عملکرد چهار ماه نخست روسای سازمان بورس بررسی شد
مسیرپرشتاب بورس در دوره جدید

بررسی عملکرد چهار ماه نخست روسای سازمان
بررسی عملکرد شاخص کل در چهار ماه نخست فعالیت روسای سازمان بورس نشان میدهد که عملکرد بورس در دوران حضور صیدی در سازمان خوب بوده است. اگر از چهار ماه نخست دوران فعالیت حسن قالیبافاصل در سازمان بورس که در دوران افزایش پرشتاب قیمتها در بهار ۹۹ قرار داشت فاکتور گرفته شود؛ عملکرد شاخص کل در چهار ماه نخست صیدی، بهترین عملکرد شاخص در بازه زمانی چهار ماه نخست برای یک رئیس سازمان بوده است. همان گونه که عنوان شد؛ در چهار ماه نخست فعالیت صیدی، شاخص رشد ۳۷ درصدی را تجربه کرده است؛ در چهار ماه نخست عشقی شاخص با افت ۸.۱ درصدی همراه شده بود و در دوره دهقاندهنوی نیز شاخص کاهش ۸.۷ درصدی را تجربه کرده بود. در چهار ماه نخست فعالیت حسن قالیبافاصل نیز که در بحبوحه افزایش همهجانبه قیمت سهام در بهار و تابستان ۹۹ قرار داشت، شاخص رشد عجیب ۲۲۵ درصدی را به ثبت رساند. در چهار ماه نخست شاپور محمدی شاخص رشد ۵.۱ درصدی را ثبت کرده بود و در دوره محمد فطانتفرد نیز شاخص ۱.۶درصد از ارتفاع خود را در چهار ماه نخست فعالیت وی از دست داده بود. در دوران علی صالحآبادی نیز شاخص در چهار ماه نخست، رشد اندک ۰.۱ درصدی را به ثبت رساند.
اولین سخنان بعد از انتخاب به عنوان رئیس سازمان
صیدی پس از انتخاب به عنوان رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار اعلام کرد: بازار سرمایه در همه جای دنیا دارای چالشهای خاص خود است، در سالهای اخیر شاهد افزایش ریسکهای بازار در ایران بودهایم. بخشی از این اتفاق ناشی از عدمقطعیتها و عدمتعادلهای موجود در اقتصاد ایران و بخش دیگر آن نیز تحتتاثیر تحولات سیاسی، اجتماعی و بینالمللی است. اقتصاد ایران به شدت نیازمند مثبت شدن نرخ رشد سرمایه است؛ رفع مشکلات بازار سرمایه و مسائل مربوط به آن، مقدمه تشکیل سرمایه را فراهم میکند. امیدواریم بتوانیم با افزایش شفافیت، ارتقای کارآیی بازار، کاهش ریسک و صیانت از حقوق سهامداران به تشکیل سرمایه و کسب بازده مناسب از بازار سرمایه کمک کنیم.
حجتاله صیدی در نشست هماندیشی با مدیران ارکان بازار سرمایه، بخشی از دستور کارهای سازمان بورس و اوراق بهادار را در دوره مدیریت جدید تشریح کرد و گفت: ضمن پرهیز از اتخاذ تصمیمهای خلقالساعه باید مولفههای اثرگذار در ایجاد نوسان را به حداقل برسانیم و زمینه را برای تشکیل کانون سهامداران حقیقی فراهم کنیم. صیدی بعدها در جلسهای که با حضور فعالان بازار برگزار شد؛ از تلاش برای همکاری بین ارکان بازار سرمایه و تلاش برای ایجاد بازاری شفاف و روان خبر داد. رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار که پیشتر در آیین تکریم و معارفه خود نیز بر لزوم توسعه بورسهای کالایی تاکید کرده بود، بار دیگر در جلسه مذکور، لزوم اهتمام به اجرای این برنامه را یادآوری کرد و گفت: به دنبال انجام سلسله اقداماتی هستیم تا بورسکالا و بورس انرژی بزرگ شوند و در مسیر توسعه قرار بگیرند. وی افزود تعامل با نهادهای ذیربط، در داخل و بیرون دولت، از جمله برنامهها و دستور کارهای اصلی سازمان بورس در دوره جدید است.
