و این نیروها برخاسته از چه ایده‌هایی بود و به این منظور ناچار به کدگذاری شدم. به این ترتیب چهار خصلت اصلی ایرانیان را که جمیع آن موارد را در خود داشته شامل تقدیرگرایی، سازگاری، محافظه‌کاری (چه از نوع عقلانی و چه از آن قسم که مانع تغییر و رشد است) و امنیت‌خواهی را شناسایی کردم. اینها خروجی رفتار تاریخی افراد در ایران بود اما آن ایده‌ای که به چنین خروجی شکل داد کدام بود؟ یعنی به نظر می‌رسد یک نظم مستقر سنتی در ایران وجود دارد که اصلا هرج و مرج نیست هرچند مدرن نیست و فاقد ویژگی‌های بوروکراتیک است ولی آنچنان استیلایی دارد که اجازه نمی‌دهد از درون آن نظم جدیدی در قالب مدرنیته، تجددگرایی و توسعه ظهور کند. اما این نظم…
  • انسان موجودی اجتماعی است و ارتباط با دیگران، یکی از نیازهای مهـم وی پـس از رفـع نیازهای زیستی و حیاتی است. این مقوله در عصری که در آن به‌سر مـی‌بـریم و بـه «عصـر ارتباطات و اطلاعات» معروف است و شبکه‌های اجتماعی مجـازی بسـیار مـورد اقبـال و توجه قرار گرفته‌اند، بیش از هر زمان دیگر قابل مشـاهده اسـت.
  • پس از مرگ فتحعلی شاه در سال 1250ق. چون طبق فصل هفتم عهدنامه ترکمانچای، روسیه عباس میرزا را وارث تاج و تخت ایران شناخته بود و در این زمان عباس میرزا درگذشته بود، بنابراین وارث او یعنی محمد میرزا به شاهی رسید.