مرزهای خونین کرکوک

کامران کرمی/عضو گروه دیپلماسی تا پیش از برگزاری همه‌پرسی اقلیم کردستان عراق، پیش‌بینی می‌شد که این روند، ظرفیت ایجاد مناقشه و تبدیل شدن به منازعه و بحران کردی-عربی را در خود داشته باشد، به‌خصوص شهر کرکوک و منابع نفتی آن‌که نقش مهمی در این فرآیند ایفا می‌کند. تحولات چند روز اخیر به خوبی نشان داد که عراق مستعد بحران دیگری است. در قانون اساسی سال ۲۰۰۶ عراق و بر اساس ماده ۱۴۰، کرکوک جزو مناطقی بود که باید بین دولت مرکزی عراق و اقلیم کردستان مورد گفت‌وگو و حل و فصل قرار گیرد.

آشفته بودن صحنه سیاسی عراق، عمل نکردن به چنین وعده‌ای و متعاقب آن جولان داعش باعث شد تا در سال ۲۰۱۴، کرکوک و حومه آن در اختیار نیروهای پیشمرگه قرار گیرد و تا مقطع کنونی اداره آن به دست اقلیم صورت بگیرد. با عقب راندن داعش و بازگشت آرامش به صحنه سیاسی عراق، بغداد مترصد آن بود تا مجددا کرکوک و منابع نفتی آن‌ را که سالانه نزدیک به ۸ میلیارد دلار ارزش اقتصادی دارد به دولت مرکزی بازگرداند. به‌نظر می‌رسد که همه‌پرسی اقلیم و پاسخ مثبت کرکوک به آن با بافت متنوع کردی، عربی و ترکمنی آن، نقش کاتالیزور را در گرایش مقامات بغداد و حمله ارتش عراق در بازستانی این منطقه ایفا کرده است. موضوعی که البته با تمایل بازیگران منطقه‌ای و همچنین نیروهای ائتلاف نیز صورت گرفته است. در این فضا که کرکوک نقش برگ برنده را در دوگانه گفت‌وگو یا منازعه و درگیری احتمالی میان بغداد و اقلیم دارد، این احتمال وجود دارد که در صورت شکست مذاکرات سیاسی، شاهد مناقشه جدیدی که پتانسیل تبدیل شدن به بحران را دارد، در عراق باشیم.