پیرمحمد ملازهی
کارشناس مسائل شبه قاره

آنگ سان سوچی، مشاور عالی دولت میانمار و از برندگان جایزه صلح نوبل، با گذشت هفته‌ها از شدت گرفتن بحران در میانمار اواسط هفته در اولین اظهار نظر خود در مورد وضعیت مسلمانان روهینگیا، نقض حقوق بشر در میانمار را محکوم کرد. وی در اظهارات خود گفت که نگران مسلمانان روهینگیایی است که از میانمار به بنگلادش فرار می‌کنند.

واقعیت این است که خانم سوچی تحت فشار افکار عمومی و سازمان‌های بین‌المللی مجبور شد موضعش را تعدیل کند. این در حالی است که او در داخل کشور نیز تحت فشار است. زیرا گروه‌های تندرو بودایی در این کشور از حمایت ارتش و نیروهای امنیتی برخوردارند اما در ساختار قدرت حزبی که سوچی آن را اداره می‌کند، حزب حاکم خیلی قدرت ندارد و قدرت دست نظامیان است. اگر واقع‌بینانه نگاه کنیم سوچی و حزب او به دنبال آن هستند که برای اقلیت‌های قومی یک راه حل پیدا کنند ولی چند مشکل اساسی دارند؛ مشکل نخست این است که بین ناسیونالیسم میانماری و ارزش‌های دینی بودایی درهم‌تنیدگی و ادغامی صورت گرفته که کار را برای خانم سوچی دشوار کرده است. یعنی مرز روشنی میان ارزش‌های دینی و ملی دیده نمی‌شود.

لذا اگر سوچی و حزبش در مقابل این جریان قرار بگیرند حمایت مردم را از دست خواهند داد. به همین خاطر دست به عصا راه می‌روند. مشکل دیگر به رسمیت نشناختن ملیت مسلمانان روهینگیا از سوی دولت میانمار است و ابهاماتی در این خصوص وجود دارد. مشکل مسلمانان روهینگیا این است که دولت آنها را «بنگالی» می‌داند و ملیت میانماری برا‌ی آنها قائل نیست. به همین دلیل در سال 1982 که قانون شهروندی تصویب شد، آنها روهینگیا را یک قوم بنگالی و خارجی شناسایی کردند. زمانی که بریتانیا وارد این منطقه شد و گستره استعماری خود را به سمت هند و بنگلادش سوق داد، شاهد بودیم که این منطقه یعنی جایی که روهینگیاها در آنجا حضور داشتند به خاک هند الحاق شد اما از آن موقع تاکنون دولت میانمار حاضر نشده این طیف از مسلمانان را به‌عنوان ملیتی از میانمار قبول کرده و به رسمیت بشناسد.

دولت میانمار معتقد است آنها در زمان تسلط انگلیس‌ها به آراکان مهاجرت کردند اما واقعیت این نیست و بخش زیادی از این مسلمانان از قدیم در این منطقه حضور داشتند. در نهایت نفوذ سازمان القاعده و داعش در میان آوارگان میانماری نیز مشکل دیگری است که باید از سوی دولت میانمار و دیگر کشورهای همسایه جدی گرفته شود. این گروه‌های افراطی در بنگلادش و مالزی جوانان آواره و ناامید را آموزش می‌دهند و هدف‌شان این است که یک جنگ را داخل منطقه آراکان شکل دهند. لذا احتمال خلق جریان‌های رادیکال بنیادگرا در این منطقه وجود دارد که زمینه‌های آن را قبلا القاعده مهیا کرده است. امروز نیز داعش از تمام مسلمانان هند، بنگلادش، فیلیپین، تایلند و میانمار خواسته که به کمپ‌های آنها بیایند و علیه بودایی‌ها «جهاد» کنند. دولت میانمار باید متوجه این خطر باشد که داعش در حال راه انداختن جریانی است که به سادگی نمی‌توان آن را کنترل کرد. اگر کشورهای اسلامی و جامعه جهانی کمک کنند که آوارگان به محل سکونت خود بازگردند و ملیت آنها به رسمیت شناخته شود، شاید بتوانند جلوی تحرکات داعش را بگیرند.