بورس در آینه ریسک‏‌ها

اول از همه باید به ریسک‌‌های سیستماتیک پرداخت که اثرات کلان اقتصادی بر بازار سرمایه‌ دارند. ریسک‌‌های سیستماتیک به‌‌طور کلی به ریسک‌‌هایی اطلاق می‌شود که ناشی از تغییرات کلان اقتصادی است و نمی‌توان از آنها جلوگیری کرد. این ریسک‌‌ها به‌‌طور مستقیم به عواملی مانند تحولات نرخ بهره، نرخ تورم، نوسانات جهانی قیمت کالاها و سیاست‌‌های پولی و مالی دولت مربوط هستند. در بازار سرمایه ایران، این ریسک‌‌ها از اهمیت ویژه‌‌ای برخوردارند و معمولا تاثیرات مستقیمی بر شاخص‌‌های بورس دارند.

از طرفی بازار سرمایه همواره با ریسک تورم و تاثیر آن بر ارزش پول ملی مواجه است. نرخ تورم یکی از عوامل کلیدی است که بر عملکرد بازار سرمایه تاثیر می‌‌گذارد. در سال‌های اخیر، ایران با تورم بالای دورقمی مواجه بوده که باعث کاهش قدرت خرید مردم و فشار بر هزینه‌‌های تولید شده است. این شرایط می‌تواند بر سودآوری شرکت‌های بورسی به‌‌ویژه در صنایع مصرفی تاثیر منفی بگذارد.

نرخ تورم بالا، به‌‌ویژه وقتی که با کاهش ارزش پول ملی همزمان باشد، تاثیرات زیادی بر وضعیت بازار سرمایه دارد. افزایش هزینه‌‌های تولید به دلیل تورم، کاهش جذابیت سهام برای سرمایه‌گذاران و در نتیجه کاهش نقدینگی بازار را به همراه دارد. به‌‌طور خاص، تورم بالا می‌تواند به کاهش ارزش دارایی‌‌های ریالی شرکت‌ها و در پی آن افت سودآوری منجر شود.

نرخ بهره و تاثیر آن بر تصمیمات سرمایه‌گذاری نیز از جمله موارد دیگری است که مخصوصا طی ماه‌‌های گذشته همواره به عنوان یکی از ریسک‌‌های تاثیرگذار شناخته شده است. در شرایطی که نرخ بهره افزایش یابد، سرمایه‌گذاران تمایل بیشتری به سرمایه‌گذاری در اوراق با درآمد ثابت پیدا می‌کنند تا سهام. این موضوع می‌تواند باعث خروج سرمایه از بازار سهام و کاهش حجم معاملات شود. علاوه بر این، نرخ بهره بالا می‌تواند به افزایش هزینه‌‌های تامین مالی برای شرکت‌ها منجر شود که در نهایت به کاهش سودآوری و افت ارزش سهام منتهی می‌شود.

البته در دولت پزشکیان، بانک مرکزی به‌‌طور واضح سیاست کاهش نرخ بهره را دنبال کرده است تا از این طریق هزینه تامین مالی را کاهش داده و نقدینگی را به سمت بخش‌‌های مولد هدایت کند. کاهش نرخ بهره در این دوره به‌‌ویژه با هدف تحریک تقاضا در اقتصاد و کاهش هزینه‌‌های عملیاتی صنایع اتخاذ شده است. این سیاست می‌تواند به سرمایه‌گذاران اطمینان دهد که در بلندمدت شرایط بهتری برای فعالیت در بازار سرمایه ایجاد خواهد شد. کاهش نرخ بهره می‌تواند به کاهش هزینه‌‌های شرکت‌ها کمک کرده و باعث افزایش سودآوری آنها شود. از این رو، بسیاری از تحلیلگران بازار معتقدند که این سیاست به‌‌طور غیرمستقیم می‌تواند بر روند صعودی بورس تاثیرگذار باشد.

ریسک‌‌های سیاسی نقش بسزایی در نوسانات بازار سرمایه ایران دارند. تحولات داخلی و بین‌المللی می‌توانند تاثیرات زیادی بر وضعیت اقتصادی و در نتیجه بازار سرمایه بگذارند. یکی از مهم‌ترین ریسک‌‌ها، تحریم‌‌های بین‌المللی است که دسترسی ایران به بازارهای جهانی، فناوری‌‌های نوین و منابع مالی خارجی را محدود می‌کند. این محدودیت‌ها موجب کاهش توان تولید و رقابت‌‌پذیری شرکت‌ها و در نتیجه افت قیمت سهام می‌شود.

همچنین، سیاست‌‌های اقتصادی دولت آمریکا، به‌‌ویژه در دوره اول ترامپ و خروج از توافق هسته‌‌ای، باعث تشدید تحریم‌‌ها علیه ایران شد. این سیاست‌‌ها نه تنها بر صادرات نفت و گاز تاثیر گذاشت، بلکه دسترسی ایران به بازارهای جهانی و جذب سرمایه‌‌های خارجی را نیز محدود کرد. این امر موجب کاهش رشد اقتصادی و سودآوری شرکت‌های بورسی، به‌‌ویژه در صنایع وابسته به صادرات و انرژی شد. حال با روی کار آمدن مجدد وی گمانه‌‌زنی‌‌ها پیرامون تشدید تحریم‌‌ها بالا گرفته و تاثیر روانی خود را بر بازار سرمایه گذاشته است.

