ناترازی انرژی؛ چالشی فراتر از تامین و توزیع
ناترازی انرژی زمانی رخ می‌دهد که تولید، پاسخگوی نیاز فزاینده مصرف نیست؛ اما آنچه امروز ایران را با بحران مواجه کرده، کمبود منابع نیست، بلکه نتیجه انباشت تصمیم‌‌‌گیری‌‌‌های ناهماهنگ، یارانه‌‌‌های پنهان غیرهدفمند و نبود سیاستگذاری یکپارچه و بلندمدت در حوزه انرژی است. اتلاف بالا در شبکه انتقال و توزیع و رشد افسارگسیخته مصرف در بخش‌‌‌های خانگی، تجاری و صنعتی، کشور را به‌‌‌سوی ناپایداری مزمن در تراز انرژی سوق داده است.
در تابستان با بحران برق و خاموشی مواجهیم و در زمستان، کمبود گاز چرخ تولید را متوقف می‌کند. این در حالی است که ایران با در اختیار داشتن دومین ذخایر گاز جهان، به‌‌‌جای آنکه به صادرکننده پایدار انرژی در منطقه بدل شود، درگیر مدیریت روزمره بحران در داخل است.
استان بوشهر، با استقرار بزرگ‌ترین تاسیسات گازی کشور در عسلویه، ظرفیت‌‌‌های ویژه بندری، و زیرساخت‌‌‌های مناسب در تولید برق، می‌تواند نقشی کلیدی در بازمهندسی زنجیره انرژی ایفا کند. اما توسعه‌‌‌یافتگی این استان، هیچ‌‌‌گاه متناسب با جایگاه راهبردی‌‌‌اش نبوده است. فقدان صنایع پایین‌‌‌دستی، اتکای صرف به استخراج، نبود سرمایه‌‌‌گذاری در خطوط انتقال بهینه و زیرساخت‌‌‌های نوین، نمونه‌‌‌هایی از نارسایی‌‌‌های مزمن در سیاست انرژی کشور است. برای برون‌‌‌رفت از این بحران، کشور نیازمند یک تحول پارادایمی در حکمرانی انرژی است. افزایش تولید بدون اصلاح مصرف، بازی خطرناکی با منابع استراتژیک خواهد بود. واقعی‌‌‌سازی تدریجی قیمت حامل‌‌‌های انرژی، بازبینی در ساختار یارانه‌‌‌ها، و تدوین برنامه‌‌‌های ملی برای بهینه‌‌‌سازی مصرف، الزامات این تغییر بنیادین هستند.
بخش خصوصی، به‌‌‌ویژه در استان بوشهر، آماده و مشتاق برای سرمایه‌‌‌گذاری در انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر، احداث نیروگاه‌‌‌های خورشیدی و بادی، و اجرای پروژه‌‌‌های بهینه‌‌‌سازی در صنایع است. اما در نبود سیاست‌‌‌های حمایتی منسجم، فرآیندهای مجوزدهی طولانی و نبود نظام انگیزشی موثر، بسیاری از این ظرفیت‌‌‌ها بلااستفاده مانده‌‌‌اند.
از سوی دیگر، توسعه صادرات انرژی از مسیر بنادر جنوبی کشور به‌‌‌ویژه بندر بوشهر، فرصتی استراتژیک است که می‌تواند با مدیریت هوشمند، ضمن ایجاد درآمد ارزی پایدار، فشار بر شبکه داخلی را نیز کاهش دهد. این امر مستلزم نگاهی منطقه‌‌‌ای، زیرساخت‌‌‌های فنی مدرن و فعال‌‌‌سازی دیپلماسی انرژی است.
اتاق‌‌‌های بازرگانی، امروز باید فراتر از نقش مطالبه‌‌‌گری، در طراحی و اجرای راه‌‌‌حل‌‌‌های عملیاتی نقش‌‌‌آفرینی کنند. اتاق بازرگانی بوشهر با تشکیل کارگروه‌‌‌های تخصصی انرژی، تعامل با نهادهای ملی و جذب سرمایه‌‌‌گذاران داخلی و خارجی، آمادگی دارد الگویی ملی برای مدیریت پایدار انرژی ارائه کند.
حل بحران ناترازی، صرفا دغدغه‌‌‌ای بخشی یا منطقه‌‌‌ای نیست؛ این مساله‌ای ملی است که آینده توسعه ایران به آن گره خورده است. درواقع برای حل بحران ناترازی، نیاز به تدوین و اجرای یک برنامه چندبعدی با مشارکت همه ذی‌نفعان حوزه انرژی است. ضرورت دارد تا به‌‌‌طور همزمان، سیاست‌‌‌های ارزی برای واردات تجهیزات نوین حوزه شبکه انتقال برق، مشوق‌‌‌های لازم برای فعالان دانش‌‌‌بنیان در حوزه انرژی، و ریل‌‌‌گذاری جهت مشارکت گسترده‌‌‌تر بخش‌خصوصی در این حوزه در نظر گرفته شود. به هر روی، آنچه غیرقابل انکار است آن است که اگر این گره امروز با تدبیر و اجماع گشوده نشود، فردا گرهی کور خواهد شد که توسعه کشور را متوقف می‌کند.
* رئیس اتاق بازرگانی،صنایع، معادن و کشاورزی بوشهر
