طول ماندگاری پس‌لرزه‌ها
علی بیت‌اللهی، رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه و مسکن نیز درباره علت پس‌لرزه‌های زنجیره‌ای اعلام کرد: تخلیه تدریجی انرژی ناشی از شکستگی درون زمین، عامل پس‌لرزه‌ها می‌تواند باشد. پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی درباره یافته‌های این زلزله‌شناس اعلام کرد: زمینلرزههای متعددی در بسیاری از مناطق در سراسر جهان با رژیم متفاوت لرزه‌‌ای و خصوصیت‌های متنوع لرزه زمین ساختی که مشتمل بر سامانه گسل‌های متعدد با جهت و نوع خاص خود است، رخ می‌دهد. رخداد و تکان اصلی در اثر زلزله بزرگ و اصلی معمولا تمامی کرنش‌ها و انرژی‌های انباشته شده را در اولین شکست آزاد نمی‌کند و بنابراین انرژی و تنش باقیمانده در زون‌ها و امتدادهای مکانی خاص باعث ادامه گسترش شکست لایه‌های زمین و در نتیجه رخداد مکرر پس‌لرزه‌ها می‌شود تا زمانی که سامانه گسلی مسبب زلزله از تکاپو خارج و کل انرژی ذخیره شده در درون زمین تخلیه و حرکت گسلی به‌طور کامل تثبیت شود.
این زلزله‌شناس تصریح می‌کند: پس‌لرزه، همان زلزله‌های کوچک‌تر حاصل از رخداد زمین‌لرزه بزرگ است که در اثر شکستگی لایه‌های زمین از وقوع زلزله اصلی پدید می‌آیند. ویژگی مشترک پس‌لرزه‌ها کوچک‌تر بودن شدت آن در مقایسه با زلزله اصلی است که در بازه زمانی معین بعد از رویداد اصلی و در گستره مکانی اطراف زلزله اصلی رخ می‌دهند. در زلزله کرمانشاه، زلزله اصلی در منطقه ازگله در نزدیکی سرپل ذهاب رخ داد و طی روزهای اخیر، عمده پس‌لرزه‌ها در حوالی همین منطقه به وقوع پیوسته است. بر این اساس، پس‌لرزه‌ها در روزهای اول رخداد معمولا با تعداد و بزرگای زیاد شناخته می‌شوند که به تدریج و با گذشت زمان از تعداد و بزرگی آنها کاسته می‌شود. رخداد پس‌لرزه‌ها ممکن است روزها و ماه‌ها به طول بینجامد. یافته‌های رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی مشخص می‌کند: پس‌لرزه‌ها معمولا روی نوار گسیختگی حاصل از جنبشی «گسل مسبب» متمرکز می‌شوند. این زلزله‌های متعدد و مکرر حاصل از زلزله اصلی معمولا در منطقه شکستگی گسل و در امتداد آن یا در امتداد گسله‌های تحت تنش و مجاور دیگری هستند.
این زلزله‌شناس با هشدار نسبت به تهدید پس‌لرزه‌ها روی ساکنان مناطق زلزله‌زده، تاکید می‌کند: بناهای به جا مانده اما آسیب‌دیده در اثر زلزله، در برابر پس‌لرزه‌ها، از تاب‌آوری کافی برخوردار نیست به‌طوری که تداوم آنها باعث کاهش تدریجی مقاومت ساختمان‌های آسیب‌دیده اما ویران نشده، خواهد شد. بنابراین از آنجا که پس‌لرزه‌ها ریسک فروریزش کلی ساختمان را افزایش می‌دهد، سکونت در آنها می‌تواند آسیب جانی و مالی به ساکنان وارد کند.بیت‌اللهی در این باره می‌گوید: یکی از علائم قابل‌ملاحظه در آسیب‌پذیری ساختمان‌های واقع در کانون پس‌لرزه‌ها، خرابی در سازه‌ها پس از زمین‌لرزه اصلی این است که ساختمان‌ها با پس‌لرزه‌ای کوچک ممکن است فرو بریزند و این در حالی است که در مقابل زلزله اصلی مقاومت کرده بودند. هنگامی که زلزله‌ای رخ می‌دهد و در پی آن ساختمان متحمل آسیب‌دیدگی می‌شود، به جهت نبود فرصت مناسب برای اعمال تعمیرات و نیز عدم امکان‌پذیر بودن آنی تعمیرات به‌طور کلی، ساختمان‌ها با وقوع پس‌لرزه بیشتر آسیب می‌بینند. این پدیده، «تجمع خرابی» در اثر رخداد پس‌لرزه‌ها یا تحت‌تاثیر زمینلرزههای مکرر عنوان می‌شود.