به‌‌طور کلی، تحولات سیاسی و تحریم‌‌ها از عوامل کلیدی ریسک برای بازار سرمایه ایران هستند که همواره باید در تحلیل‌‌های بازار مورد توجه قرار گیرند.در ایران، تغییرات در سیاست‌‌های اقتصادی دولت و در مواردی بحران‌های سیاسی داخلی می‌تواند به‌‌طور مستقیم بر بازار سرمایه تاثیر بگذارد. برخی از تصمیمات اقتصادی مانند تغییرات در قوانین مالیاتی، سیاست‌‌های ارزی، یا اصلاحات ساختاری می‌توانند منجر به بی‌‌ثباتی در بازار و کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران شوند. در این شرایط، بازار سرمایه ایران با نوسانات زیادی روبه‌‌رو می‌شود و این تغییرات اغلب به کاهش اعتماد عمومی و خروج سرمایه از بازار منتهی می‌شود.

ریسک‌‌های غیرسیستماتیک، که به ریسک‌‌های مربوط به صنایع یا شرکت‌های خاص اطلاق می‌شود، به‌‌طور مستقیم بر بازده سرمایه‌گذاری‌‌ها تاثیر می‌‌گذارند. در ایران، مشکلات مدیریتی، ضعف در شفافیت مالی و مشکلات داخلی صنایع از مهم‌ترین عوامل ریسک‌‌های غیرسیستماتیک هستند.

یکی از مهم‌ترین ریسک‌‌های غیرسیستماتیک در بازار سرمایه ایران، عملکرد ضعیف شرکت‌ها و عدم‌شفافیت در گزارش‌‌های مالی است. در برخی از شرکت‌ها، مشکلات مدیریتی و کمبود شفافیت در گزارش‌‌دهی می‌تواند منجر به کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران شود. این عدم‌شفافیت موجب می‌شود که سرمایه‌گذاران نتوانند به‌‌طور دقیق ارزیابی کنند که آیا سهام یک شرکت از نظر بنیادی مناسب است یا خیر.

در این شرایط، انتشار گزارش‌‌های مالی ضعیف یا تاخیر در ارائه اطلاعات می‌تواند باعث کاهش ارزش سهام و حتی ریزش‌‌های ناگهانی در بازار شود. سرمایه‌گذاران معمولا به دنبال اطلاعات دقیق و به‌‌روز هستند و هرگونه ابهام در گزارش‌‌های مالی می‌تواند ریسک سرمایه‌گذاری در بازار را افزایش دهد. البته در بررسی گزارش‌های فصل پاییز شاهد بهبود عملکرد شرکت‌ها هستیم که بخش زیادی از آن به دلیل افزایش نرخ دلار محاسباتی شرکت‌هاست اما در مقیاس ۹ ماهه همچنان وضعیت چندان مطلوبی را شاهد نیستیم و بهبود کلی شرایط به تاثیر جمیع ریسک‌‌های مرورشده و مخصوصا ریسک‌‌های سیاسی در بازار بستگی دارد.

یکی دیگر از ریسک‌‌های غیرسیستماتیک، نوسانات درآمد و سودآوری صنایع خاص است. برخی از صنایع در ایران به‌‌طور ویژه تحت‌تاثیر عواملی مانند تغییرات قیمت جهانی کالاها، تغییرات نرخ ارز و سیاست‌‌های داخلی قرار دارند. برای مثال، صنایع فولاد، پتروشیمی و خودروسازی ایران به‌‌طور مستقیم تحت‌تاثیر قیمت جهانی نفت و گاز قرار دارند و هرگونه نوسان در این قیمت‌ها می‌تواند تاثیر زیادی بر سودآوری این صنایع بگذارد.

به طور کلی باید گفت بازار سرمایه ایران در شرایط کنونی با مجموعه‌‌ای از ریسک‌‌ها مواجه است که شامل ریسک‌‌های اقتصادی، سیاسی و غیرسیستماتیک می‌شود. این ریسک‌‌ها به‌‌ویژه در شرایط اقتصادی ناپایدار و بی‌‌ثباتی‌‌های سیاسی شدت بیشتری پیدا می‌کنند. با این حال، بازار سرمایه ایران در بلندمدت می‌تواند با توجه به اصلاحات اقتصادی، حمایت‌‌های دولت و بهبود شفافیت در شرکت‌ها به رشد خود ادامه دهد.

سرمایه‌گذاران باید با دقت بیشتری به تحلیل‌‌های بنیادی و توجه به ریسک‌‌های سیستماتیک و غیرسیستماتیک بپردازند و از نوسانات بازار بهره‌‌برداری کنند. اصلاحات ساختاری، بهبود سیاست‌‌های پولی و مالی و توجه به شفافیت در گزارش‌‌های مالی می‌تواند به کاهش ریسک‌‌ها و تقویت بازار سرمایه ایران کمک کند.