بسته مطالعاتی هفته۱
نقد سرمایه‌داری از درون: بازار در برابر منافع خاص
خلط مبحث آنجا رخ داده که مفاهیم «بازار» و «اقتصاد آزاد» با مفهوم «کاپیتالیسم» مترادف فرض شده است. حال آنکه نخستین نقدها را به «کاپیتالیسم» نظریه‌پردازان بازار آزاد و پیش از همه آدام اسمیت نوشته‌اند. جانمایه سخن نظریه‌پردازان اقتصاد آزاد این است که همه انسان‌ها، از جمله سرمایه‌داران در پی سود خود هستند و هر کس ادعا کند به نیت خدمت به دیگران کار و تولید می‌کند باید در درستی ادعایش شک کرد. تنها راه در امان ماندن از شر دیگران، اعم از سرمایه‌دار یا غیرسرمایه‌دار هم این است که فعالیت همگان تحت ضوابط یکسان و بدون دستکاری و رانت قدرت سیاسی پیش برود. در چنین فضایی هر‌کس مطابق توانایی و خلاقیت و کوشش خود ثروت به کف می‌آورد و برای به‌دست آوردن آن ناگزیر است به دیگران خدمت کند.
سودی که از این راه حاصل می‌شود همان پاداش خدمت است و هیچ‌کس بابت ارائه چنین خدمتی طلبکار دیگران نیست. طبق باور این نظریه‌پردازان، در نظام بازار آزاد هم اگر دولت به نفع گروهی و علیه گروهی دیگر در نظم بازار دستکاری کند، «کاپیتالیسم» به خدمت منافع خاص در می‌آید و به فساد می‌گراید. در نظام سوسیالیستی هم همین‌طور است. پس معیار داوری و سنجش عدالت و بی‌عدالتی چیزی نمی‌تواند باشد مگر آزادی کسب‌وکار، برابری در برابر قانون، رقابت و شفافیت. هر تلاشی برای بر هم زدن این اصول و قواعد، ستم کردن به دیگران است و فضا را برای کسب ثروت نامشروع فراهم می‌کند.
چهار کتاب زیر که همگی به دست طرفداران نظام بازار نوشته شده‌اند، نقدهایی هستند بر «سرمایه‌داری واقعا موجود» و نشان دادن تفاوت آن با نظام بازار. کتاب اول (پاشنه آشیل سرمایه‌داری)، گریزگاه‌های فساد و چگونگی پدید آمدن پول کثیف را بررسی کرده و چگونگی احیای نظام بازار آزاد را نشان داده است. کتاب دوم (بازار آری، کاپیتالیسم نه) مواضع آنارشیست‌های فردگرا را در برابر مدیران، نابرابری‌ها، قدرت شرکت‌ها و فقر ساختاری جوامع توضیح داده است. کتاب سوم ( اقتصاد و آرمان‌شهر)، درباره امید به آینده است و توضیح می‌دهد که بر خلاف باور رایج، اندیشه اقتصاد آزاد، عاری از درونمایه‌های آرمانگرایانه نیست و نباید فروپاشی شوروی را پایان عصر آرزوهای بشر دانست. کتاب چهارم (سرمایه‌دار علیه سرمایه‌داری)، مباحث نظری و تجربه‌های عملی جورج سوروس است درباره نقش رهبران سیاسی در به انحراف کشیده شدن نظام بازار و اقتصاد آزاد.
پاشنه آشیل سرمایه‌داری
ریموند بیکر/ سجاد امیری/ ۵۳۶ صفحه
۴۰ هزار تومان
عظیم‌ترین نظم اقتصادی که تا به امروز در جهان پدید آمده است، نیازمند بازبینی است. پاشنه آشیل کاپیتالیسم، دعوتی است به پیوستن و قدم گذاشتن در راهی که هدفش زیر ذره‌بین قرار دادن نظام بازار آزاد جهانی است.این کتاب بیان استادانه علل شکل‌گیری فساد در جوامعی است که ظاهرا با الگوی اقتصاد آزاد اداره می‌شوند اما در اصل بنیادشان بر اقتصاد برنامه‌ای و مداخله سازمان‌یافته دولت‌ها است. ریموند بیکر در این کتاب از تجربیات خودش درباره ۶۰ کشور جهان سخن می‌گوید که طی ۵۰ سال در آنها و درباره آنها مطالعه کرده است. این کتاب از روابط پنهانی بانک‌های جهان با دولت‌های فاسد پرده برمی‌دارد و نشان می‌دهد که انحصارات غیرطبیعی و مبتنی بر رانت‌های دولتی چه‌سان اقتصاد کشورها را به تباهی می‌کشانند و با خشکاندن ریشه‌های رقابت، میدان اقتصاد را به رجاله‌های اقتصادی و مالی می‌سپارند.
