کارتر تایوان را به چین فروخت
آمریکایی مطلوب کمونیستها
در دوران اوج جنگ سرد، دولت کارتر ماهها مذاکرات محرمانهای را با مقامات چینی برای عادیسازی روابط انجام داد؛ روابطی که از زمان به قدرت رسیدن حزب کمونیست چین در سال۱۹۴۹ به سردی گراییده بود. پس از اینکه کومینتانگ در جنگ داخلی توسط کمونیستها شکست خورد و از سرزمین اصلی چین به جزیره تایوان گریخت، واشنگتن برای چندین دهه، جمهوری چین را در تایپه بهعنوان تنها دولت قانونی چین به رسمیت میشناخت.
نزدیکی با جمهوری خلق چین در دوران ریاستجمهوری ریچارد نیکسون آغاز شد که در سال۱۹۷۲ سفری یخشکن به پکن داشت. اما این کارتر بود که تایپه را بهطور رسمی متعلق به چین دانست و بر روند این انتقال نظارت رسمی داشت. در ۱۵دسامبر۱۹۷۸، کارتر اعلام کرد که در آغاز سال۱۹۷۹، ایالات متحده به روابط دیپلماتیک خود با تایپه پایان میدهد و جمهوری خلق چین در پکن را بهعنوان تنها دولت قانونی چین در آنجا به رسمیت میشناسد.
درحالیکه در پکن جشن گرفته میشد، این اعلامیه برای بسیاری در تایوان شوکهکننده بود و به دنبال آن خشم و احساس تلخ رها شدن و خیانت در تایپه بهوجود آمد و حتی تظاهرات ضد آمریکایی که خشونتآمیز هم شد، شکل گرفت. ایالات متحده همچنین پیمان دفاعی متقابل خود با تایوان را فسخ و پرسنل نظامی خود را از جزیره خارج کرد. در اول ژانویه۱۹۷۹، ایالات متحده و جمهوری خلق چین بهطور رسمی روابط دیپلماتیک برقرار کردند و سفارتخانههایی را در پایتختهای دو کشور افتتاح کردند. در پایان آن ماه، کارتر از رهبر برجسته چین، دنگ شیائوپینگ، در محوطه چمن جنوبی کاخ سفید استقبال کرد که اولین دیدار یک رهبر کمونیست چین از ایالات متحده بود. کارتر در مراسم استقبال گفت: «ما انتظار داریم که عادیسازی به ما کمک کند تا با هم به سوی دنیایی از تنوع و صلح حرکت کنیم. برای مدت طولانی، دو ملت ما از یکدیگر جدا بودند. اکنون ما چشمانداز جریان تازهای از تجارت، ایدهها و مردم را به اشتراک میگذاریم که به نفع هر دو کشور خواهد بود.» دنگ در پاسخ از «تصمیم دوراندیشانه» کارتر در ایفای نقش کلیدی در پایان دادن به «دوره ناخوشایند بین دو کشور به مدت ۳۰سال» ستایش کرد. روابط دوجانبه در سالهای بعد، از تجارت و سرمایهگذاری گرفته تا مبادلات دانشگاهی و فرهنگی شکوفا شد.
یکی از زمینههای تعاملی که کارتر تسهیل کرد، تبادل دانشجو بود. دنگ در جریان مذاکرات برای عادیسازی روابط، این سوال را مطرح کرد که آیا دانشجویان چینی اجازه ادامه تحصیل در ایالات متحده را دارند یا خیر؟ کارتر در نامهای خطاب به سفارت چین در واشنگتن و وزارت امور خارجه آمریکا در واشنگتن نوشت: «وقتی این سوال را مطرح کردم، مشاور من، دکتر فرانک پرس، فکر کرد که به اندازه کافی مهم است که با من در ساعت ۳صبح در واشنگتن تماس بگیرد تا مطمئن شود.» کارتر نوشت: «دنگ از من پرسید که آیا چین میتواند ۵هزار دانشآموز بفرستد یا خیر و من پاسخ دادم که چین میتواند ۱۰۰ هزار دانشجو بفرستد.»