تحقیقات پیشین نشان داده است که رخداد مکرر پس‌لرزه‌ها می‌تواند اثر کمتر در پاسخ سازه بر جابه‌جایی، اثر بیشتر بر ضریب برش پایه و دوره تکرار آن داشته باشد که این امر نشان می‌دهد که باید تاثیر پس‌لرزه‌ها را در مناطق زلزله‌زده روی ساختمان‌ها با تیپ‌های مختلف سازه‌ای بسیار مهم تلقی کرد و در اسکان مجدد زلزله‌زده‌ها در چنین بناهایی نهایت دقت را مبذول داشت. اطلاعات ثبت شده در مراکز لرزه‌نگاری کشور حکایت از آن دارد که بعد از زلزله ۳/ ۷ ریشتری در کرمانشاه، پس‌لرزه‌های متعدد با بزرگی ۳/ ۱ تا ۷/ ۴ ریشتر به وقوع پیوسته است. رئیس مرکز زلزله شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی درباره طبقه‌بندی پس‌لرزه‌های ثبت شده در استان کرمانشاه طی چند روز گذشته، به پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت راه و شهرسازی اعلام کرد: از میان پس‌لرزه‌های رخ داده، ۳۵ پس‌لرزه دارای بزرگی ۴ تا ۷/ ۴ ریشتر بوده که این تعداد زمین‌لرزه، حدود ۵ در صد کل پس‌لرزه‌های منطقه کرمانشاه–سرپل ذهاب را شامل می‌شود.
۱۷۷ پس‌لرزه که بالغ بر ۲۲ درصد پس‌لرزه‌ها را در بر می‌گیرد نیز دارای بزرگی بین ۳ تا ۴ ریشتر هستند. همچنین ۶۰ درصد پس‌لرزه‌های رخ داده مشتمل بر حدود ۴۵۳ پس‌لرزه در بازه بزرگی ۲ تا ۳ ریشتر قرار می‌گیرند و مابقی پس‌لرزه‌ها بزرگی کمتر از ۲ ریشتر را دارند.در این میان، روش‌های تقریبی، تخمینی، برآوردها و روابط متعددی وجود دارد که می‌تواند به این پرسش پاسخ دهد. به‌عنوان نمونه در یکی از همین روش‌ها که روشی برای حذف پس‌لرزه‌ها در تحلیل خطر زلزله است، برای تشخیص و تخمین پس‌لرزه‌ها روابطی ارائه می‌شود. در این روش، مشخص خواهد شد که به ازای رخداد زلزله‌های اصلی با بزرگای مختلف، پنجره زمانی و مکانی احتمال رخداد پس‌لرزه‌ها تا چه اندازه خواهد بود.در زلزله اصلی کرمانشاه، دقایقی قبل از وقوع، سه پیش‌لرزه رخ داد که همین اتفاق باعث آگاهی بخشی از ساکنان شهرها و روستاها و در نتیجه خروج آنها از منازل در لحظات قبل از زمین لرزه اصلی شد. ۳۰ هزار و ۵۰۰ واحد مسکونی در استان کرمانشاه در اثر زمین لرزه بیست و یکم آبان، دچار خسارت شد و بیش از ۴۰۰ نفر جان باختند.
ارسال نظر