دنیای اقتصاد: مرکز آموزش و پژوهش‌های بین‌الملل وزارت خارجه در روز ششم شهریور ماه طی نشستی با حضور پژوهشگران، استادان دانشگاه، دانشجویان و کارمندان وزارت خارجه اقدام به برگزاری نشستی پیرامون اسناد تازه انتشار یافته آمریکا در رابطه با رویداد 28 مرداد کرد. در این نشست سه رویکرد به وقایع 28 مرداد مطرح شد. روز گذشته سخنرانی دکتر ملایی توانی در رابطه با پیامدهای پساکودتا منتشر شد، آنچه در ادامه می‌آید اظهارات مسعود کوهستانی‌نژاد، پژوهشگر تاریخ پیرامون وقایع 28 مرداد است که از زاویه انتقادی جدیدی به این موضوع پرداخته است.

ویلیام سالیوان، سفیر ایالات‌متحده در تهران ۱۴ آذر ۱۳۵۷ طی گزارشی به وزارت امور خارجه آمریکا وضعیت سیاسی اجتماعی ایران را از نگاه خود بررسی کرده است. سایت ویکی‌لیکس این «سند» را منتشر کرده که ترجمه آن از نظرتان می‌گذرد.

تاریخ: ۵ دسامبر ۱۹۷۸ (۱۴ آذر ۱۳۵۷)

۱. در روز ۳ دسامبر از مشاور سیاسی سفارت دعوت به‌عمل آمد تا با محمد درخشش دیدار کند، او رئیس کانون معلمان است و به همراه دوستان دیگرش فعالیت سیاسی می‌کند. درخشش توضیح داد که او و دیگر مخالفان میانه‌رو شاه معتقدند «راه سومی» وجود دارد که با مسیر [آیت‌الله] خمینی مغایر است.

محمدشاه قاجار، ۱۴ شهریور ۱۲۲۷ در سن 42 سالگی به علت بیماری در تجریش- تهران درگذشت. او نوه فتحعلی‌شاه و فرزند عباس‌میرزا بود که از ۱۲۱۳ تا ۱۲۲۷ حکومت کرد. مورخان او را قسی‌القلب و ستم‌پیشه دانسته‌اند. از جمله مهم‌ترین وقایع دوران محمدشاه کور کردن برادران و عموهایش بود. قبل از او، پسر دیگر فتحعلی شاه به نام علی شاه ظل‌السلطان در تهران تاج‌گذاری کرد و چهل روز بر تخت نشست. با این حال محمدشاه او را از تخت به زیر کشید. علت به سلطنت رسیدن او این بود که پدر ولیعهدش قبل از مرگ شاه درگذشته بود ولی به‌رغم اینکه فتحعلی‌شاه فرزندان ذکور بسیاری داشت چون سلطنت موروثی در خانواده عباس میرزا یکی از مواد معاهده ترکمانچای بودکه طبق آن روسیه متعهد شده بود که از آن حمایت کند و فتحعلی شاه ناگزیر باید از آن تبعیت می‌کرد.

چهاردهم شهریور 1307 هجری، دولت وقت در یک اعلامیه رسمی تاکید کرد که امتیاز کاپیتولاسیون در ایران زنده نخواهد شد. در این اعلامیه از همه دولت‌ها که تبعه در ایران داشتند خواسته شده بود که درخواست حتی یک مورد تفویض تعقیب قضایی اتباع خود را از ایران نکنند که تحقیر تلقی خواهد شد. امتیاز کاپیتولاسیون ۱۹ اردیبهشت ۱۳۰۶ در ایران لغو شده بود. این امتیاز را دولت قاجاریه به پاره‌ای ازدولت‌ها داده بود.