طرفدار تعامل و دموکراسی
با بدتر شدن روابط دوجانبه در سالهای اخیر، برخی از منتقدان در ایالات متحده استراتژی تعامل با چین را زیر سوال بردهاند. در دوران رهبر چین، شی جین پینگ، پکن یک چرخش شدید اقتدارگرایانه در داخل کشور داشته و بهطور فزایندهای در خارج از کشور قاطعتر شده است و این امید را که زمانی بهطور گسترده وجود داشت مبنی بر اینکه چین به دنبال رشد اقتصادی و ادغام با جهان به سمت یک مدل سیاسی لیبرالتر حرکت خواهد کرد، از بین برد. در میان تشدید تنشها و درخواستها برای «جداسازی»، کارتر همچنان صدای خونسرد و حامی قاطعانه از ادامه تعامل باقی ماند. در آستانه چهلمین سالگرد عادیسازی روابط آمریکا و چین، کارتر در واشنگتنپست هشدار داد که روابط حساس دو کشور «در خطر است» و «جنگ سرد مدرن بین دو کشور ما غیرقابلتصور نیست»، اگر این بیاعتمادی عمیق ادامه پیدا کند.
میراث پیچیده در تایوان
در تایوان، میراث کارتر پیچیدهتر است. زمانی که کارتر در سال۱۹۹۹برای اولینبار به تایوان سفر کرد، هنوز با سوالات و انتقادات زیادی در رابطه با اعلام ناگهانی خود مبنی بر قطع روابط دیپلماتیک با تایپه در ۲۰سال پیش مواجه بود. در یک سخنرانی در تایپه، کارتر با آنت لو، سیاستمدار مخالف تایوانی کهنهکار مواجه شد که او را متهم به عقب انداختن روند دموکراسیسازی در تایوان کرد و خواستار عذرخواهی او از مردم تایوان شد.
کارتر از عذرخواهی امتناع کرد و اصرار داشت که تصمیم او «درست» بوده است. در یک سخنرانی در دانشگاهی در آتلانتا در سال۲۰۱۸، کارتر گفت که در جریان مذاکرات در سال۱۹۷۸ با دنگ بر سر وضعیت تایوان «مشاجره بزرگی» داشته است. وی گفت: «چین همیشه از ما میخواست که اعلام کنیم تایوان استان چین است و آنها از ما میخواستند پیمان خود را با تایوان زیر پا بگذاریم و تمام کمکهای نظامی خود را متوقف کنیم. من اصرار داشتم ما باید پیمان خود را با تایوان تنها در توافق با معاهده خود که مستلزم اخطار یکساله بود، بشکنیم. من همچنین اصرار کردم که به ارائه کمکهای دفاعی به تایوان ادامه دهیم و اختلافات بین چین و تایوان به صورت مسالمتآمیز حل شود.»
پس از تغییر دیپلماتیک، کنگره ایالات متحده قانون روابط تایوان را تصویب کرد که به واشنگتن اجازه میدهد روابط غیررسمی نزدیک با تایپه را حفظ کند و تبادلات تجاری، فرهنگی و سایر موارد را از طریق موسسه آمریکایی در تایوان -سفارت بالفعل ایالات متحده در تایپه- تسهیل کند. این قانون همچنین ایالات متحده را ملزم میکند که برای حفظ «ظرفیت کافی دفاعی»، «تسلیحات دفاعی را در اختیار تایوان قرار دهد»، اگرچه مشخص نکرده است که در صورت تهاجم چینیها به جزیره، ایالات متحده چگونه واکنش نشان خواهد داد و این بهعنوان سیاست «ابهام استراتژیک» شناخته میشود. با کاهش شدید روابط چین و آمریکا در سالهای اخیر، موضوع تایوان به منبع اصلی تنش بین دو کشور تبدیل شده است.
