اوراق بهادار با پشتوانه دارایی (Asset-Backed Securities)
اشاره: اوراق بهادار متکی بر داراییها، نوعی تامین منابع مالی در بازار سرمایه است که ارتباطی باکیفیت اعتباری شرکت متقاضی ندارد، به نحوی که درصورت لزوم، حتی می‌توان هویت شرکت یا شرکت‌های متقاضی این روش تامین منابع مالی را از سرمایه‌گذاران مخفی نگه داشت. انتشار اوراق بهادار با پشتوانه داراییها، نوعی فرآیند محسوب می‌شود، به نحوی که در آن مجموعه‌ای از داراییهای مولد یک شرکت به منظور انتشار اوراق بهادار قابل عرضه به سرمایه‌گذاران گردآوری و به شرکتی که به همین منظور تشکیل یافته است، واگذار می‌شود. درآمدهای حاصله از داراییهای مولد واگذاری شده، پس از کسر هزینه‌های مدیریتی، در پرداخت بهره یا سود به دارندگان این اوراق که به شکل اوراق قرضه یا سهام هستند، به کار می‌رود.
اوراق قرضه یا سهام این شرکت واسطه (ایجادشده) با توجه به درآمدزایی داراییهای آن، جایگاه اعتباری شرکت همچنین ارزش پشتوانه‌ای داراییهای آن متکی به پشتوانه‌ای قوی است. انتشار اوراق بهادار با پشتوانه دارایی از سال ۱۹۷۰ با اوراق بهادار همراه با وثیقه رهنی در ایالات‌متحده آمریکا آغازشد.
در ابتدا این اوراق به صورت مجموعه‌ای از وام‌های رهنی، دسته‌بندی شده بودند که به وسیله یکی از موسسات دولتی زیر تضمین می‌شدند:
اتحادیه رهن ملی وابسته به دولت (GNMA)
شرکت وام رهنی مسکن فدرال (FHLMC)
اتحادیه رهن ملی فدرال (FNMA)
مجموعه‌ای از داراییهای به رهن گذاشته شده را می‌شود، به شرکتی که به همین منظور تاسیس شده واگذار و اوراق بهادار این شرکت را که عمدتا اوراق قرضه است، به متقاضیان سرمایه‌گذاری عرضه کرد.
خریداران این اوراق، بهره یا سود سهام ناشی از سرمایه‌گذاری به عمل آمده را از شرکت دریافت و در مقابل، شرکت نیز درآمدش را از محل اصل و بهره بازپرداختی خریداران اقساطی داراییهای رهنی کسب می‌کند.
برای دارندگان اوراق قرضه داراییهای به رهن گذاشته‌شده، یک تضمین محسوب می‌شوند.
شرکت‌های واسطه (SPV)
(Special - Purpose Vehicles)
روش متداول برای اجرای طرح انتشار اوراق قرضه با دارایی تضمینی، ایجاد و استقرار یک شرکت جدیدالتاسیس (SPV) توسط عامل مالی است، این عامل مالی داراییهای مولد را از فروشندگان مختلف خریداری، آنها را دسته‌بندی کرده و اوراق قرضه با پشتوانه دارایی را منتشر و وجوه حاصله از فروش اوراق قرضه را به شرکت‌های صاحب دارایی پرداخت می‌کند.
کلیه وثایق و تضامین مربوط به این داراییها از فروشنده به شرکت واسطه (SPV) واگذار می‌شود. برای فروشنده داراییها این فروشی بدون قید و شرط است. به عبارت دیگر فروشنده بهای توافقی دارایی‌هایش را دریافت و در قبال جبران کمبود ناشی از نارسایی درآمد این داراییها به میزان پیش‌بینی شده مسوولیت و تعهدی ندارد.
چگونگی انتشار اوراق بهادار با پشتوانه دارایی
ترتیبات اوراق بهادار توسط بانک انجام می‌شود.
یک بانک می‌تواند با هر شرکتی که دارای داراییهای مولد بوده و خواستار فروش آنها باشند وارد مذاکره شود. به هرحال باید توجه نماید که ارزش داراییهای مزبور باید به اندازه‌ای باشد که بتواند انجام معامله مستقل را تضمین کند.
بانک می‌تواند تعدادی از شرکت‌ها را به منظور مذاکره در مورد چگونگی انجام معامله فروش داراییهای مولد موردنظر دعوت نماید.
