سمنان، استانی وسیع با مزیت‌های فراوان برای فعالیت‌های اقتصادی و صنعتی است که دارای فرهنگی غنی با اقلیم متفاوت است. اما این پتانسیل‌ها نتوانسته بهره مالی برای جوامع محلی به همراه داشته باشد. از آنجا که میزان پیشرفت و توسعه هر منطقه در سایه امنیت و ثبات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی حاصل می‌شود، از این رو شناخت تهدیدات و آسیب‌پذیری‌های این استان به‌ویژه مناطق کویری، بیابانی و نیمه بیابانی و بررسی روند ابعاد مختلف آن می‌تواند در بهبود اقتصاد و معیشت مردم تاثیرگذار باشد. در این خصوص مهدی حداد رییس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی سمنان معتقد است: در سال‌های اخیر برای حفاظت از کویر اقدام ویژه و خاصی صورت نگرفته است. وجود کویر، کشاورزی استان سمنان را تهدید می‌کند؛ گرچه تهدید کویر برای استان سمنان امری نامطلوب تلقی می‌شود اما به نظر می‌رسد استفاده از کویر و جاذبه‌های گردشگری و توسعه نوعی کشاورزی معیشتی برای حفظ اشتغال و جلوگیری از مهاجرت روستا به شهر، بسیار مفید باشد. ادامه این گفت‌وگو را با هم می‌خوانیم:

مهم‌ترین پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های بخش کشاورزی سمنان و صنایع تبدیلی این استان چیست؟

از پتانسیل‌های کشاورزی استان سمنان در حوزه باغی می‌توان به محصولاتی همچون پسته اشاره کرد که با کیفیت بسیار خوب و عمدتا به صورت «تازه خوری» مصرف می‌شود. همچنین انگورشاهرود و سردرخت‌هایی نظیر زردآلو و هلو که در منطقه دامغان و شاهرود تولید می‌شوند، از دیگر محصولات مورد توجه استان هستند. یکی دیگر از پتانسیل‌های بخش کشاورزی استان سمنان دام سبک است که در منطقه سنگسربسیار شناخته شده و معروف است و تولیدی بسیار مطلوب هم برای بازار داخلی و هم بازارهای خارجی و صادراتی به شمار می‌رود. دام سنگین از جمله شتر، از پتانسیل‌های دیگر استان در بخش کشاورزی است که هنوز به شکوفایی مطلوب نرسیده است اما استان توانایی آن را دارد که در این زمینه نیز فعالیت گسترده ای داشته باشد.

استان سمنان را به لحاظ زیرساخت‌ها و پتانسیل‌های بخش کشاورزی چگونه ارزیابی می‌کنید؟

مشکل عمده استان در این زمینه کمبود آب کشاورزی است که البته بسیاری از استان‌های دیگر کشور نیز به این مشکل مبتلا هستند. در نقطه مقابل نزدیکی به بازار مصرف استان تهران که بالاترین مصرف کشور را داراست، پتانسیل ویژه ای را در این بخش برای استان فراهم آورده است. گرچه تهدید کویر برای استان سمنان امری نامطلوب تلقی می‌شود، اما به نظر می‌رسد استفاده از کویر و جاذبه‌های گردشگری و توسعه نوعی کشاورزی معیشتی برای حفظ اشتغال و جلوگیری از مهاجرت روستا به شهر، بسیار مفید باشد. با مراجعه به محیط زیست و منابع طبیعی استان اسناد و مدارکی مشاهده می‌شود که حاکی از آن هستند که استان سمنان به لحاظ دارا بودن انواع گونه‌های گیاهان دارویی، جزء استان‌های بسیار غنی کشور است. در واقع برای استان سمنان، بانک گیاهان دارویی پتانسیلی محسوب می‌شود که می‌توان با وجود کمبود آب برخی از آن گونه‌ها را اشاعه و مورد استفاده قرار داد.

