ضرورت تغییر پارادایم در حکمرانی منابع

کاهش چشمگیر بارش‌‌‌ها، افت سطح ذخایر سدها، خشک‌‌‌شدن تالاب‌‌‌ها و کاهش توان نیروگاه‌‌‌های برق‌‌‌آبی تنها بخشی از نشانه‌‌‌های ورود به دوره ناترازی شدید در بخش آب کشور است. اما فراتر از شرایط اقلیمی، کمبود سیاستگذاری علمی و یکپارچه در حوزه انرژی، بحران آب را به مساله‌‌‌ای ساختاری بدل کرده که ریشه‌‌‌های آن در نحوه مدیریت و حکمرانی انرژی منابع نهفته است.

در چنین شرایطی، کشت محصولات آب‌‌‌بر در اقلیم‌‌‌های خشک همچنان ادامه دارد؛ نیشکر در خوزستان تنها یک نمونه بارز از این ناهماهنگی است. استانی که در کنار کم‌‌‌آبی، بار تامین انرژی کشور را نیز بر دوش دارد و سهم قابل‌‌‌توجهی از برق کشور را تولید می‌‌‌کند، نمی‌‌‌تواند همزمان از سیاستگذاری ناکارآمد در کشاورزی و توسعه آسیب ببیند. نگرانی‌‌‌ها فقط به مصرف بالا ختم نمی‌‌‌شود؛ فاضلاب‌‌‌های صنعتی و کشاورزی که بدون تصفیه به رودخانه‌‌‌ها و اراضی مرزی رها می‌‌‌شوند، عملا خاک را آلوده و منابع آب سطحی را مسموم کرده‌‌‌اند. اکنون تالاب ناصری در خوزستان که می‌‌‌توانست نقشی حیاتی در حفظ توازن اکولوژیک ایفا کند، به مخزن روباز آلاینده‌‌‌ها تبدیل شده است. این نه‌‌‌فقط یک تهدید زیست‌‌‌محیطی، بلکه زنگ خطری برای سلامت، کشاورزی و معیشت مردم منطقه است.

در این شرایط، استمرار نگاه سنتی به مدیریت منابع آبی، هزینه‌‌‌ای جبران‌‌‌ناپذیر برای کشور خواهد داشت. اگر تغییر پارادایم صورت نگیرد، نه‌‌‌تنها امکان احیای منابع از دست خواهد رفت، بلکه موجی از مهاجرت، تنش اجتماعی و بحران در تولید نیز اجتناب‌‌‌ناپذیر خواهد بود.

ایران امروز نیازمند چند اقدام فوری و بنیادین است:

•بازچرخانی آب به‌‌‌مثابه راهبرد ملی باید جایگزین سیاست رهاسازی منابع شود. آب‌‌‌های مرزی، رواناب‌‌‌های بلااستفاده و پساب‌‌‌های صنعتی می‌‌‌توانند با سرمایه‌‌‌گذاری در فناوری‌‌‌های بازیافت و تصفیه، دوباره به چرخه بهره‌‌‌برداری بازگردند.

•سرمایه‌‌‌گذاری سبز در حوزه آب به‌‌‌عنوان یک فرصت اقتصادی و زیست‌‌‌محیطی باید مورد حمایت قرار گیرد. تدوین مشوق‌‌‌های اقتصادی، تسهیل مجوزهای زیست‌‌‌محیطی و تضمین خرید آب بازیافتی، می‌‌‌تواند مسیر ورود بخش خصوصی به این حوزه را هموار کند.

•بازطراحی الگوی کشت ملی نه به‌‌‌عنوان یک توصیه، بلکه در قالب سند الزام‌‌‌آور و منطقه‌‌‌محور، باید در دستور کار قرار گیرد. تا زمانی که الگوی مصرف آب در بخش کشاورزی اصلاح نشود، هیچ زیرساخت یا طرح نجات‌‌‌بخشی کارآمد نخواهد بود.

فراموش نکنیم که در قرن ۲۱، آب نه‌‌‌فقط منبعی طبیعی، بلکه مؤلفه‌‌‌ای استراتژیک از قدرت و بقاست. اتاق بازرگانی خرمشهر آمادگی دارد در قالب طرح‌‌‌های منطقه‌‌‌ای، مشارکت فعال بخش خصوصی و استفاده از ظرفیت‌‌‌های علمی، گامی موثر در طراحی مدل‌‌‌های پایدار بهره‌‌‌برداری از منابع آب بردارد.

ما یا باید امروز تصمیم‌‌‌های بزرگ و اصلاحی بگیریم یا فردا باید با پیامدهای سنگین یک بحران گسترده زندگی کنیم.

* رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خرمشهر