بانک ممکن است بخواهد بخشی از داراییهای خود از جمله وام‌های رهنی را بفروشد. بانک ارزشمندی داراییهای مولد مشتری را بررسی تا نسبت به کفایت آنها برای انتشار اوراق بهادار تصمیم‌گیری کند. همچنین بانک خواهان اطلاعاتی در خصوص ارزیابی سوابق پرداخت‌های بدهی‌های مشتریان خواهد بود تا میزان بدهی‌های قابل سوخت شدن احتمالی را پیش‌بینی کند.
برای فروش داراییهای موردنظر، بین شرکت یا بانک با شرکت واسطه‌ای (SPV) که به این منظور ایجاد شده است توافقی انجام می‌شود.
شرکت واسطه (SPV) برای کسب نقدینگی لازم به منظور خرید داراییها اوراق بهادار منتشر می‌کند. این اوراق می‌تواند به صورت سهام، قرضه یا اسناد تجاری منتشر و دارندگان آن حداقل در دو طبقه‌بندی قرار می‌گیرند.
اکثریت در طبقه‌ای هستند که به طور مستمر و منظم بهره و یا سود سهام حاصل از داراییهای مولد را دریافت می‌کنند. پرداخت به این گروه از دارندگان سهام یا اوراق قرضه در اولویت قراردارند.
بخش کوچک‌تری از دارندگان سهام یا اوراق قرضه در طبقه‌بندی با ریسک بالاتر قرار می‌گیرند. این گروه تمامی باقی‌مانده درآمدهای حاصل از داراییهای مولد را پس از کسر هزینه‌های مدیریتی شرکت واسطه (SPV) همچنین کسر بهره و سود سهام پرداختی به گروه فوق از دارندگان اوراق سهام و قرضه، دریافت می‌دارند.
درآمدهای حاصله از داراییها توسط شرکتی که آنها را به شرکت واسطه (SPV) واگذار کرده جمع‌آوری و به شرکت واسطه (SPV) پرداخت می‌شود و شرکت واسطه (SPV) به نوبه خود این درآمد را به دارندگان اوراق سهام و قرضه می‌پردازد. با حصول توافق، شرکت یا بانکی که فروشنده سبد بدهی‌ها (Portfolio of Debt) به شرکت واسطه (SPV) می‌باشد بایستی در مورد دریافت‌های نقدی و همچنین ارزش جاری داراییهای فروخته شده که هنوز بهای کامل آنها دریافت نشده است، گزارش‌های ماهانه منظم و مشخص ارائه کند.
هنگامی که اوراق بهادار با پشتوانه دارایی به شکل i(CP) Certificate of Portfolio منتشر می‌شوند شرکت واسطه‌ای (SPV) می‌تواند در قالب یک برنامه مستمر نسبت به انتشارCP اقدام کند. این اوراق جدید می‌تواند با پشتوانه داراییهای مولد جدید انتشار یابد.
بدین ترتیب یک چرخه مستمر به شرح زیر ایجاد می‌شود:
۱ - خرید داراییها
۲ - انتشار CP برای پرداخت بهای داراییها
۳ - جمع‌آوری درآمد نقدی از داراییها و
۴ - بازخرید CP
به طور مثال:
Banque Beta بانکی است فرانسوی که برای خرید تعدادی از وام‌های شخصی افراد که دارای درآمد بهره ماهانه است، یک شرکت واسطه (SPV) ایجاد کرده که در فرانسه به عنوان FCC معروف است. میانگین نرخ بهره وام اشخاص ۱۱درصد در سال است. FCC دو نوع سهام منتشر می‌کند:
۱ - سهام نوع B که معرف ۸درصد ارزش اسمی وام‌های شخصی خریداری شده است. دارندگان این سهام کلیه وجوه باقی‌مانده پس از پرداخت‌های مربوط به سهامداران نوع A و هزینه‌های مدیریتی FCC را دریافت می‌دارند.
۲ - سهام نوع A که نمایانگر ۹۲درصد ارزش‌اسمی وام‌های شخصی خریداری شده است. دارندگان این سهام علاوه‌بر دریافت سود ماهانه با نرخ سالانه ۵/۷درصد نسبت به ارزش اسمی مانده وام‌ها، بازپرداخت‌های زود‌هنگام پرداختی طی ماه راهم دریافت می‌کنند. سهام نوع A توسط موسسه Moody s درجه‌بندی اعتباری و به سرمایه‌گذاران فروخته شد.
