علی جعفرپور
مهرداد نوری مجیدی

ارزش و اهمیت مقام زن در تاریخ ایران بسی گسترده و قابل تامل است. در دوران صفویه‏ به واسطه رسمیت یافتن تشیع دوازده امامی، زن ایرانی در چارچوب اعتقادات مذهبی‏ وضع خاصی پیدا کرد. مورخان ایرانی عصر مورد نظر به واسطه عدم دسترسی به حرمسرا و مصاحبه‏های حضوری، نتوانستند گزارش‏های مفصل و دقیقی ارائه دهند. آنچه از نوشته‏های سیاحان برمی‏آید زنان در دوره صفویه دارای حجاب و پوشش خاصی‏ بوده‏ و در پرده زندگی می‌کردند. تعصب مردان ایرانی به حدی بود که زنان خود را در محدودیت نگه می‏داشتند و از دادن هر نوع آزادی امتناع می‏کردند و اجازه نمی‏دادند با مردان غریبه معاشرت کنند.

تمام بانک‌های ایران در روز ۱۸ خردادماه ۱۳۵۸ با تایید مصوبه دولت موقت در شورای انقلاب، ملی اعلام شدند. این قانون که به تصویب دولت موقت جمهوری اسلامی و به تایید شورای انقلاب رسید، با واکنش‌های متفاوتی مواجه شد.

عزت‌الله سحابی که پس از علی‌اکبر معین‌فر به‌عنوان رئیس سازمان برنامه و بودجه در دولت مهندس بازرگان مشغول به‌ کار شد، درباره موافقان و مخالفان ملی شدن بانک‌ها می‌گوید: «در هیات دولت روی این قانون بحث زیادی صورت گرفته بود. جناح چپ هیات دولت که مهندس معین‌فر، مهندس کتیرایی و مهندس طاهری از جمله آنها بودند، موافق ملی شدن بانک‌ها بودند.

گروه تاریخ و اقتصاد: رونق هر نوع فعالیت تجاری مستقیما به سود خزانه دولت تمام می‌شد، به‌گونه‌ای که درآمد به تمغا ـ مالیات وضع شده از سوی مغولان ـ وابسته بود و این مالیات پیش رو، مالیات فروش بود که به تمام معاملات تجاری بسته می‌شد. علما مالیات تمغا را مغایر با شریعت می‌دانستند، هرچند شاهرخ تلاش کرد با نامیدن زکات بر آن، از این اتهام خود را مبرا سازد. الغ بیگ نیز در به کار بستن تمغا مصر بود و فقط تحت نفوذ خواجه احرار بود که ابوسعید مجبور به لغو آن در ۱۴۶۰ میلادی شد.

«معماری تیموری»، برنارد اوکین

.

گروه تاریخ و اقتصاد - در نهم ژوئن سال ۱۹۴۷ شرکت ساب سوئد(Saab Automobile AB) اعلام کرد که نخستین خودروی خود را تولید کرده است. این شرکت سوئدی در سال ۱۹۴۵ با هدف تولید خودرو‌های کوچک و سبک بنیانگذاری شد. از نخستین مدل آن تحت برند و نام ساب ۹۲ در سال ۱۹۴۹ پرده‌برداری شد. در سال ۱۹۶۸ این شرکت با اسکانیا/ وایس ادغام شد. ۱۰ سال پس از این ادغام مدل ساب ۹۰۰ به کار افتاد که به مدل پرفروش این شرکت تبدیل شد. در نیمه‌های دهه ۱۹۸۰ خط تولید مدل سال ۹۰۰۰ نیز راه‌اندازی شد. محصولات اسکانیا خیلی سریع اروپا و خاورمیانه را درنوردید.

شعیب بهمن

اندیشه‌ انحصار تجارت توتون و تنباکو را نخستین بار محمد‌حسن خان اعتماد‌السلطنه وزیر انطباعات ناصرالدین‌شاه مطرح کرد. وی در جمادی‌‌الآخر ۱۳۰۳ پیشنهادی در ۹فصل و با عنوان «قانون اداره انحصاریه تنباکو و توتون و متفرعات آن» به ناصرالدین‌شاه عرضه کرد که البته با بی‌توجهی شاه مواجه شد یک سال بعد اعتماد‌السلطنه در نامه‌ دیگری که در سی فصل تهیه شده بود، مساله دریافت مالیات از عایدات دخانیات را برای ازدیاد عواید کشور تنظیم کرد به‌رغم آنکه ناصرالدین شاه قانون فوق را مورد تصویب قرار داد، به سبب مخالفت علما و بی‌میلی امین‌السلطان ـ صدر‌اعظم که به دستور شاه عهده‌دار اجرای آن بود ـ هرگز تحقق نیافت.

قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی که مشتمل بر ۱۲۲ ماده بود، در روز ۲۲ اردیبهشت ۱۲۸۶ به تصویب نمایندگان مجلس شورای ملی رسید.

