مهرناز زاوه

دوم جولای سال 1890 یعنی 127 سال پیش، کنگره آمریکا قانون ضدتراست شرمن را تصویب کرد. قانون ضدتراست شرمن با هدف افزایش رقابت در صنعت ایالات‌متحده آمریکا نوشته شد. سناتور جان شرمن که بخش عمده‌ این قانون را شکل داد، متوجه شد پس از جنگ‌های داخلی رقابت کافی در صنعت ایالات‌متحده برای حفظ تجارت میان ایالت‌ها وجود ندارد. برای حل این مشکل لایحه‌ای تصویب شد تا از اقدامات شرکت‌هایی که مانع تجارت بین ایالتی می‌شدند، جلوگیری شود. بسیاری از قوانین حاکم بر تجارت بین ایالتی تنها سه سال قبل از آن ایجاد و تصویب شده بود.

در 4 ژوئیه 1776 ایالات متحده آمریکا به‌عنوان کشوری مستقل پا به عرصه روابط بین‌الملل گذاشت. ملت آمریکا مجری نخستین انقلاب ضد استعماری جهان شد و انقلاب آنها سیزده سال زودتر از انقلاب کبیر فرانسه به وقوع پیوست. بنابراین اگر تاریخ جهان را به‌عنوان یک کل واحد در نظر بگیریم این انقلاب تاثیری بسزا در آغاز مبارزات ضداستعماری داشت که در جریان آن آمریکایی‌ها از استعمار انگلستان رهایی یافتند. این انقلاب و قوانین آن در نوع خود بسیار پیشتاز بود هرچند که برای لغو برخی قوانین نظیر بردگی و کسب حقوق زنان سال‌ها پس از آن مبارزات بسیاری صورت گرفت اما انقلاب استقلال آمریکا دارای عناصری درون خود بود که به آن صورتی جدید و بدیع می‌داد.

ژرار دوبرو، اقتصاددان صاحب نظریه فرانسوی 4 جولای 1921 در شهر کاله فرانسه به دنیا آمد. او پیش از شروع جنگ جهانی دوم تحصیلات خود را در کالج به پایان رساند؛ اما به جای حضور در دانشگاه، در یک دوره آموزش ریاضیات در آمبر شرکت کرد سپس به گرونوبل رفت. در سال 1944 هنگام فارغ‌التحصیلی از دانشگاه، حمله نظامی به شمال فرانسه باعث شد که در لیست ارتش متفقین قرار گیرد. دوبرو برای آموزش به الجزیره منتقل شد و سال 1945 در ارتش اشغالگر فرانسه در آلمان خدمت کرد. در سال 1946 از دانشگاه پاریس فارغ‌التحصیل شد.

مقارن با سلطنت فتحعلی‌شاه در ایران در آن سوی جهان در ایالات‌متحده آمریکا توماس جفرسون برای دو دوره پیاپی به ریاست جمهوری آمریکا رسید. او از پدران انقلاب استقلال آمریکا بود و کار نگارش اعلامیه استقلال این کشور را برعهده داشت. وی همچنین از حامیان جدایی دین از سیاست بود. حزب دموکرات_جمهوری‌خواه که او به همراه جیمز مدیسون پایه‌گذاری کرد، برای مدت‌ها قدرت را در اختیار داشت. جفرسون در عین حال‌که سیاستمداری توانا بود، اندیشمندی صاحب تفکر نیز بود که در دانشگاه حقوق و فلسفه خوانده بود و در عین حال قلمی توانا داشت.

رشیدالدین فضل‌الله همدانی سیاستمدار و تاریخ‌نگار دربار غازان در کتاب خود جامع‌التواریخ رشیدی روایتی جالب از تدفین خواجه نصیرالدین طوسی به این صورت آورده است: «خواجه نصیرالدین طوسی وصیت فرمود که او را در جوار مزار فیض آثار امام بزرگوار موسی کاظم علیه‌السلام دفن کنند و در پایان مرقد عطر نشان جهت او آغاز قبر کندن نمودند، ناگاه سردابه‌ای کاشی‌کاری پیدا شد و بعد از تجسس معلوم شد که آن گور را ناصربالله خلیفه عباسی برای خود ساخته بود و پسرش برخلاف امر پدر او را در رصافه دفن کرده و آنجا خالی مانده بود.

سال 1329 روزنامه‌ها خبری مبنی بر ملاقات رزم‌آرا در زمان نخست‌وزیری با دکتر مصدق نماینده مجلس و رهبر اقلیت در خانه اللهیار صالح منتشر کردند. در این زمان مصدق مخالف جدی نخست‌وزیری رزم‌آرا بود و تلاش داشت تا طرح ملی شدن صنعت نفت را که رزم‌آرا مخالف آن بود، به‌ثمر برساند. بنابراین چنین ملاقاتی جنجال‌برانگیز بود. سیدمرتضی مشیر که خاطرات اللهیار صالح به اهتمام او منتشر شده است، شرح این ملاقات را این چنین می‌نویسد: «عضویت داشتن در چندین دولت پس از وقایع شهریور 1320 سبب آشنایی اللهیار صالح با رزم‌آرا رئیس ستاد ارتش شده بود و چون در روز معرفی کابینه که برادرش دکتر جهانشاه صالح در کابینه سمت وزارت بهداری را برعهده داشته بر اثر اعتراض شدید دکتر مصدق و یارانش که توأم با شکستن نیمکت‌های جلوی خودشان بوده است، رزم‌آرا…

توماس جفرسون، نویسنده اصلی اعلامیه استقلال ایالات‌متحده آمریکا و سومین رئیس‌جمهوری آمریکا بود. او طی سخنرانی‌ها و تالیفاتش گفته‌های اثرگذاری از خود به جا گذاشته که در اینجا به آنها اشاره می‌کنیم. مقایسه همین گفته‌ها با سخنان و اظهارات دونالد ترامپ نشان می‌دهد که مقام ریاست‌جمهوری در آمریکا تا چه اندازه حقیر و منحط شده است.

- جایی که مردم از دولت شان بترسند، ستم حاکم است و جایی که دولت از مردم بترسد، آزادی وجود دارد.

- هیچ چیز نمی‌تواند مانع از رسیدن مردی به هدفش شود که نگرش ذهنی درستی دارد و هیچ چیز نمی‌تواند به مردی کمک کند که نگرش ذهنی نادرستی دارد.