علما و دانشمندان بسیاری در تاریخ ایران بوده‌اند که نقشی بسزا در روند تحولات سیاسی کشور داشته‌اند اما به یقین در این میان ابوجعفر محمدبن حسن توسی ملقب به خواجه نصیرالدین طوسی جایگاه ویژه‌ای دارد. او زاده عصری است که به نظر می‌رسید تاریخ ایران به محاق رفته است. حمله مغولان آثار مدنیت را از چهره ایران زدوده بود و آنچه باقی مانده بود قتل و غارت و توحش بود.

در چنین شرایطی خواجه به همراه شماری دیگر از دانشمندان ایرانی مسوول پاسداری از سنت ایرانی و اشاعه و تداوم آن از درون فرهنگ مهاجم شدند.

در کار ایجاد رصدخانه مراغه، گروهی از ریاضیدانان و دانشمندان علم هیات به خواجه یاری‌ها و مددکاری‌های بسیار کردند و اگر همکاری و مساعدت ایشان نبود، کار به آن دشواری و عظمت در مدت دوازده سال هرگز به پایان نزدیک نمی‌شد. شمار این دانشمندان که کمک‌های فکری و عملی کردند بسیار بود اما برخی از آنها در این راستا ممتازتر بودند.

نجم‌الدین کاتبی

نجم‌الدین علی بن عمر قزوینی از حکیمان مذهب شافعی و از ریاضیدانان بنام زمان خود بود. زمانی که صاحب دیوان شمس‌الدین جوینی در زادگاه خود مدرسه‌ای ساخت، کاتبی را به مدرسی آن برگزید.

مغولان به سعد و نحس ایام سخت معتقد بودند. چنان‌که از تعویذ و جادو بیمناک بودند و پیام خلیفه بغداد که خان مغول را از نظر کرده خداوند بودن خود می‌ترساند، بی‌تاثیر هم نبود و از کثرت لشکر بغداد اندیشه هم می‌کرد.

پس هلاکو پیش از اینکه عزم عزیمت به سوی بغداد را جزم کند با اعیان دولت و سران لشکر خود رایزنی کرد و به هریک از آنان برحسب عقیده خود چیزی گفت. آنگاه به نوشته رشیدالدین: «حسام‌الدین منجم را که به فرمان قاآن مصاحب او بود تا اختیار نزول و رکوب می‌کند، طلب داشت و فرمود: هرآنچه در نجوم می‌نماید، بی‌مداهنه تقریر کن.

داگلاس انگل‌بارت از پیشگامان علم رایانه و مخترع ماوس، دوم جولای سال 2013 در 88 سالگی درگذشت. کار علمی داگلاس انگل‌بارت منجر به تحول در استفاده از رایانه شد. داگلاس در شهر پورتلند ایالت اورگان متولد شد. اجداد آلمانی و سوئدی داگلاس به آمریکا مهاجرت کرده بودند. داگلاس در سال ۱۹۴۲ موفق شد دوره دبیرستان خود را به پایان برساند سپس به کالج ایالتی اورگان رفت؛ اما چندی بعد برای خدمت در نیروی دریایی در اواخر جنگ جهانی به ارتش پیوست و حدود دو سال در فیلیپین به‌عنوان تکنیسین رادار خدمت کرد. بعد از دوران خدمت در ارتش به دانشگاه اورگان بازگشت و دوره‌ کارشناسی خود را در رشته مهندسی برق در سال ۱۹۴۸ به پایان رساند.

دوم جولای سال 1900 نخستین پرواز کشتی پرنده زپلین بر فراز دریاچه بودنزه انجام شد. مخترع این کشتی پرنده یک آلمانی به نام فردیناند زپلین بود. فردیناند آدولف آوگوست هاینریش گراف فن زپلین، در هشتم ژوئیه سال ۱۸۳۸ در کنستانز آلمان به دنیا آمد و در ۸ مارس ۱۹۱۷ چشم از جهان فرو بست. او در سال ۱۸۵۴ به خدمت ارتش ورتمبرگ درآمد و خیلی زود توانست به‌عنوان آجودانی شاه ورتمبرگ دست یابد. زپلین در جنگ‌های سال ۱۸۶۶ و نبرد «فرانکو - پروس» شرکت کرد و به افتخارات زیادی دست یافت. در سال ۱۸۸۵ به‌عنوان نماینده ایالت در مجلس برلین عضویت یافت و در آنجا بود که توانست امتیاز نظارت بر ماشین‌های پروازی را بگیرد.

پس از عقد عهدنامه میان خوارزمشاه و چنگیز،‌ جمع کثیری از بازرگانان مغول،‌450 تا 500 نفر، با مقدار هنگفتی کالای گرانبها از مغولستان به عزم ماوراءالنهر حرکت کردند و به شهر اترار رسیدند. حاکم قلعه اترار دستور داد بازرگانانی را که چنگیزخان به قلمرو خوارزمشاه گسیل داشته بود، ‌دستگیر کنند. در میان آنان حتی چند تن از اهالی خوارزم نیز بودند. او پس از بازجویی از دستگیرشدگان از خوارزمشاه اجازت طلبید که بازرگانان را نابود سازد و اموال آنان را ضبط کند. زرین‌کوب در کتاب خود می‌نویسد: «تجار مغول را به اتهام جاسوسی در همان‌جا توقیف کرد،‌ با اجازه سلطان که در آن هنگام در ولایت عراق بود و گزارش غایرخان را نشانه سوءنظر چنگیز تلقی کرد، ‌آنها را به قتل رساند.

فلسفه فقط دانش است، ولی حکیم متخلق به اخلاق است. خواجه نصیرالدین طوسی فیلسوف گفت‌وگو بود و در زمان او هیچ فیلسوفی به اندازه خواجه با فلاسفه دیگر مکاتبه و صحبت نداشته است. از خواجه است که کلام شیعه را داریم و او بیش از هر چیز فیلسوف است. آثار او هم نشان می‌دهد که متکلم است و اگر ایشان نبود، کلام شیعه در حد شیخ صدوق باقی‌مانده بود. از خواجه است که کلام شیعه جان می‌گیرد. به هر حال خواجه در اخلاق کتاب نوشته است، اخلاق ناصری را نوشته است، اما این کتاب به شیوه قدمای آن‌ زمان به ‌سبک ارسطویی نوشته شده است.