خاورمیانه؛ کوره آتشین زمین

نیما صبوری

کره زمین در حال گرم‌ شدن است. این واقعیت را می‌توان از نتایج مطالعات معتبر بین‌المللی استنباط کرد. در برخی مناطق کره زمین این روند گرم شدن کمتر احساس می‌شود، درحالی‌که در بسیاری از مناطق هر ساله شاهد پدیده‌های گرمایی هستیم که حتی بدون تحقیق و اندازه‌گیری علمی می‌توان به روند نگران‌کننده گرم‌ شدن کره زمین پی برد. امسال نیز در بسیاری از مناطق دنیا از جمله کشور خودمان، ابتدای تابستان با گرمای بی‌سابقه‌ای همراه شده است. به عقیده صاحب‌نظران اگر در ماه‌های آتی نیز روند افزایشی دمای هوا بدین گونه ادامه یابد، سال ۲۰۱۷ به داغ‌ترین سال کره‌زمین از سال ۱۸۸۰ میلادی تاکنون تبدیل خواهد شد. سال گذشته تحت تاثیر پدیده «ال‌ نینو» دمای هوای به‌طور بی‌سابقه‌ای به خصوص در منطقه خاورمیانه افزایش یافته بود و موجب شد رکورد بیشترین دمای کره زمین در یکی از ایستگاه‌های هواشناسی کویت به ثبت برسد (در ۲۱ جولای ۲۰۱۶ دمای ۵۴ درجه سانتیگراد در یکی از ایستگاه‌های هواشناسی کشور کویت به ثبت رسید، دمایی که پیش از آن در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۳ در پارک ملی «دث ولی» کالیفرنیای آمریکا تجربه شده بود. البته آمارهای غیرقابل استنادی نیز وجود دارد که نشان می‌دهد بالاترین دمای به ثبت رسیده کره زمین مربوط به پارک ملی کالیفرنیا با ۷/ ۵۶ درجه سانتیگراد - ۱۳۴ درجه فارنهایت - مربوط به سال ۱۹۱۳ میلادی است).

اهواز داغ‌ترین شهر زمین!؟

امسال اما بدون اینکه هیچ نشانه‌ای از پدیده «ال‌ نینو» مشاهده شود، دمای هوا در آستانه به ثبت رساندن رکوردی دیگر است. بر این اساس، روز پنج‌شنبه (۸ تیر ماه ۱۳۹۶) دمای هوا در اهواز رکورد بیشترین درجه دما را در ایران به ثبت رساند. تخمین‌های سازمان‌های هواشناسی فرانسه نشان می‌دهد دمای هوای اهواز در این روز به ۷/ ۵۳ درجه سانتیگراد (۷/ ۱۲۸ درجه فارنهایت) رسید. پیش از این رکورد بیشترین دما در ایران ۵۳ درجه سانتیگراد بود. البته سایت هواشناسی «ودر آندرگرند» و سازمان هواشناسی کشور دمای هوای اهواز در عصر پنج‌شنبه هشتم تیر را ۵۴ درجه سانتیگراد (۲/ ۱۲۹ درجه فارنهایت) گزارش کردند. اگر این دما مورد تایید مراجع بین‌المللی قرار گیرد، اهواز نیز در کنار ایستگاه هواشناسی کویت و پارک ملی کالیفرنیا، با ۵۴ درجه سانتیگراد بیشترین دمای کره‌زمین در عصر جدید را تجربه کرده است. همچنین بر اساس شاخص گرمای پایگاه هواشناسی «ودر آندرگرند» که رطوبت هوا هم در آن لحاظ شده است، گرمای هوای اهواز در این روز رکورد باورنکردنی ۱/ ۶۱ درجه سانتیگراد (۱۴۲ درجه فارنهایت) را به ثبت رساند. به گفته این نهاد، چنین گرمایی که ناشی از دما و رطوبت بسیار بالا است فراتر از سطوح اندازه‌گیری شاخص‌های گرمایی مراکز هواشناسی جهانی است، گرمایی که برای انسان‌ها غیرقابل تحمل خواهد بود.