بازار آری، کاپیتالیسم نه
گری چارتیه و چارلز جانسون/ مهرداد ملایی/ ۵۴۴ صفحه
قیمت: ۴۰ هزار تومان
آنارشیسم طرفدار بازار به دنبال کشف حقایق اجتماعی با اتکا به یک تفکر جزمی یا انکار قانون نیست بلکه می‌خواهد تا حد امکان زمینه تبادل آزاد ایده‌ها و نیروهای اجتماعی را به‌واسطه توجه به پیامدهای غیرارادی ایده‌های پذیرفته شده فراهم کند و باعث مشارکت افراد در یک کشف و تجربه با پایان باز شود که زمینه را برای آزمودن پایدار ایده‌ها و نهادها با توجه به ایده‌های رقیب و واقعیت‌های حداقلی فراهم می‌کند. ایده‌های آنارشیستی طرفدار بازار به شکل طبیعی بیشتر در قالب دیالوگ‌ها و نه رساله‌ها شکل می‌گیرند و بیشتر به شکل مکالمه انتقادی هستند و نه تک‌گویی یک‌طرفه. ارزش مشارکت خودجوش و تبیینی و استحکام آزمون رقابتی ممکن است به‌اندازه شکل‌گیری ایده‌های مکتوب آنارشیسم طرفدار بازار، محوری باشد چراکه به‌نوعی اجرای این ایده‌ها در جهان واقعی خواهد بود.
اقتصاد و آرمان‌شهر
جفری هاجسن/ آرش طهماسبی/ ۴۵۶ صفحه ۳۰ هزار تومان
اتحاد شوروی در پایان سال ۱۹۹۱، تجزیه شد و جمهوری‌های تازه‌استقلا‌ل‌یافته آن مسیر احیای کاپیتالیسم و گشایش باب دموکراسی را در پیش گرفتند. نظام سوسیالیستی اتحاد شوروی با داعیه رستگاری بشر و عقلانیت علمی شکل گرفته بود، اما تعداد اندکی در مرگش مویه کردند. پس از فروپاشی شوروی نکته‌ای که بیشتر مایه نگرانی بود، این بود که کسانی می‌کوشیدند حوادث سال‌های ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۱ را برآیند پیروزی ناب انواع کاپیتالیسم لیبرال دموکراتیک، جلوه دهند و به این وسیله نه تنها «مرگ سوسیالیسم» را جار بزنند، بلکه خط بطلانی بر تمام انواع مباحث اتوپیایی بکشند. بسیاری می‌پنداشتند نه تنها کمونیسم شوروی مرده است بلکه تمام آینده‌ها و آرمان‌شهرهای ممکن هم به همراه آن به گور رفته‌اند. در واکنش به چنین ادعاهایی بود که نطفه نوشتن این کتاب بسته شد.
سرمایه‌دار علیه سرمایه‌داری
جورج سوروس/ امیر کامگار / ۲۷۲صفحه
۱۵ هزار تومان
جورج سوروس در کتاب « فروپاشی مالی سال ۲۰۰۸ و مفهوم آن: الگوی جدید برای بازارهای مالی» که انتشارات دنیای اقتصاد ترجمه فارسی آن را با عنوان «سرمایه‌دار علیه سرمایه‌داری: تحلیل نقادانه جورج سوروس درباره بحران مالی ۲۰۰۸ و ارائه الگوی جدید برای بازارهای مالی» منتشر کرده است، از مبانی و ریشه‌های بحران‌های مالی در آمریکا و برخی کشورهای دیگر در سال‌های اخیر سخن می‌گوید. اهمیت این کتاب در این است که سوروس به عنوان «کارگزار اقتصادی و سیاسی ایالات متحده»، در جای جای کتاب، نقدهایی رادیکال بر وضع نهادهای اقتصادی آمریکا، وارد کرده است. به گفته وی « نظام مالی جهانی بر مبنای فرض‌های اشتباه شکل گرفته است. این گزاره، اظهارنظری تکان‌دهنده است و تکان‌دهنده‌تر از آن اینکه تصورات غلط نه تنها از ویژگی بازارهای مالی است بلکه از خصوصیات تمامی ساختارهای بشری به شمار می‌رود.» این نقد از درون که مبتنی بر پی رنگ‌های تئوریکِ نیرومند و مستظهر به انگاره‌هایی فیلسوفانه است از نمونه های کمیاب در زمینه تحلیل وضع اقتصادی آمریکا و جهان صنعتی به شمار می‌رود و حاوی اطلاعات ذی‌قیمتی است که به فهم ما از سامان اقتصادی جهان و کاستی‌های آن کمک می‌کند. از این حیث، این کتاب هم در زمره کتاب‌های اقتصاد سیاسی و اندیشه اقتصادی قرار می‌گیرد و هم در شمار کتاب‌های مرتبط با بازار سرمایه و امور مالی است.
ارسال نظر