سرزندگی، نشاط و حیات شهری با اجرای سیاست‌های بازآفرینی شهری پایدار
مهندس علیرضا ابلقی معاون ساماندهی و توسعه نوسازی شرکت مادر تخصصی عمران وبهسازی شهری ایران وزارت راه و شهرسازی (شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران) به عنوان دستگاه متولی سیاستگذاری، حمایت و نظارت از فرایند بازآفرینی محدوده ها و محله های هدف برنامه های بهسازی و نوسازی شهری، طبق بازنگری و ارزیابی رویکردهای اخیر، اقدامات زیر را در حوزه معاونت ساماندهی و توسعه نوسازی بافت‌های فرسوده و نابسامان شهری در جهت راهبری و ساماندهی فعالیتهای تصدی دولت در زمینه احیا، بهسازی، نوسازی و توانمندسازی بافت‌های ناکارآمد شهری و همچنین مدیریت استفاده بهینه از امکانات جهت توسعه درونی شهرها و ارتقای کیفیت زندگی شهری که موجب سرزندگی، نشاط و حیات شهری در چارچوب سیاستهای بازآفرینی وزارت راه و شهرسازی و شورای عالی شهرسازی و معماری ایران می‌شود، انجام داده است: از سال 1384 پس از مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در خصوص تعیین شاخص های شناسایی محدوده و محله های هدف بهسازی و نوسازی هدف شهری ( سه شاخص ریز دانگی - نفوذ ناپذیری و ناپایداری) عملیات شناسایی این محدوده ها در کل کشور توسط شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران آغاز شد و تاکنون طبق شاخص های ابلاغی فوق 76442 هکتار محدوده های هدف در 495 شهر کشور ( شهرهای با جمعیت بیش از 12 هزار نفر ) شناسایی و در کمیسیون های ماده 5 به تصویب رسیده است .
با اعتبارات تملک دارایی های سرمایه ای تخصیصی دولت به این شرکت ( بالغ بر ۱۵۰ میلیارد ریال ) ، برای ۵۶۴۵۵ هکتار محدوده ها و محله های هدف بهسازی و نوسازی شهری در ۲۳۴ شهر در کل کشور شناسایی شده که طرح بهسازی و نوسازی این مناطق در حال تهیه است. (حدود ۷۴ درصد سطح کل بافتهای شناسایی از کل کشور )
از بین طرح های فوق 132 طرح با مساحتی بالغ بر 36288 هکتار به تصویب رسیده و جهت پیاده سازی و جایگزینی در طرح های توسعه و عمران شهری ( تفصیلی ) در محدوده های مورد نظر به ادارات کل راه و شهرسازی و شهرداری ها ابلاغ شده است .در راستای جلب مشارکت شهرها، بخشی از طرح‌های فوق با اعتبارات داخلی شرکت و شهرداری ها تهیه شده که بالغ بر 5/5 میلیارد تومان است. در حال حاضر برای اکثر شهرهای با جمعیت بیش از 100 هزار نفر طرح بهسازی و نوسازی تهیه شده و در نظر است جهت تهیه طرح بهسازی و نوسازی شهرهای با جمعیت 50 هزار نفر نیز در سال آتی اقدام شود . به این منظور شرح خدمات تهیه طرح های فوق با همکاری جامعه حرفه ای و انجمن صنفی مهندسان مشاور، شهرساز ومعمار در حال بازنگری است.
نکته قابل توجه این است که بافت های تاریخی که پیش از این جزو محدوده بازآفرینی بافت فرسوده به حساب نمی‌آمدند، جزو محدوده بافت فرسوده محسوب می‌شوند که با هماهنگی سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری محدوده آنها شناسایی شده و پس از تصویب در شورای عالی شهرسازی و معماری طرح ویژه ای که متضمن حفاظت از ارزش های تاریخی این بافت ها باشد تهیه خواهد شد.
