سلاح کسب و کارها در برابر کرونا
چابکی و زیرساخت
در این میان اما کسب و کارهایی(سنتی یا فناورانه) که یک قدم از سایرین جلوتر بودند یعنی از زیرساخت قوی و سازمان چابک بهره می‌بردند توانستند ضمن حفظ فعالیت فعلی خود به سودآوری‌های کلان‌تری نیز برسند. به‌طور مثال در حوزه آی‌تی و اپلیکیشن‌ها شرکت‌ها با دو فاکتور فوق‌الذکر توانستند خیلی سریع خود را با شرایط جدید هماهنگ کنند
در این زمان به جرات می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین چالش‌های دنیا بحث e learning یا آموزش مجازی بود. دانشگاه‌ها و مدارسی که مدعی برتری در حوزه آموزش بودند به یکباره متوجه شدند که تمام امکانات فیزیکی آنها عملا از مدار خارج شده و باید به سمت آموزش مجازی و از راه دور بروند. در کشور ما این سابقه در زمان جنگ تحمیلی و موشک باران شهرها وجود داشت و تلویزیون بار یادگیری را به دوش کشید. امروز اینترنت جایگزین تلویزیون شده اما متاسفانه به دلیل آماده نبودن زیرساخت‌ها و عدم توسعه شبکه‌های مجازی بیشترین مشکل را در این حوزه شاهد بودیم. مشکل جدید در سایر کشورها نیز به چشم خورد به‌طور مثال اپلیکیشن زوم نتوانست حجم ترافیکی را که به یکباره روی آن سوار شد پشتیبانی کند اما به دلیل وجود زیرساخت‌ها و چابکی در کمترین زمان ممکن خود را با شرایط جدید تطبیق داد، تا آنجا که سهامش به سود آوری خوبی رسید. اپلیکیشن‌های خدماتی اعم از سرویس‌های تعمیر، خرید و فروش از دیگر مواردی بودند که توانستند نسبت به سایرین وضعیت بهتری داشته باشند البته اصناف دیگر نیز مجبور شدند به این سمت حرکت کنند اما تاخیر آنها بیش از اندازه معمول و استاندارد‌های سایر کشورهای جهان بود.
متاسفانه اصناف و کسب و کارهای ایران تا پیش از پاندمی کرونا تمام تمرکز و خدمات خود را بر مبنای حضور فیزیکی مشتری قرار داده بودند اما در این ایام عملا هیچ‌کدام از آنها به کار نیامد البته عدم استقبال عمومی را هم نباید فراموش کرد.
به‌طور مثال ۸ سال پیش مگفا (مرکز گسترش فناوری اطلاعات) وابسته به وزارت صمت بحث آموزش مجازی را راه‌اندازی کرد اما به دلیل عدم اقبال عمومی از این ظرفیت استفاده نشد. این مرکز نتوانست مردم و مخاطبان خود را راضی کند که برای آموزش نیازی به حضور فیزیکی نیست. موضوعی که در ایام کرونا همگان را توجیه کرد، یعنی هم کسب و کارها و هم مشتری‌ها متوجه شدند که همه چیز با حضور فیزیکی حل نمی‌شود. یکی دیگر از حوزه‌هایی که توانست از این وضعیت نهایت استفاده را ببرد صنعت بازی بود. با توجه به مدت طولانی قرنطینه تعداد زیادی از مردم به سمت اپلیکیشن‌های بازی و سرگرمی رفتند. کافه بازار در سه ماه اول کرونا شاهد رشد ۱۰ درصدی مخاطبان خود بود و از ۳۹ میلیون به ۴۵ میلیون مشترک رسید و توانست درآمد بالایی کسب کند، همچنین اپلیکیشن‌هایی که دارای زیر ساخت لازم بودند توانستند خدمات جدیدی به مخاطبان خود ارائه کنند. بارز ترین آنها اسنپ بود که خدمات پزشکی و دارویی و خرید از فروشگاه‌ها را نیز به مجموعه خدمات خود اضافه کرد.
اما بد نیست نگاهی به رفتار کشور همسایه‌مان ترکیه در این ایام بیندازیم. جامعه ترکیه تا پیش از شیوع کرونا به شدت سنتی بود و مقاومت زیادی در برابر استفاده از خدمات آنلاین داشت. یک مثال عینی از این مقاومت را می‌توان در موضوع خرید شارژ تلفن همراه دید. مردم ایران سال‌هاست برای خرید شارژ تلفن همراه از اپلیکیشن‌های مختلف استفاده می‌کنند در حالی‌که تا قبل از کرونا ۸۵ درصد مردم ترکیه برای خرید شارژ به مغازه‌ها مراجعه می‌کردند. اما در زمان فراگیری کرونا، دولت دست به کار شد و با توجه به هزینه‌ها و سرمایه‌گذاری‌هایی که پیش از این در حوزه‌های زیرساختی کرده بود توانست به‌رغم سنتی بودن جامعه، عملکرد بسیار بهتری نسبت به ما داشته باشد. یک مثال ساده از همراه کردن مردم سنتی ترکیه با زیرساخت‌های آنلاین دولت توزیع ماسک است. در روزهای ابتدایی که ماسک حکم طلا را پیدا کرده بود دولت اعلام کرد به هر شهروند با توجه به کد ملی هفته‌ای ۵ ماسک رایگان می‌دهد و از آنجا که تمام داروخانه‌ها و بیمارستان‌های این کشور تحت پلت‌فرم دولت الکترونیک به یکدیگر متصل هستند توانست عملا جلوی قاچاق وگرانفروشی ماسک را بگیرد. ضمن آنکه تولید‌کنندگان پوشاک که سهم عمده‌ای در صنعت ترکیه دارند را به تولید‌کننده ماسک تبدیل کرد و فروش تضمینی آن را به عهده گرفت. با این کار هم دولت به هدفش که ماسک زدن شهروندان بود رسید و هم از ورشکستگی و بیکاری جمعیت زیادی جلوگیری شد و اینکه همه این کارها در بستر از پیش آماده اینترنت و دولت الکترونیک رقم خورد. وقتی از آمادگی زیرساخت‌ها و چابکی سیستم صحبت می‌کنیم یعنی اینکه دولت ترکیه سال‌ها قبل امتیاز تولید و تکنولوژی چیپست‌های IBM را که به‌عنوان مغز سرورهای بانکی محسوب می‌شود خریداری کرده بود و با استفاده از همان‌ها توانست یک شبکه آموزش قوی به اسم EBA طراحی کند و بحث آموزش را نیز به بهترین شکل جلو ببرد. همچنین مدارس خصوصی که کتب درسی‌شان متفاوت است نیز توانستند خیلی راحت با استفاده از همین ظرفیت، شبکه آموزشی مختص به خود را ارائه دهند.
به‌طور کلی تفاوت ایران و ترکیه در این بود که جامعه ترکیه به لحاظ آشنایی و استفاده از خدمات آنلاین بسیار عقب‌تر از جامعه ایران بود اما دولت این کشور به لحاظ زیرساخت بسیار جلوتر از دولت ایران بود و همین امر شرایطی را به وجود آورد که وضعیت ترکیه امروز بهتر از ما باشد.