آیا بخش کشاورزی سمنان توانسته‌ از ظرفیت‌های این بخش بهره‌برداری لازم را داشته باشد؟

بهره‌برداری در بخش کشاورزی استان عمدتا در بخش خصوصی صورت گرفته است که در این زمینه می‌توان به باغ‌های وسیع پسته، گردو، زردآلو و هلو اشاره کرد. از سایر بهره‌برداری‌هایی که در بخش کشاورزی انجام شده است می‌توان به وجود ایل بزرگ عشایری سنگسر اشاره کرد که نژاد بره سنگسری معرف همگان است. گوسفند سنگسری نوعی نژاد منحصر بفرد از دام سنگسری و از انواع نژاد گوسفند گوشتی در ایران است. خاستگاه گوسفند سنگسری مراتع عشایر ایل سنگسر در شهرستان مهدیشهر و تعدادی از استان‌های همسایه است. عشایر ایل سنگسری از شیر گوسفند و بز، بیش از ۳۲ نوع محصول لبنی تولید می‌کنند که برخی از آنها همچون وارهون (روغن زرد)، آریشه و لورئین در نوع خود منحصر به فرد است. از دیگر فراورده‌های لبنی عشایر سنگسر می‌توان به شیر، ماست، توک، کره، خورش، رهون، درنه، سزمه، دوونه (کشک)، سه جو، تفره و … اشاره کرد. استان در زمینه‌هایی چون دام سنگین شتر و تولید مکانیزه و بهره‌برداری مطلوب از این پتانسیل‌ها، هنوز ضعیف بوده و امکاناتی که حوزه کشاورزی مجاور کویر برای استان فراهم آورده تاکنون پاسخگوی نیازهای این بخش‌ها نبوده است. امیدواریم استان قابلیت و توانایی آن را پیدا کند که در آینده با سرمایه‌گذاری و توسعه دام سنگین شتر، شیر و دوغ شتر را توسعه دهد و در بازار تهران به صورت مکانیزه فروش برساند.

سهم بخش کشاورزی را در اقتصاد استان سمنان و درآمدزایی چگونه می‌دانید؟ آیا این بخش می‌تواند توسعه بیشتری داشته باشد؟

صرف نظر از برخی کارخانجات صنایع تبدیلی و باغات بزرگ پسته و گردو، درآمدزایی بخش کشاورزی استان که عمدتا به بخش خصوصی اختصاص دارد، غالبا به صورت معیشتی است و نه کشاورزی‌های بزرگ. به نظر می‌رسد با توسعه و سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی استان شاهد شکوفایی بیشتری باشیم. به دلیل هم جوار بودن با استان تهران می‌توان به کشت گلخانه‌ای رو آورد که آهنگ توسعه آن، مطلوب نبوده است. امید به آن است که در سال‌های آتی با حمایت اساسی دولت، کشاورزانی که به زراعت‌های باز اشتغال دارند به صورت متمرکز درآمده تا بتوان محصولاتی را به صورت کشت گلخانه ای و کشت متمرکز تولید کرد که نیاز به آب کمتری دارند وبدین ترتیب با کاهش مصرف آب بخش کشاورزی را توسعه و گسترش داده و همچنین شاهد میزان تولید در هکتار باشیم.

توسعه کشاورزی به صورت گلخانه ای، به عنوان مثال آن چه که در دشت جیرفت وجنوب استان کرمان شاهد آن هستیم،کمک شایانی به غنی شدن منابع زیرزمینی آب خواهد کرد و از طرفی منجر به افزایش درآمد در بخش کشاورزی خواهد شد. تاکید می‌کنم که به علت کمبود منابع آب، توسعه بخش کشاورزی، صرفا باید از طریق آب‌های موجود در استان سمنان وهمچنین توسعه کشت مکانیزه گلخانه‌ای و یا کشت‌های متمرکز انجام گیرد. بدین ترتیب به دلیل نزدیک بودن استان به تهران و هزینه حمل و نقل پایین، فروش محصولات در تهران و به خصوص صادرات آنها به کشورهای شمالی می‌تواند بسیار مقرون به صرفه و قابل توسعه باشد.