اقدامات انجام شده از آغاز فعالیت دولت یازدهم تا کنون :
اقدامات نرم افزاری
1. هم اندیشی با جامعه حرفه ای، دانشگاهیان و مدیران شهری از طریق تشکیل اتاق فکر، شورای راهبردی، راه اندازی کمیته ها و کارگروه های تخصصی و برگزاری بیش از 25 نشست و انعقاد 15 تفاهمنامه با دانشگاه ها و مراکز پژوهشی
۲. تصویب سند ملی راهبردی بازآفرینی پایدار محدوده ها و محله های هدف برنامه های بهسازی و نوسازی شهری و عملیاتی سازی آن، شامل:
- تدوین برنامه جامع بازآفرینی پایدار شهری مشتمل بر اهداف - راهبردها - برنامه ها و اقدامات
- تهیه طرح فراگیر آموزش ساکنان محدوده ها و محله‌های هدف بهسازی و نوسازی شهری
- انجام مطالعات سنجش و ارتقای بهره وری در فعالیت‌های بازآفرینی شهری و نظام آماری مربوط
- برگزاری فراخوان طراحی فرآیندها، ساختار و سازمان اجرایی و مالی بازآفرینی شهری
3. تهیه برنامه جامع (راهبردی) پیش نگری و پیشگیری از گسترش سکونتگاه های غیررسمی در کلانشهرهای کشور
۴. تهیه طرح جامع مسکن در محدوده ها و محله های هدف در قالب «برنامه اسکان پایا» و «برنامه اسکان مجدد محدوده های پرخطر و دارای اولویت جابجایی محدوده‌های اسکان غیر رسمی»
5. بررسی و تهیه گزارش تحقق سبک زندگی اسلامی با هدف ارتقای سطح کیفی و رسیدن به الگوی معماری اسلامی-ایرانی
۶. بازنگری شاخص های تعیین محدوده ها و محله های هدف و تدوین مجدد شرح خدمات و دستورالعمل‌های تهیه طرحهای بهسازی و نوسازی شهری با تاکید بر جلب همکاری دستگاه های دخیل - نهادها و انجمن های صنفی - حرفه ای
7. اخذ مصوبه شماره 90453 / ت 51166 هــ مورخ 08/08/93 هیات دولت در خصوص اعطای تسهیلات نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده و ناکارآمد شهری و سکونتگاه های غیر رسمی و ودیعه اسکان موقت به تعداد یک میلیون و هشتصد هزار واحد و اعطای بیش از 55 هزار وام به متقاضیان نوسازی در محدوده ها و محله های هدف
۸. اخذ مصوبه شماره ۱۲۰۶۷۲ / ت ۴۸۳۲۸ هــ مورخ ۱۴/۱۰/۹۳ هیات دولت در خصوص آئین نامه اجرایی تبصره ۲ ماده ۷ قانون احیا، بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده و ناکارآمد شهری موضوع شیوه های تامین منابع مالی
9. تدوین دستورالعمل و ساز و کار اجرایی اعطای مجوز راه اندازی نهاد تخصصی توسعه گر برنامه های بهسازی و نوسازی شهری در قالب ماده 4 قانون حمایت از احیا، بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده و ناکارآمد شهری
۱۰. تهیه طرح تعیین تکلیف وضعیت ثبت اراضی و املاک فاقد سند در محدوده ها و محله های هدف با مشارکت سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و سازمان ملی زمین و مسکن
11. هم راستاسازی سیاست ها و برنامه های دستگاه های اجرایی از طریق مبادله 13 تفاهمنامه همکاری و گسترش آنها تا سطح استان ها
۱۲. تشکیل ستادهای استانی و شهرستانی بازآفرینی پایدار شهری و کارگروههای مربوطه و برگزاری بیش از ۹۰ جلسه به منظور برنامه ریزی جهت احیا، بهسازی و توانمندسازی محدوده ها و محله های هدف ، از جمله ستادهای استانی آذربایجان غربی، خراسان رضوی، کردستان، همدان،... و شهرستانهای سبزوار، نیشابور، نسیم شهر، کرمان، الیگودرز، محمدشهر، ایرانشهر و...
13. بررسی و تهیه گزارش گذار تاریخی شهر و بافت های شهری ایران به منظور هماهنگی و هم‌راستاسازی افدامات با میراث فرهنگی
۱۴. راهبری و تهیه طرح های بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده ۹۱ شهر به مساحت ۲۰هزار هکتار که ۱۵ شهر آن به تصویب رسیده است
15. انجام مطالعات و توانمندسازی سکونتگاه های غیررسمی14 شهر به مساحت 4500 هکتار و ابلاغ قرارداد 14شهر
۱۶. تقویت همکاری های بین المللی، مستندسازی و تبادل دانش و تجربیات از طریق کارگروه بهسازی مناطق نابسامان شهری منطقه آسیا و اقیانوسیه
17. مدیریت و حمایت از تدوین و نشر کتب و مجلات و سایر ابزارهای اطلاع رسانی، آموزش و ترویج
۱۸. برگزاری مشترک مراسم روز جهانی اسکان بشر تحت عنوان «صدای ساکنان مناطق نابسامان شهری» با همکاری دفتر اسکان بشر سازمان ملل متحد در ایران و سازمان ملی زمین و مسکن
19. تعریف رویداد ملی «جستار در برنامه های بازآفرینی شهری» با هدف ارتقای کیفیت اقدامات بهسازی و نوسازی و تقدیر از کنشگران و برنامه های برتر
اقدامات سخت افزاری
20. ایجاد انگیزه و تحریک توسعه در محدوده ها و محله های هدف در 15شهر پایلوت، از جمله تبریز، سنندج، بوشهر،کاشان،گرگان، ساری، شیرازو...
- حمایت و همکاری در راه اندازی دفاتر خدمات نوسازی محلات
- تهیه طرح و برنامه حفاظت، مرمت و بهره برداری مجدد از ساختمان های تاریخی
- تهیه طرح و شروع عملیات اجرایی پروژه های الگو و تاثیرگذار شهری
- تهیه طرح و برنامه نوسازی محله ها در قالب مدل تنظیم مجدد اراضی با مشارکت ساکنین
۲۱. اجرای ۴۵ پروژه توسعه خدمات و زیرساخت‌های شهری با مشارکت مدیریت شهری در محدوده سکونتگاه‌های غیررسمی
22. مدیریت و راهبری؛ تهیه و اجرای طرح های آماده‌سازی اراضی ذخیره نوسازی در سه شهر
۲۳. تملک و آغاز مرمت خانه تاریخی خیابان طالقانی شهر تهران (اثر معمار فقید وارطان هوانسیان) به منظور تاسیس تالار «گفتمان شهر پایدار»