زندگی در عصر حجر

جاناتان واتس
ترجمه: محمدحسین باقی
منبع: گاردین

دکتر ماریا گونزالس نمی‌تواند زمان درست لحظه‌ای را به یاد آورد که بحران بهداشتی، بیمارستانش (بیمارستان لوییس رازتی) را احاطه کرده بود. شاید در موج بیماری «گال» بود که به عمق بحران پی برد؛ بیماری‌ای که با صابون، آب و داروهای ضدعفونی می‌توان جلوی آن را گرفت. او شاهد کودکان لاغر اندام و نحیف بود؛ چیزی که پیش از این در کتاب‌های پزشکی یا مستندهایی دیده بود که قحطی در آفریقا را نشان می‌داد. این قحطی اکنون به ونزوئلا روی آورده است و دیری نخواهد پایید که کودکان این کشور به سرنوشت کودکان آفریقایی دچار شوند. دکتر گونزالس وقتی دید دارو برای درمان در دسترس نیست و «تب» جان افراد را می‌گیرد برای آنها دوش آب سرد ۴۰ دقیقه‌ای را تجویز کرد.

شدت بحران روز به روز بدتر می‌شود. او این روزها شاهد بازگشت بیماری دیفتیری است؛ بیماری‌ای که ۲۰ سال پیش ونزوئلا موفق به مهار آن شده بود. او می‌گوید: «گویی به قرن گذشته بازگشته‌ایم. همه چیز میل به عقبگرد و رفتن به گذشته را دارد.» این ترجیع‌بندی مشترک در میان کادر پزشکی این کشور است. کمبود غذا، دارو و وسائل بهداشتی دستاوردهای یک دهه سلامتی در این کشور را مورد تهدید قرار داده است. ونزوئلا با وجود اینکه کشوری نفت خیز است اما در دل یک بحران اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی مرگبار قرار گرفته است: بدترین اقتصاد جهان، بالاترین نرخ قتل و بیشترین افزایش تورم. پیش‌بینی‌های صندوق بین‌المللی پول می‌گوید این کشور تا پایان سال جاری با تورمی ۲۲۰۰ درصدی دست و پنجه نرم خواهد کرد. تمام این مشکلات در بیمارستان‌های این کشور به وضوح دیده می‌شود. پزشکان هر روز گزارش‌های مرگ و میر را تهیه می‌کنند که دلیل آن کمبود وحشتناک تجهیزات پزشکی، خاموش شدن ناگهانی دستگاه‌های اتاق عمل و در نتیجه مرگ بیمار، کاهش تعداد پرستارها و کارکنان درمانی، جرم‌های خشونت‌آمیز از جمله شلیک گلوله در حین عمل جراحی و زورگیری در راهروها و غیره است.

این روند روز به روز بدتر می‌شود. یافتن اطلاعات داده‌های قابل اتکا سخت است. دولت سوسیالیست بولیواری به خود می‌بالید که توانسته گرسنگی و فقر را ریشه‌کن کرده و مراقبت‌های بهداشتی برای فقرا را بهبود ببخشد اما اکنون دولت اعتراف کرده که مرگ و میر مادران - یک شاخص کلیدی بهداشت و درمان - در سال گذشته دو برابر شده است. مخالفان می‌گویند که این آمار پنج برابر است و مرگ نوزادان نیز افزایشی ۱۰۰ برابری داشته است. «برنامه نظارت بر بهداشت ونزوئلا»- یک مرکز تحقیقاتی در دانشگاه مرکزی ونزوئلا در کاراکاس- تخمین می‌زند که کمتر از ۱۰ درصد اتاق‌های عمل، اورژانس و بخش‌های مراقبت ویژه، عملیاتی هستند. این گزارش می‌گوید بیمارستان‌ها ۷۶ درصد دچار کمبود دارو و ۸۱ درصد دچار کمبود وسائل جراحی هستند و ۷۰ درصد نیز از قطعی آب شکایت دارند. «ماریتزا لاندتا»، عضو ارشد این برنامه، می‌گوید:«شاهد سقوط و فروپاشی سیستم بهداشت عمومی هستیم. ونزوئلا شاهد معجزه است؛ معجزه خرابی و ویرانگری.» با ۱۰ پزشک از سراسر این کشور گفت‌وگو کردیم و آنها همگی بر نگرانی‌های دکتر گونزالس مهر تایید زدند. آنها خشم خود را با الفاظی تند از این وضعیت روزبه‌روز در حال وخامت اعلام کردند.