سپتامبر سال 1905 جنگ ژاپن و روسیه با امضای پیمان پورت‌اسموتس (نیوهمپشایر) پایان یافت. آغاز این نبرد تسخیر «پورت‌آرتور» بندری استراتژیک در جنوب شرق آسیا از سوی ژاپن بود که روس‌ها ظاهرا آن را از چین اجاره کرده بودند. روس‌ها با احداث یک پادگان بزرگ در پورت آرتور و ایجاد یک ناوگان جنگی عملا پورت‌آرتور را به پایگاه استراتژیک خود برای اداره شرق آسیا، مبدل کرده بودند. در ۱۰ فوریه ۱۹۰۴ دریاسالار توگو قهرمان ملی ژاپن، با حمله‌ای غافلگیرکننده طی دو نبرد ناو تزارویچ و رتویزان و ناو ۶۶۰۰ تنی پالادا روسی را در این بندر غرق کرد و نیروی دریایی روسیه را در شرق آسیا در هم شکست.

14 شهریور ۱۲۶۴ نخستین پمپ بنزین جهان در ایندیانای آمریکا نصب شد تا آن زمان بنزین در ظرف (حلبی) فروخته می‌شد.

اولین پمپ بنزین ایران

«اولین پمپ بنزین تهران (اوایل دهه 1280) در خیابان اعیان‌نشین امیریه و در چهارراه گمرک ساخته و افتتاح شد. انتخاب این مکان برای احداث پمپ بنزین، بیشتر به‌دلیل سکونت رجال مملکتی در این محله بود. دومین پمپ بنزین در خیابان بوذرجمهری، ایستگاه درخوانگاه، سومی در خیابان سعدی، دروازه دولت، چهارمی میدان بهارستان، مقابل مطبعه (چاپخانه) مجلس و پنجمی در خیابان سی متری نظامی (کارگر فعلی) نزدیک چهارراه لشگر بود.

نخستین سندیکای نساجی با شرکت صاحبان کارخانه‌های نساجی تهران، یزد، کاشان و سمنان در سال 1339 در تهران تشکیل شد. هدف سندیکا، حفظ و حمایت منافع صنعتی و حرفه‌ای صاحبان کارخانه نساجی بود. در این سندیکا صاحبان صنعت بافندگی نخی و بافندگی پشمی هر دو شرکت داشتند و شرایط عضویتی از این قرار بود: «هر موسسه‌ای که سرمایه آن متعلق به اتباع ایران و دارای کارخانه ریسندگی یا بافندگی یا تکمیل موتوری باشد، با قبول اساسنامه و تعهد به انجام مقررات و تصمیمات سندیکا می‌تواند عضویت سندیکا را درخواست کند و پذیرش هر عضو منوط به تصمیم هیات مدیره سندیکا است.

باری، در طرن(۱) هوا خیلی گرم بود؛ علاوه بر این، دود و بخار راه‌آهن اسباب اذیت بود. ناهار نتوانستیم درست صرف نموده؛ بعد از ناهار، محض مشغولیت، سیاوش‌خان و مراد‌خان و قلی‌خان شرفیاب شده فی‌الحقیقه اسباب انصراف خیال و حالتمان خوب شده و وقتی که نزدیک غروب به پاریس رسیدیم، حالمان به کلی خوب است. در گار(۲) از جانب رئیس‌جمهوری مامور مخصوص محض پذیرایی مقدم ما حاضر شده؛ رئیس پلیس و ماموران وزارتخانه‌ها بوده؛ از ایرانی‌های خودمان جمعی شرف حضور داشته از جمله دکتر جلیل‌خان مویدالحکما برادر اعلم‌الدوله که چند روز قبل هم در کنطرکسویل (3) شرفیاب شده یک دو روزی اقامت و بعد به پاریس مراجعت نمود.

از جمله اسناد آمریکا در مورد وقایع سال 1953 که در بایگانی اسناد انگلستان نیز موجود است، سند جامعی است مربوط به سازمان سیا که اطلاعاتی در مورد حزب توده در آن ثبت شده است. در این سند اطلاعات کاملی در مورد حزب توده درج شده است و تحلیل نهایی آنها این بوده که این حزب فعلا تهدیدی برای ایران شمرده نمی‌شود. در واقع استدلال کلی آنها این بوده است که حزب توده در سال 1953 (1332) تهدیدی برای ایران نبوده اما این امکان وجود داشته که تا چند سال آینده به مشکل بزرگی تبدیل شود و چنانچه دکتر مصدق در قدرت باقی می‌ماند، ظرف چند سال آینده این تهدید حتمی می‌شد.