دلیل رشد بازار از نگاه یکی از فعالان
یکی از کارشناسان و فعالان قدیمی بازار در رابطه با روند صعودی اخیر گفت: انتصاب دولت جدید، مشخص شدن وزیر اقتصاد و تغییر رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار از جمله دلایل تحولات مثبت در بازار بود. مجموعه این عوامل بهویژه اظهارات وزیر اقتصاد و رئیس سازمان بورس درباره حمایت از بازار تحولات جدیدی را در بازار رقم زد. او افزود: رکود حاکم بر بورس در یک سال اخیر و رسیدن قیمتها به پایینترین حد ممکن نیز نشان داد بازار منتظر خبر خوش و حمایت جدی و تغییر مثبت است. بیانات وزیر اقتصاد درباره بازار سرمایه، انتصاب رئیس جدید سازمان بورس و تفاهم گفتمانی که بین دکتر همتی و صیدی برای حمایت از بازار سرمایه شکل گرفت و ساختار حاکم بر بورس، همگی باعث ایجاد امید در بازار شد.
اقدام به موقع در خصوص دامنه نوسان
به خاطر هجوم ریسکهای مختلف، در سالجاری بهکرات دامنه نوسان دستخوش تغییر شده است. در هفتم مهرماه و بعد از وقایع لبنان، دامنه نوسان در بازار سهام به مثبت و منفی یکدرصد کاهش یافت. در بیست و یکم مهرماه دامنه نوسان سهام، حقتقدم و صندوقهای سهامی حاضر در بازار به مثبت و منفی 3درصد افزایش پیدا کرد. یکی از اقدامات شایسته سازمان بورس در دوره مدیریت فعلی سازمان، دستکاری نکردن دامنه نوسان در چند ماه اخیر بوده است. با شروع روند صعودی در بازار سهام، بسیاری اذعان داشتند که باید دامنه نوسان با افزایش همراه شود تا ضرر و زیانی که در این مدت به سهامداران و سرمایهگذاران حاضر در بورس تهران تحمیل شده بهسرعت جبران شود. اما سیاستگذار با آگاهی کامل از این داستان که در یک لحظه و با ظهور یک ریسک خلقالساعه همه آرزوها و آمال میتواند رنگ ببازد و بازار در مدار نزولی قرار بگیرد، دامنه نوسان را به روال سابق بازنگرداند. چهبسا که رشد پایدار اخیر بازار به موضوع فوقالذکر نیز بیارتباط نبوده است. وقتی دامنه نوسان 3درصدی به جای دامنه نوسان 7 درصدی اعمال میشود، طبیعتا خریدار نیز با جسارت بیشتری دل به دریای خرید میزند و ترس کمتری از افت قیمتها دارد. با وجود این، برخی از کارشناسان معتقدند دستکاری در دامنه نوسان، به هرحال دستکاری در بازار محسوب میشود و تاثیر منفی بر بازار خواهد داشت. کارشناسان بازار سرمایه نیز ضمن حمایت از تصمیم سازمان بورس مبنی بر کاهش دامنه نوسان؛ معتقدند نهاد ناظر بازار سرمایه در تلاش است تا با استفاده از ابزارهای در اختیار خود، نوسانات بازار را در شرایطی که منطقه با تحولات سیاسی ناگهانی روبهروست، کنترل کند. به گفته کارشناسان، با توجه به نااطمینانی حاکم بر شرایط سیاسی منطقه، نهاد ناظر اقدام به موقعی را در زمینه کاهش دامنه نوسان انجام داد. در دوره قبل و در زمان ترور اسماعیل هنیه شاهد تصمیم دیرهنگام سازمان بورس بودیم، این امر باعث شد تا بازار برای دو روز، افت سنگینی را تجربه کند که این موضوع به اعتراضات گسترده سهامداران در بازار منجر شد. کاهش دامنه نوسان، در چنین شرایطی اقدامی معمول در بورسهای توسعهیافته است. در مواقعی که اتفاق غیرمترقبهای رخ میدهد، مسوولان بازار به کاهش دامنه نوسان اقدام میکنند. در بورسهای پیشرفته، حتی گاه شاهد اعمال محدودیت بر روی ابزارهای مشتقه هستیم، در این ابزار زمانی که دارایی پایه دچار نوسان میشود دارندگان آن ابزار دچار ضرر و زیان هنگفت میشوند، به همین دلیل برای پیشگیری از تاثیر هیجانات بر بازارها اعمال محدودیت در دامنه نوسان را در دستور کار قرار میدهند.
البته به توصیه بسیاری از کارشناسان بازار سهام بهتر است سازمان بورس برای مدت طولانی دامنه نوسان را در اعداد پایین نگه ندارد، زیرا این سیگنال به بازار داده میشود که ممکن است این ریسکها در بلندمدت بر بازار وجود داشته باشد و موجب ترس سهامداران و جلوگیری از ورود پول جدید به بازار میشود. پس همانطور که عنوان شد اقدام اخیر سازمان بورس مبنی بر کاهش دامنه نوسان بسیار به موقع و مهم بود. چابکی سازمان بورس برای تصمیمگیری در شرایط بحرانی اتفاقی نو و تازه است که باعث امیدواری فعالان بازار سرمایه نسبت به نگرانی دوره جدید مدیریت سازمان بورس درخصوص منافع سهامداران شد، بنابراین سرعت بالای سازمان بورس در تصمیمگیری را میتوان به فال نیک گرفت.