ریسک اعتباری اوراق بهادار با پشتوانه دارایی
مشکل اوراق بهادار با پشتوانه دارایی، عدم قطعیت تحقق ارزش نقدی داراییهای مزبور به واسطه بروز مطالبات غیرقابل وصول است. به عنوان مثال، اگر بانکی بخواهد اوراق بهاداری را که به وسیله ۲۰۰میلیون دلار رهن پشتیبانی می‌شود عرضه کند، ارزش این اوراق به آن میزان از وام‌های رهنی که غیرقابل وصول هستند، بستگی خواهد داشت. چنانچه ریسک اعتباری برای سرمایه‌گذار بالاباشد، هیچ‌کس تمایلی به خرید اوراق بهادار ندارد، مگر اینکه بتواند آن را با قیمت پایینی خریداری کند. سه راه‌حل اساسی به منظور برخورد با مشکل ریسک اعتباری وجود دارد.
۱ - ریسک اعتباری داراییها ارزیابی و اوراق بهادار با قیمتی فراخور میزان ریسک مذکور عرضه شود. به طور مثال اگر ریسک بروز مطالبات غیرقابل وصول برای وام‌های رهنی ۲درصد در نظر گرفته شود، اوراق بهادار با پشتوانه رهن می‌تواند با قیمت ۹۸دلار برای هر۱۰۰دلار رهن فروخته شود.
۲ - دوگروه از اوراق بهادار ایجاد شود. یک گروه همان‌گونه که قبلا اشاره شد دارای اولویت کمتری برای دریافت درآمد حاصل از داراییها می‌باشند. به عنوان مثال تصور نمایید یک بانک می‌خواهد یک شرکت واسطه (SPV) ایجاد و تعدادی از وام‌های رهنی خود را به اوراق بهادار تبدیل نماید. شرکت واسطه (SPV) می‌تواند برای هر ۱۰۰دلار وام ۹۵دلار اوراق منتشر و به سرمایه‌گذاران عرضه کند. سرمایه‌گذاران سودی با نرخ مشخص برای اوراق بهادار دریافت می‌نمایند. همچنین شرکت واسطه‌ای (SPV) می‌تواند اوراقی معادل ۵دلار به ازای هر ۱۰۰دلار منتشر که در مالکیت بانک قرار گیرد. این اوراق اولویت دریافت تمامی ارزش باقی‌مانده پس از تادیه سود سهامداران اوراق بهادار (گروه اول) و هزینه‌های مدیریتی و کمیسیون‌ها‌ی مربوط به شرکت واسطه‌ای (SPV) را دارا هستند.
۳ - اخذ ضمانت از یک سازمان ثالث، نوعا مثل بیمه‌گران متخصص، ریسک مالی اوراق قرضه می‌تواند دارای درجه اعتباری همچون یک ضامن معتبرباشد. یعنی ابزاری است برای ارتقای بیشتر اعتبار اوراق قرضه. سرمایه‌گذاران آمریکایی عموما خواستار آن هستند که اوراق بهادار با پشتوانه دارایی توسط یکی از بنگاه‌های معتبر درجه‌بندی‌کننده اعتبار درجه‌بندی شود. این کار حدود ۴ الی ۵ امتیاز هزینه معمول انتشار را افزایش می‌دهد. هزینه‌های قانونی و همچنین هزینه ارتقای درجه اعتبار از طریق گواهی کتبی بانک و یا بیمه‌نامه تخصصی که توسط انتشاردهنده اوراق پرداخت می‌شود می‌تواند تا ۱۰ امتیاز در سال هزینه را افزایش دهد.
انتخاب داراییها برای انتشار اوراق قرضه
بیشترین بازار بدهی‌های با وثیقه در بازار اروپا بازار وام‌های رهنی باپشتوانه دارایی است، اگرچه در مقایسه با بازار بدهی‌های با وثیقه آمریکا بسیار کوچک‌تر است. به هرحال سایر داراییهای مولد می‌توانند برای تامین اوراق قرضه خاص به کار روند. از آن جمله‌اند وام‌های بانکی، وام‌های خودرو و بدهی‌های کارت‌های اعتباری.
شرکت خدمات مشاوره و تامین منابع مالی ایدرو
«ایدرو فاینانس»
ارسال نظر