بادهایی که فراموشی می‌آورد
هوای تهران پذیرای میهمان جدیدی شده است. ذرات کوچکی که به مدد باد در هوای شهر معلق می‌شوند و درون بدن مردمان این شهر خانه می‌کنند. این ذرات 5/2 میکرونی اگرچه کوچکند اما از آلاینده‌های سوخت که عامل اصلی آلودگی هوا در چند سال اخیر معرفی می‌شوند قوی‌تر عمل می‌کنند و پایه فراموشی (همان بیماری آلزایمر) را بنا می‌نهند که نقش عوامل انسانی در شکل‌گیری آن بی‌تاثیر نیست. هفته گذشته شرکت کنترل کیفیت هوای تهران وابسته به شهرداری از تغییر جنس آلودگی هوا در دو سال اخیر خبر داد و اعلام کرد: عامل اصلی افزایش آلودگی هوای تهران در هفته‌های اخیر ناشی از شرایط جوی و پدیده‌های طبیعی است. در این خبر عنوان شد: پدیده گرد و غبار در تهران اگرچه در گذشته هم سابقه داشته اما تفاوت گرد و غبار روزهای اخیر در تهران با موارد مشابه این بوده که در گذشته گرد و غبار از کشورهای همسایه وارد ایران می‌شده ولی این بار به نظر می‌رسد گرد و غباری که تهران را فرا گرفته، منشا داخلی داشته است.
گرد و غباری که از ذرات دو و نیم میکرونی تشکیل می‌شوند و به راحتی از طریق ریه به بدن انسان وارد می‌شوند. این ذرات در برخی شهرها از جمله از محیط اطراف دریاچه ارومیه در هوا جریان پیدا می‌کنند و در پایتخت از خاک بیابان‌های اطراف که به‌دلیل خشکسالی چسبندگی خود را از دست داده‌اند در هوا معلق می‌شوند و این ویژگی را دارند که تا ۱۵ سال همچنان معلق بمانند.
کارشناسان محیط‌زیست، آلودگی هوای چند سال اخیر را ناشی از ریزگردهایی با قطر کمتر از 5/2 میکرون می‌دانند که از منبع دوم منشا می‌گیرند.
منشا اول سوخت غیراستاندارد توزیع شده و منبع دوم ناشی از محیط‌زیستی است که قدرت دفاعی خود را در برابر ریزگردها از دست داده است.
به گفته آنها منبع دوم از دو بخش داخل و خارج از کشور سرچشمه می‌گیرند که به ترتیب سهم 70 و 30 درصدی در آلوده کردن هوا دارند.
رئیس کمیسیون محیط‌زیست و سلامت شورای شهر تهران با تایید تغییر منبع آلودگی هوای تهران می‌گوید: سوخت غیراستاندارد به‌عنوان منشا اول شناخته می‌شود که اگرچه به واسطه توزیع سوخت پاک در سال گذشته سهم آن در آلودگی کاهش یافته اما به‌دلیل فاصله آن با استاندارد یورو ۴، از کنار آن به‌راحتی نمی‌توان گذشت.
سوخت تولید شده توسط پتروشیمی‌ها که هم‌اکنون تولید آن متوقف شده، گوگرد موجود در گازوئیل مصرفی که میزان ppm آن 140 برابر میزان استاندارد است (براساس استانداردهای جهانی گوگرد موجود در گازوئیل مصرفی باید کمتر از 50 ppm باشد که در حال حاضر در گازوئیل مصرفی داخل کشور بین 500 تا 7 هزار ppm است) و موتورهای غیراستاندارد خودرو‌ها از جمله عواملی هستند که در این آلودگی نقش بازی می‌کنند.
رحمت‌الله حافظی عضو شورای شهر تهران به منشا آلودگی هوا در طبیعت اشاره می‌کند که به گفته وی بخش زیادی از آلودگی هوای شهر تهران در مقطع کنونی ناشی از این عامل است.
او عنوان می‌کند: آلودگی هوا ناشی از طبیعت، دو منشا داخلی و خارجی دارد. منشا خارجی ناشی از گرد و غبار کشور عراق است که در سال‌های گذشته نیز وجود داشته اما آنچه هم‌اکنون مهم است ریزگرد‌هایی با قطر کمتر از دو و نیم میکرون است که منشا داخلی دارند. در دوره‌هایی از سال که خشکسالی اتفاق می‌افتد این ذرات چسبندگی خود را از دست می‌دهند و با نسیمی از زمین بلند می‌شوند و در فضا قرار می‌گیرند. براساس گزارش‌های موجود این ذرات تا 15 سال هم در فضا باقی می‌مانند و معضلی برای سلامت شهروندان ایجاد می‌کنند.
حافظی معتقد است اگرچه بخشی از علل معلق شدن این ذرات پدیده خشکسالی است اما بخشی دیگر ناشی از سودجویی‌هایی است که در چند سال گذشته در طبیعت اتفاق افتاده است. او حفر چاه‌های عمیق و ایجاد زمین‌های کشاورزی اطراف دریاچه ارومیه را ازجمله تهدید‌هایی می‌داند که سبب معلق شدن این ریزگردها در هوا شده و در صورت مقابله نشدن با آنها به تمامی شهرهای شمالی کشور نفوذ خواهند کرد.
او علت خطرناک بودن این ذرات را توان عبور از بافت‌های ریه می‌داند و این گونه تشریح می‌کند: ذراتی که قطر بیش از این دارند توسط بافت ریه مهار می‌شوند و با ترشحات داخلی ریه از بدن خارج می‌شوند اما این ذرات کمتر از دو و نیم میکرون بافت ریه را پشت سر می‌گذارند، وارد خون می‌شوند و از طریق خون به تمام ارگان‌های بدن می‌توانند راه ورود داشته باشند و رسوب کنند.
با توجه به اینکه این ذرات از کدام ارگان رسوب می‌کنند و به چه میزان این رسوب ایجاد می‌شود قطعا کارآیی آن ارگان را تحت الشعاع قرار می‌دهد و مختل می‌کند.
چشم‌ها، کلیه‌ها، کبد و مغز از جمله اعضای بدن هستند که با ورود ذرات کمتر از دو و نیم میکرونی دچار اختلال خواهند شد. بنابراین دور از ذهن نیست که با رسوب در مغز ایجاد آلزایمر و پارکینسون کند و برای سایر ارگان‌های بدن هم تهدید جدی باشد.
او می‌گوید بی‌تردید استفاده از ماسک نمی‌تواند مانع دفاعی خوبی برای جلوگیری از ورود این ذرات به بدن باشند. اما راهکارهایی وجود دارند که درصورت پیگیری می‌توان به کاهش این ذرات در سه یا چهار سال آینده امیدوار بود. ارائه و عرضه سوخت استاندارد و ایجاد کمربند سبز در اطراف شهر تهران از جمله راهکارهایی است که حافظی به آن اشاره می‌کند.