دو اقدام مهم سازمان
از ابتدای روی کار آمدن دولت چهاردهم، توجه ویژهای به رشد نرخ دلار موثر بر سود شرکتها شد و رشد دلار نیمایی شتاب بیشتری به خود گرفت. در نهایت هم چندی قبل این نرخ با نرخ بازار توافقی جایگزین شد و اکنون این نرخ در حوالی 66 هزار تومان قرار دارد. طبیعتا افزایش نرخ دلار موثر بر سود شرکتها، موجبات افزایش قیمت سهام شرکتها را در تابلوی معاملات فراهم خواهد کرد و بازار را در وضعیت پایدارتری قرار خواهد داد. کاهش فاصله میان دلار موثر بر سود شرکتها با نرخ بازار آزاد در نهایت موجب حذف رانت ارزی خواهد شد و افزایش درآمد و سود شرکتها را به دنبال خواهد داشت که پس از روی کار آمدن دولت چهاردهم اجرایی شد. یکی دیگر از اقدامات مثبت تیم فعلی سازمان، احیای اعتماد در تالار شیشهای بود؛ افزون بر فروکش کردن تنشهای منطقه و کاهش ریسکهای سیستماتیک، بازار سهام در چند ماه اخیر از تصمیمات خلقالساعه نهادهای مختلف و دولت که به طور مستقیم سود شرکتها را نشانه گرفته بود، در امان بوده است. نوع نگاه دولت چهاردهم به بازار سهام در مقایسه با دولت سیزدهم تفاوت معناداری دارد و همین موضوع به احیای اعتماد در تالار شیشهای منجر شده و بازار را در وضعیت متعادلتر و پایدارتری قرار داده است.
مهمترین اقدامات سازمان بورس در چهار ماه اخیر
تهیه برنامه راهبردی عملیاتی 6 ماه دوم سال 1403، شامل 17 اقدام مهم، پیگیری موثر برای صیانت از حقوق بازار سرمایه در لایحه و قانون بودجه 1404، شرکت در جلسات کمیسیونهای تخصصی مجلس (کمیسیون اقتصادی و کمیسیون تلفیق)، انتظامبخشی به انتشار اوراق دولتی، پیگیری از دولت درخصوص ارائه برنامه زمانبندی انتشار اوراق دولتی و پایبندی به آن، تاکید بر لزوم استفاده از بازارگردان برای اوراق دولتی، لزوم هماهنگی کامل وزارت اقتصاد با بازار سرمایه در انتشار اوراق دولتی، نهاییسازی لیست عرضههای اولیه برای سه ماهه پایان سال، پیگیری منافع عمومی ناشران و تلاش برای کاهش خسارتهایی از قبیل قطعی انرژی و رونمایی از ابزارهای جدید از مهمترین اقدامات انجامگرفته سازمان در چهار ماه اخیر است.
راهکارهای اجرایی پیشنهادی سازمان
بهبود نظام اداره شرکتها و سازمانهای بزرگ (به ویژه برقراری کامل اصول نظام راهبری شرکتی) به منظور افزایش بهرهوری آن شرکتها، توقف اختلال در بازارها و قیمتگذاری دستوری، تداوم سیاستهای تشویقکننده صادرات، سرمایهگذاری در مناطق محروم و همچنین استفاده از مزیتهای نسبی کشور (منابع برق و گاز و حقوق مالکانه معادن)، نزدیک شدن تدریجی قیمت ارز نیمایی و نرخ آزاد به منظور حذف رانت، خصوصیسازی جدی، واقعی و گسترده در راستای سیاستهای کلی اصل 44 قانون اساسی، ایجاد هماهنگی کامل بین سیاستهای پولی و مالی و بازار سرمایه بهویژه در حوزه تعیین سود سپردهها و نرخ سود اوراق بدهی، توجه به نظرات متولی بازار سرمایه در تصمیمگیریهای هیات وزیران و حضور مستمر رئیس سازمان بورس در کنار رئیس کل بانک مرکزی در جلسات هیات دولت هم از راهکارهای سازمان بورس در این مدت به منظور افزایش مشارکت عموم در بازار سرمایه بوده است.
مجوزهای صادرشده نهادهای مالی
همچنین در این مدت، 48 مجوز فعالیت به صندوقهای سرمایهگذاری اعطا شده است و 5 مجوز پذیرهنویسی ثانویه نیز داده شده است. 30 مجوز نیز برای فعالیت شرکتهای سرمایهگذاری، هلدینگ مالی و گروه خدمات مالی صادر شده است. در این مدت 12 شرکت سبدگردان مجوز فعالیت دریافت کردهاند و دو شرکت هم مجوز فعالیت شرکت پردازش اطلاعات مالی را دریافت کردهاند. چهار مجوز نیز برای فعالیت شرکتهای مشاور سرمایهگذاری اعطا شده است.