کارلوس منزس، که به تازگی و پس از آموزش در بیمارستان لوییس رازتی صلاحیتش به‌عنوان پزشک تایید شده، می‌گوید: «گاهی گریه می‌کنم. مردم در سکوت و خاموشی می‌میرند و مرگ آنها به‌خاطر این بحران‌ها است.» این پزشکان که به‌دلیل ترس از شرایط فعلی نام مستعار برای خود برگزیدند می‌گویند رئیس انجمن کلینیک‌ها و بیمارستان‌های ونزوئلا از سوی پلیس دستگیر و سه ساعت بازجویی شد. دلیل آن شکایت او از کمبود دارو و وسائل پزشکی بود. دو پزشک خبرنگاران گاردین را به شکلی محرمانه و غیرقانونی به بازدید از شرایط بردند که عمق بحران را می‌شد دید. در زیرزمین، اتاق رادیوگرافی همواره بسته بود؛ بیماران روی تخت‌های کثیف و کف راهروها خوابیده‌اند. در طبقه اول، پزشکان از کمبود دارو و تجهیزات شکایت می‌کنند. در طبقه دوم، بخش تروما برخی بیماران ۶ ماه است در انتظار تنظیم استخوان‌های خود هستند اما فاقد میله و پین هستند و در طبقه‌ای دیگر نوزادان در آغوش مادران می‌گریند و جان خود را از دست می‌دهند. مادران درخواست مواد غذایی و دارو می‌کنند اما بیمارستان تهی از آن است. بخش روانپزشکی بدتر از همه است. پزشکان مستقر در این بخش می‌گویند ما دارویی نداریم تا با تزریق آن بیماران را آرام کنیم.

گاهی دست و پای بیماران روانی را به تخت یا به نرده‌ها و پنجره می‌بندند. پزشکان می‌گویند:«این خیلی بد است. بیماری آنها مدام بدتر می‌شود. آسیب وارده غیرقابل برگشت است.» با هر پزشکی که صحبت کردیم می‌گوید فاقد ابزارهای اولیه برای درمان هستیم و اصلا توان رسیدگی نداریم چون صف‌های طولانی مردم در بیمارستان‌ها دیده می‌شود در حالی که از ابتدایی‌ترین وسائل برای درمان محرومیم. بانک خون وجود ندارد. کارکنان می‌گویند دستکش‌های بیمارستانی چند بار مصرف است، مگر اینکه بیمار با خود دستکش تمیز بیاورد. قبلا ۶ دستگاه رادیوگرافی بود اما اکنون چیزی نیست. بدتر از تمام اینها این است که پزشکان امنیت جانی ندارند. ۵ نفر از هر ۱۰ پزشک مصاحبه شده می‌گویند پیام‌های تهدیدآمیز دریافت کرده‌اند. آنها می‌گویند بیماران دائما با آنها گلاویز می‌شوند. امنیت جانی و روانی هم سلب شده است. برخی می‌گویند باندهای جنایتکار وارد بیمارستان و با اسلحه وارد اتاق عمل می‌شوند. آنها می‌گویند اگر جان بیمارشان نجات داده نشود، پزشک را هدف گلوله قرار می‌دهند. برخی از پزشکان می‌گویند بارها با نارنجک تهدید به مرگ شده‌اند. «برنامه نظارت بر بهداشت ونزوئلا» می‌گوید سوءتغذیه به صورت روزانه باعث مرگ ۲۹ کودک می‌شود و ۳۵ درصد از نوزادان نیز قدشان روز به روز خمیده‌تر و به مرگ نزدیک‌تر می‌شوند.

لاغری و اسهال بیماری‌های شایع میان کودکان و بزرگسالان است. کاهش وزن در میان شهروندان ونزوئلایی روندی صعودی به خود گرفته است. پزشکان دولت را متهم می‌کنند که بیماری زیکا را نادیده گرفته است. کشورهای برزیل و کلمبیا آمار خود را به صورت هفتگی و به روز اعلام می‌کنند، در حالی که مادورو این مساله را امنیتی تلقی کرده و از انتشار اخبار و آمار خودداری می‌ورزد. کشورهای همسایه مواردی از ویروس زیکا را گزارش کرده‌اند اما ونزوئلا حتی یک مورد را هم گزارش نکرده است. بسیاری از بیماری‌هایی که از آغاز سال ۲۰۰۰ مهار شده بود دوباره بازگشته اند. نکته دیگری که نادیده گرفته شده است این است که ونزوئلا در حال تبدیل شدن به ذخیره گاه غلات است. بسیاری از کسانی که مثلا لباس شنا می‌فروختند یا قصاب بودند و ...، اکنون تمام مغازه خود را به دانه غلات (برنج و گندم) اختصاص می‌دهند. یکی از کارگران می‌گوید آرایشگاه‌ها هم به تغییر شغل روی آورده‌اند.

او می‌گوید وقتی می‌خواستم موهایم را اصلاح کنم مغازه‌ای پیدا نکردم چون به احتکار دانه‌های غلات و برنج و گندم روی آورده‌اند. همه به‌دنبال این هستند که یک شبه ثروتمند شوند اما یکشبه هم ممکن است ثروتشان از سوی مردم گرسنه بر باد برود. موج مهاجرت از ونزوئلا آغاز شده و این موجب درگیری‌های اجتماعی در مرز این کشور با کشورهای همسایه شده است. آنها برای تامین اندکی نان، تهیه دارو یا شغل به کشورهای دیگر می‌روند و ممکن است موجب بحران در آن کشورها شوند. بحران ونزوئلا در حال سرریز شدن به کشورهای همسایه است. اگر این وضع ادامه داشته باشد، بعید نیست کشورهای همسایه آماده‌باش نظامی بدهند و شاهد تنش‌های بیشتر در داخل و خارج از ونزوئلا باشیم.