تاریخ تفکر اقتصادی در کشورهای در حال توسعه (Developing Countries) موضوعی است که تا به حال به آن توجه نشده است. این باور درست است که همه ایده‌های جدید و اکتشافات در علم اقتصاد از کشورهای توسعه‌یافته غربی نشأت می‌گیرد. یک نگاه کوتاه به هر کتاب مهم تاریخ تفکر اقتصادی تاییدکننده این مطلب است که در 200 سال گذشته کشورهای در حال توسعه هیچ چیز جدیدی به این رشته اضافه نکرده‌اند. بنابراین جست‌وجو در نوشته‌های متفکران کشورهای جهان سوم به امید یافتن یک مقاله علمی یک کار بیهوده خواهد بود. مطلب مهم این است که ایده‌های متفکران در کشورهای در حال توسعه با چگونگی تفکر مدرن در ملت‌هایشان مرتبط است که این اهمیت به‌صورت نفوذ روی سیاست‌های دولت و رفتار مردم تجلی می‌یابد.

هنری دونان (30 اکتبر 1910 - 8 مه 1828) بنیان‌گذار جمعیت صلیب سرخ و نخستین برنده جایزه صلح نوبل بود. دونان پس از پایان تحصیل توانست در یکی از بانک‌ها برای خود شغلی پیدا کند. وی طی چند سال زحمت مستمر برای خود مختصر سرمایه‌ای اندوخت و با شرکت چند تن از دوستانش به قصد ایجاد یک آسیاب به الجزیره سفر کرد. از آنجا برای دیدار ناپلئون سوم به شمال ایتالیا رفت. در آن هنگام امپراتور سرگرم نبرد با اتریشی‌ها بود و در دهکده سولفرینو (solferino) جنگ خونین و عجیبی شعله می‌کشید. روز چهارشنبه بیست و چهارم ماه ژوئن سال ۱۸۵۹ هانری دونان به شهر کاستیک لیون در حوالی سولفرینو رسید و از بالای تپه‌ای وقایع اسف‌انگیز و حیرت‌آور جنگ را به چشم خود دید.

هنری جورج در سال 1839 در فیلادلفیا در یک خانواده متوسط روبه پایین متولد شد. او فرزند دوم از 10 فرزند والدینش بود. پدر وی ناشر متون مذهبی و اسقف کلیسا بود و در کودکی، هنری به مدرسه دینی فرستاده شد، اما به زودی این مدرسه را ترک کرد و شانس خود را در مشاغلی چون نقاشی، نشر و روزنامه‌نگاری امتحان کرد، اما موفقیت اصلی جورج در بیان نظرات اقتصادی‌اش بود که اگرچه نوعی تکرار نظریات گذشتگان بود اما به جهت مخلوط کردن اقتصاد اثباتی و دستوری و شیوه سازماندهی نظریاتش مورد توجه جدی واقع شد.

هنری جورج از منتقدان شدید سیاستمداران فاسد، دلالان زمین و پیمانکاران بود.

دکتر حامد عامری

«تنظیمات»، بیش از هر چیز، مناسبات قدرت را مد نظر داشت، مناسبات قدرتی که دارای هیچ چارچوب و موازین مشخصی نبود، اگرچه از دیرباز، دستگاه‌های دیوانی، کم و بیش با گذاشتن برخی از قواعد کلی و جزئی، امور مملکت را به هر نحو اداره می‌کردند، دیگر نمی‌شد در دنیایی که در حال تحول بود، با تمسک به این نوع قواعد کلی و مبهم، کار را به جایی رساند. باید در نظر داشت، نگاهی، مثل نوشته‌های میرزا ملکم خان، زمان تاریخی جدیدی را برای ساختار سیاسی ایران تعریف کرده بود، زمانی که در مکان تاریخی‌اش، در تلاقی با تحولاتی که در دنیا رخ داده بود و ایران را به جایگاه جدیدی رهنمون می‌کرد، دارای اهمیت فراوانی است.

بعد از جنگ‌های ایران و روس و تحمیل قراردادهای گلستان و ترکمانچای، نه تنها ایران به لحاظ وسعت کوچک‌تر شد، بلکه اقتصاد ایران نیز تحت‌تاثیر منافع دولت‌های استعمارگر غربی قرار گرفت. مثلا براساس ضمیمه اقتصادی معاهده ترکمانچای مقرر می‌شود که تجار خارجی فقط یک بار در مرز به میزان 5درصد قیمت کالای‌شان عوارض بپردازند و در داخل کشور از آنها عوارضی اخذ نشود. در مقابل تجار ایرانی مجبور بودند در مرز و ورودی هر شهری 2/5درصد عوارض بپردازند؛ به همین خاطر، خیلی از تجار ایرانی مجبور شدند زیر پوشش شرکت‌های خارجی فعالیت کنند.

ناصرالدین شاه از اقدامات ملکم‌خان وحشـت داشـت و همـه وقـت او را تحـت نظـر می‌گرفـت به موجب دستخطی که بـه امـین‌السـلطان نگاشـت، خواسـتار ممانعت از ورود «مزخرفات ملکمی» (مراسلات ملکم) به ایران شد مرحوم علامه قزوینی، کـه کتابچه غیبی ملکم به دستش افتاده بود، در یادداشت‌های کوتـاهی دربـاره ملکـم، پـس از آنکه او را با القابی نظیر «شارلاتان»، «متقلب کـلاهبـردار»، و «ارمنـی بـامبول‌زن» توصـیف می‌کند، نوشته‌های او را تقلید و ترجمه متقلبانـه از «مکتـب ولتـر و مونتسـکیو» می‌دانـد هما ناطق نیز درباره او نظر مثبتی ندارد و بر آن است که ملکم عوامفریبی است که از جهل ایرانیان استفاده کرده و افکار استعماری را به جای افکـار ترقی‌خواهانه به خورد ایرانیان فریب‌خورده داده است.