اهم برنامههای بازار سرمایه در 6 ماه دوم سال
حفظ و تقویت ثبات در بازار سرمایه و ارتقای نظام نظارتی، حمایت از توسعه و نوآوری در بازار سرمایه، توسعه تامین مالی بنگاههای اقتصادی و تشکیل سرمایه، حمایت از حقوق سرمایهگذاران، ارتقای آگاهی و دانش سرمایهگذاری، ارتقای شفافیت و کارآیی در بازار سرمایه، هوشمندسازی و تقویت زیرساختهای فناوری اطلاعات و تقویت سازوکارهای تنظیمگری نیز از مهمترین برنامههای سازمان بورس در 6 ماه دوم سالجاری است که تیم فعلی مدیریت سازمان آن را تدوین کرده است.
برگزاری جلسات هماندیشی
یکی از اقدامات شایسته تیم مدیریت فعلی سازمان، برگزاری جلسات هماندیشی با ناشران بزرگ و فعالان بازار بوده است که به تعامل دوطرفه و ارائه راهکارهای گوناگون برای ثبات بخشیدن به وضعیت بازار منجر شده است. حجتاله صیدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار اخیرا در نشست هماندیشی با ناشران بزرگ بازار سرمایه از تاکید مدیران ارشد دولت بر توسعه بازار سرمایه خبر داد. حجتاله صیدی که در جمع ناشران بزرگ بورسی به میزبانی بورس تهران صحبت میکرد، با اشاره به اثر محدود ریسکهای سیستماتیک بر بازار سرمایه توضیح داد: در دورههای مختلف دیدهایم که حتی در بدترین شرایط هم بنگاهها و صنایع تولیدی و خدماتی فعال بودهاند، بنابراین ضمن مراقبت و صیانت از بازار نباید به نگرانیها دامن بزنیم. رئیس سازمان بورس با اشاره به اقدامات انجامشده برای صیانت از بازار سرمایه عنوان کرد: از اوایل آبان جلساتی را به این منظور برگزار کردهایم تا با آرامش درباره نحوه حفظ ثبات بازار تصمیم بگیریم. او با اشاره به یک ضربالمثل مشهور در فرهنگ ایرانی افزود: بازار سرمایه و حتی کسب و کارها نباید با یک غوره سردیشان شود و با یک مویز گرمی؛ بهخصوص در بازار اوراق بهادار که اطلاعات کاملا شفاف و دسترس است، نباید با بیشواکنشی نسبت به مسائل مواجه باشیم. صیدی افزود: در جلسهای مسائل بنیادین بازار را بررسی و راهکارهایی را در قالب چند بند طراحی کردیم.
پیرو آن، در نشستهای بعدی با ناشران بزرگ هم موضوعات را مطرح کردیم. صیدی در ادامه از همکاری و موافقت مدیران ارشد دولت با توسعه بازار سرمایه خبر داد و تاکید کرد: در اوایل آبان گذشته جلسهای با حضور رئیسجمهور برگزار شد که در آن نشست، هم وزیر اقتصاد و هم دکتر طیبنیا مشاور عالی رئیسجمهوری، مصادیق دقیقی از مسائل بازار و صنایع بیان کردند و آقای رئیسجمهور دستورات خوبی برای رفع مسائل بیان کرد. او با اشاره به جلسه مشترک با رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس اعلام کرد: در حال پیگیری مسائل بودجهای در قالب نشستهای مشترک با کمیسیونهای ذیربط مجلس شورای اسلامی هستیم. نمایندگان مجلس هم در این حوزه بسیار همراه هستند. رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به لزوم رفع موانع توسعه فعالیت صنایع و بازار سرمایه در حوزه ناترازی انرژی، بهویژه کمبود گاز در زمستان گفت: قرار شده بحث قطعی گاز صنایع در زمستان را از همین نخستین روزهای آبان پیگیر شویم. به همین منظور مذاکراتی را با دستگاههای مسوول برگزار کردهایم. همچنین مقرر است از صنایعی که به دلیل ناترازی انرژی با مشکل مواجهند، بازدید کنیم و در مذاکره با وزارت صمت و نفت مشکلاتشان را پیگیری و در حد امکان رفع کنیم. او از فعالان بازار سرمایه و ناشران بزرگ خواست برای توسعه فعالیتهایشان بیشتر وارد عمل شوند، چنانکه سازمان بورس هم در حال برنامهریزی برای پذیرش و عرضه صنایع بزرگ فعال در اقتصاد ایران در بازار است.