براساس این قانون، ایالت قسمتی از مملکت بود که دارای حکومت مرکزی و ولایات حاکم‌نشین جزء باشد. با تصویب این قانون قرار شد در مرکز هر ایالتی انجمنی موسوم به انجمن ایالتی تشکیل شود که اعضای آن از میان منتخبان کرسی ایالت و توابع آن نمایندگانی که از انجمن‌های ولایتی فرستاده می‌شوند، انتخاب شوند.

طبق قانون مصوب مجلس شورای ملی تعداد منتخبان کرسی‌های ایالت ۱۲ نفر و عده نمایندگانی که از ولایات جزء به کرسی ایالت فرستاده می‌شدند معادل عده ولایات‌ حاکم‌نشین جزء بود به این معنی که هر یک از انجمن‌های ولایتی فقط یک نفر از میان خودشان به اکثریت آرا انتخاب نموده با ‌اعتبارنامه‌ای به امضای انجمن ولایتی به انجمن ایالتی می‌فرستادند.

تابلوی تصویر دکتر گاشه اثر ونسان ون‌گوگ، در چنین روزی در سال۱۳۶۹ (۱۹۹۱) در نیویورک به قیمت ۵/ ۸۲ میلیون دلار فروخته شد و حد نصاب قیمت یک تابلو را شکست. وَنسان وَن گوگ، نقاش نامدار هلندی بود. کار ونسان به‌خاطر زیبایی خشن، صداقت احساسی و رنگ جسورانه معروف است. آثار وی تاثیر گسترده‌ای بر هنر قرن بیستم باقی گذاشت.

هرچند او در زمان حیاتش در گمنامی به سر می‌برد و در تمام طول عمر خود تنها یک تابلو یعنی تاکستان سرخ را فروخت، اما اکنون به‌عنوان یکی از تاثیرگذارترین نقاشان امپرسیونیست شناخته می‌شود.

میگل سروانتس، نویسنده پرفروش‌ترین رمان تاریخ ادبیات، یعنی «دن کیشوت» یکی از پایه‌های ادبیات کلاسیک جهان و اروپا و به قول کوندرا پایه‌گذار رمان نو است، دن کیشوت پرتیراژترین رمان تاریخ با ۳۱۵ میلیون شمارگان است. در زمان ما سروانتس درخشان‌ترین رمان‌نویس تاریخ بشر است، ولی نه در زمان زندگی خودش. سروانتس در دوران زندگی خودش فقط یک مامور مالیات نفرت‌انگیز دولت اسپانیا بود که قاعدتا مورد نفرت همه بدبخت و بیچاره‌هایی بود که باید به او مالیات می‌دادند. آن هم در زمانی که حکومت اسپانیا تصمیم گرفت مالیات‌ها را بالا ببرد و سروانتس به‌عنوان مامور مالیات مشغول کار شد.

در روز ۲۴ اردیبهشت ۱۲۷۰ هجری شمسی در پی صدور فتوای تحریم تنباکو از سوی آیت‌الله میرزای‌‌شیرازی، امتیاز توتون و تنباکو که به‌صورت انحصاری در اختیار شرکت بریتانیایی رژی بود، لغو شد.

اقتصاد سنتی ایران در دوران ناصرالدین شاه قاجار متکی بر کشاورزی، صنایع‌دستی و مبادلات بازرگانی بود. در این دوره این اقتصاد با کمک سرمایه‌داران غربی و تجار ایرانی و با اعمال نفوذ قدرت‌هایی چون روس و انگلیس به بازارهای بین‌المللی پیوست. وابستگی اقتصاد ایران به بازارهای بین‌المللی، رشد سریع بازرگانی خارجی را در پی داشت.

در ۲۳ اردیبهشت ۱۳۰۹، حق انتشار اسکناس از بانک شاهنشاهی سلب و به بانک ملی ایران واگذار شد.

انتشار پول کاغذی در قرون جدید از دوره انقلاب کبیر فرانسه آغاز شد. مجلس ملی فرانسه در ۲ نوامبر سال ۱۷۸۹میلادی، طبق قانون همه املاک و اراضی متعلق به کلیسا را ملی اعلام کرد و آنها را به دولت آن کشور واگذاشت. دولت به وثیقه اراضی و املاک مزبور، پول کاغذی انتشارداد. نخستین بانکی که به چاپ اسکناس برای ایران پرداخت، بانک جدید شرق بود که مرکزش در لندن قرار داشت و اسکناس‌های چاپ‌شده توسط این بانک در بانک بازرگانی ایران انتشار می‌یافت.

گروه تاریخ و اقتصاد: کشتی گریت ریپبلیک که در سال ۱۸۵۳ ساخته شد ۲۸ کیلومتر مسافت در هر ساعت می‌پیمود بادبان این کشتی ۵۸۰۰ متر مربع بود! کشتی لایتینگ نیز (۱۸۵۵) می‌توانست سرعت خود را تا ۳۳ کیلومتر در هر ساعت برساند. از سال ۱۸۸۵ نوعی کشتی‌ بخار در انگلستان ساخته شد که ۳۴ کیلومتر سرعت داشت.

.