خاورمیانه در قلب گرمای کشنده

در جریان موج گرمایی که در یکی دو ماه اخیر در منطقه خاورمیانه و اطراف آن اتفاق افتاده است، رکوردی جدید در بیشینه دما و کمترین میزان رطوبت هوا به ثبت رسیده است. در این رابطه همان‌طور که گفته شد رکورد بیشینه دما در شهر اهواز با ۵۴ درجه سانتیگراد به ثبت رسید. در شهر تربت پاکستان نیز در ۲۸ مه امسال دمای ۵/ ۵۳ درجه سانتیگراد به وقوع پیوست. در واقع این میزان بالاترین دمایی است که تاکنون در کشور پاکستان به ثبت رسیده و همچنین بالاترین دمای ماه مه ‌طی ۱۳۷ سال گذشته در دنیا است. در امارات نیز در منطقه «مزیرع» در سال ۲۰۱۷ رکورد بالاترین دمای این کشور با ۵/ ۵۱ درجه سانتیگراد به ثبت رسید. با وجود این اگر دمای هوا در شب‌ها به‌طور قابل توجهی خنک‌تر باشد، به عقیده کارشناسان می‌توان گرمای هوای مرگبار روزها را تحمل کرد. در حقیقت، اختلاف دمای شب‌ و روز به نوعی تعیین‌کننده کشنده بودن موج‌های گرمایی است. بر این اساس شهر خصب در کشور عمان در ۱۷ ژوئن امسال رکورد دمای شبانه جدیدی را به ثبت رساند: دمای هوای این شهر در این شب به ۲/ ۴۴ درجه سانتیگراد رسید. بنابراین مجموع این اتفاقات می‌توانند زنگ خطری برای آینده کره‌زمین باشند، زمانی که دیگر در بسیاری از مناطق، سکونت در تابستان‌ها غیرممکن خواهد شد. لازم به ذکر است گرمای بی‌سابقه امسال در ادامه روند گرمای سالی ۲۰۱۶ است، سالی که به عقیده کارشناسان گرمای آن عمدتا تحت تاثیر پدیده «ال‌نینو» بود. در این سال رکورد بالاترین دمای ملی به ترتیب در کشورهای تایلند با ۶/ ۴۴ درجه سانتیگراد، نیجریه با ۴۹ درجه، هند با ۵۱ درجه، عراق با ۹/ ۵۳ درجه و کویت با ۵۴ درجه سانتیگراد شکسته شد.

تحمل چنین گرمایی از لحاظ فیزیولوژی بدن انسان زمانی امکان‌پذیر است که رطوبت هوا به اندازه کافی کم باشد تا بدن بتواند از طریق تعریق خنکای لازم را به‌دست آورد. خوشبختانه در این یک مورد استثنائا بسیاری از مناطق با شانس روبه‌رو شده‌اند. بر این اساس در شرایط استاندارد در بسیاری از مناطق رطوبت بسیار پایین است، شرایطی که در چند روز اخیر در ایران و آمریکا مشاهده شد. بر این اساس در ۲۷ ژوئن در صفی‌آباد دزفول رطوبت هوا به کمتر از ۴/ ۰ درصد رسید، درحالی که دمای هوای آن روز این منطقه ۵/ ۴۶ درجه سانتیگراد گزارش شد. همچنین منطقه نیدلز کالیفرنیا که به خشک‌ترین منطقه کره‌زمین معروف است، در ۲۰ ژوئن رطوبت هوای ۸/ ۰ درصد را تجربه کرد.

به گزارش روزنامه «واشنگتن پست»، محققان آمریکایی مطالعه‌ای را در سال ۲۰۱۵ انجام دادند که نشان می‌دهد تا پایان قرن جاری، کشورهای حوزه خلیج فارس یکی از نگران‌کننده‌ترین روندهای افزایش گرمای زمین را تجربه خواهند کرد. بر اساس این مطالعه، گرمای هوا در این کشورها در زمان‌های تابستان به حدی خواهد رسید که خارج از تحمل انسان‌هاست، گرمایی که باعث به‌خطر افتادن جان بسیاری از انسان‌ها می‌شود. در واقع دما و رطوبت هوا در شهرهای حاشیه خلیج فارس، از دبی گرفته تا اهواز و بندرعباس، به حدی بالا خواهد بود که حتی سالم‌ترین افراد هم بیش از چند ساعت نمی‌توانند ماندن در فضای آزاد را تحمل کنند. در واقع سکونت در تابستان‌های این مناطق در آینده نه‌چندان دور با چالش‌‌های جدی گرمایی روبه‌رو است.

خاورمیانه؛ کوره آتشین زمین