گروه تاریخ اقتصاد - در روز ۱۸ فروردین ماه سال ۱۳۱۳ کار خرید کارخانه ۶ هزار کیلوواتی برق از چکسلواکی به سرانجام رسید. اولین مولد برق در تهران به قدرت تقریبی ٣ کیلو وات در سال ١٢٦٤ هجری شمسی درست ٣ سال بعد از راه‌اندازی موسسه برق تجاری توماس ادیسون به منظور تامین روشنایی بخشی از کاخ سلطنتی ناصرالدین شاه قاجار مورد بهره‌برداری قرار گرفت. ١٩سال بعد در سال ١٢٨٣ هجری شمسی امتیاز تاسیس کارخانه برق در تهران به یکی از تجار خوش نام آن زمان مرحوم حاج حسین امین‌الضرب واگذار شد. این کارخانه در سال ١٢٨٥ درست ٦ ماه بعد از صدور فرمان مشروطیت با یک ماشین بخار پیستونی با ٣ دیگ بخار که سوخت آن زغال‌سنگ بود با مولدی به قدرت ٤٠٠ کیلو وات ساخت کارخانه آ.

به دنبال استعفای شریف امامی از سمت نخست‌وزیری، دکتر علی امینی در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۰، به‌عنوان نخست‌وزیر جدید انتخاب شد. علی امینی‌‌مجدی فرزند محسن‌خان امین‌الدوله (داماد مظفرالدین شاه) و فخرالدوله، دختر مظفرالدین شاه در سال ۱۲۸۴ در تهران به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در مدرسه رشدیه و دوران متوسطه را در دارالفنون به پایان رساند و در سال ۱۳۰۴ برای ادامه تحصیل عازم فرانسه شد. در سال ۱۳۱۰ پس از پایان تحصیلات در رشته حقوق و دکترا در رشته اقتصاد به ایران بازگشت. علی امینی پس از ورود به ایران وارد خدمت دولتی شد و در طی زمان مشاغل بسیاری را برعهده گرفت، از جمله خدمت در اداره کل تهیه قوانین، معاونت اداره کل انحصار تریاک، معاونت و ریاست اداره کل گمرک، مدیرکلی وزارت دارایی در مهر ماه ۱۳۱۸، معاونت دوم وزارت دارایی در سال ۱۳۲۰، معاونت نخست‌وزیر در کابینه قوام، ریاست هیات اقتصادی ایران و آمریکا، دبیرکلی شورای اقتصاد، نمایندگی تهران در دوره پانزدهم مجلس شورای ملی، تصدی وزارت اقتصاد ملی در کابینه منصور و مصدق در سال‌های ۱۳۲۹ و ۱۳۳۰، تصدی وزارت دارایی پس از کودتای ۱۳۳۲ در کابینه سپهبد زاهدی، تصدی ریاست هیات مذاکره‌کننده با نمایندگان کنسرسیوم (آمریکا، انگلیس و فرانسه) برای انعقاد قرارداد کنسرسیوم نفت با مستر پیچ، تصدی وزارت دادگستری در کابینه علاء و مسوولیت سفارت ایران در آمریکا.

در هفتم ماه مه سال ۱۸۲۶ جان والکر (۱۷۸۱ -۱۸۵۹)، شیمیدان انگلیسی موفق به کشف کبریت اصطکاکی (friction match) در آزمایشگاهش شد. بررسی‌های علمی او آغازگر توسعه و پیشرفت صنعت کبریت‌سازی شد. سرآغاز تلاش برای تولید کبریت و ابزار جرقه‌زن به قرن هفدهم میلادی باز می‌گردد. در سال ۱۶۶۹، کیمیاگری از شهر هامبورگ به نام«هنیگ براند» مشهور به دکتر «توتونیکوس»، ضمن تلاش برای تبدیل فلزات دیگر به طلا، موفق به کشف فسفر سفید شد. این کشف را می‌توان طلیعه اختراع کبریت دانست. روش براند برای تهیه فسفر سفید به این صورت بود که از تبخیر مقدار زیادی ادرار، جسمی خمیری به دست آورد که در اثر حرارت دادن آن با زغال و هدایت بخار حاصل به داخل یک حباب وارونه شده در آب، ماده‌ای سفید و مومی شکل به دست آورد که در تاریکی می‌درخشید.

دکترعلی‌اکبر کجباف ۱ دکترفریدون اله‌یاری ۲ سمیه بختیاری ۳ مقدمه ایل بختیاری یکی از مقتدرترین ایلات جنوب ایران است که نقش بسزایی در تحولات تاریخ ایران ایفا نموده است. در دوره قاجار منطقه بختیاری از جهت سیاسی و اقتصادی توجه کشورهای استعماری به‌خصوص انگلیس را به خود جلب کرد. نافرمانی‌ها و شورش‌های خوانین و سرداران بختیاری علیه حکومت مرکزی، حضور مداوم انگلیس در جنوب ایران، امتیاز کشتیرانی در کارون برای شرکت‌های انگلیسی، جاده لینچ و کشف نفت در منطقه بختیاری را می‌توان از دلایل توجه دولت‌های اروپایی به قلمرو بختیاری برشمرد.