بن‌سلمان در مسیر اقتدارگرایی

دنیای اقتصاد: عربستان سعودی سرکوب وسیعی را علیه مخالفان سیاست‌های محمد بن‌سلمان، ولیعهد جدید عربستان سعودی آغاز کرده است. به نوشته روزنامه نیویورک تایمز، هفته گذشته ۱۶ نفر دستگیر شدند و این موضوع را دوستان، آشنایان و اعضای خانواده در مصاحبه‌ها تایید کرده‌اند. بیشتر دستگیرشدگان روحانیون و افراد دانشگاهی هستند و در میان بازداشت‌شدگان یک شاعر، یک اقتصاددان، یک روزنامه‌نگار، رئیس سازمان جوانان، دو زن و یک شاهزاده و فرزند پادشاه سابق نیز دیده می‌شود.

برخی از آنها با یورش نیروهای امنیتی در منازل خود دستگیر شدند و دوستان و آشنایان این افراد می‌گویند که در این اثنی کامپیوترها، موبایل‌ها و نوشته‌های شخصی‌شان هم ضبط شد. کسانی که دستگیر شده‌اند حق دسترسی به تلفن و ارتباط با آشنایان خود را ندارند و هنوز مشخص نیست که اتهام رسمی این افراد چیست. عربستان سعودی هم هنوز به‌طور علنی جرمی متوجه آنها نکرده و مدرکی علیه آنها رو نکرده است. این در حالی است که فعالان عربستانی می‌گویند فهرست افراد دستگیر شده به ۳۰ نفر می‌رسد اما علت این دستگیری‌ها مشخص نیست و بسیاری می‌ترسند که هدف بعدی دستگیری‌ها باشند.

جمال خاشقجی، یک روزنامه‌نگار عربستانی که به حکومت عربستان مشاوره می‌دهد، می‌گوید همه چیز به‌شدت تیره و مبهم است. او که خود هم‌اینک از ترس دستگیری در ایالات‌متحده مانده است، ادعای مطرح شده در شبکه‌های اجتماعی این کشور را که این افراد در پی سرنگونی حکومت بودند، رد کرد. او افزود: هیچ توطئه‌ای در کار نبوده است. خاشقجی تصریح می‌کند: آنها کار خاصی نکرده بودند که مستوجب بازداشت باشند. آنها عضو سازمان سیاسی نبودند و تنها عقاید متفاوتی داشتند. مقامات عربستانی به درخواست نیویورک‌تایمز در مورد علت دستگیری‌ها پاسخ ندادند. این سرکوب‌ها در زمان حیاتی رخ داده، چراکه این کشور جزو معدود کشورهای باقی‌مانده پادشاهی است. در عین حال که قیمت نفت نیز کاهش یافته و همین موضوع بر اقتصاد عربستان سعودی تاثیر داشته است و حالا محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان تصمیم گرفته است وابستگی این کشور را به نفت کاهش دهد.

درحالی که بسیاری از تغییرات در عربستان سعودی مورد ستایش قرار گرفته و برای آینده پادشاهی ضروری شمرده شده‌اند، برخی سیاست‌های شاهزاده ۳۲ ساله و جوان این کشور را که در عین حال به‌شدت تشنه قدرت است خطرناک می‌دانند، زیرا بر این باورند که وی با ملغی کردن سیاست‌های سنتی چندین دهه‌ای این کشور، حیات این پادشاهی را به‌خطر می‌اندازد. حتی اگر اصلاحات جوابگو هم باشد، موجب می‌شود کیف پول سعودی‌ها کم‌حجم‌تر شود و استانداردهای زندگی آنها کاهش پیدا کند.

شاهزاده محمد بن‌سلمان، فرزند ملک سلمان، محمد بن‌نایف، جانشین پادشاه را کنار زد تا خود جانشین پدر شود، هر چند قبل از کنار رفتن پدر، در عمل تمام قدرت را قبضه کرده است. بسیاری از سعودی‌ها و مقامات خارجی بر این باورند که به‌زودی ملک سلمان قدرت را به پسر مورد علاقه خود واگذار کند و بسیاری از این دستگیری‌ها در راستای تسهیل انتقال قدرت به محمد صورت می‌گیرد. در این بین برخی هم هستند که از دستگیری‌ها حمایت کرده و بازداشت‌کنندگان را متهم به بی‌ثباتی حکومت پادشاهی کرده‌اند. این دسته، افراد بازداشت شده را عاملان دولت‌های خارجی برشمرده‌اند.

در بسیاری از سیاست‌های اخیر خارجی این کشور رد پای محمد بن‌سلمان دیده می‌شود. حمله به یمن و تحریم قطر با نظر محمد بن‌سلمان صورت گرفته اما وی موفق نشده است به اهداف خود برسد. عربستان سعودی و متحدان این کشور، قطر را متهم به حمایت از تروریسم می‌کنند و به همین منظور دخالت در امور این کشور را حق خود می‌دانند. قطر اما تاکنون تمام این اتهام‌ها را رد کرده و بقیه کشورها از تحریم قطر صرف‌‌نظر کرده‌اند. عربستان سعودی جایی است که در آن احزاب اجازه فعالیت ندارند و رسانه‌ها نیز از راهی باریک و تنگ نفس می‌کشند و به حیات خود ادامه می‌دهند. با این حال با قدرت گرفتن محمد بن‌سلمان شرایط برای ابراز عقیده مخالف سخت‌تر هم شده است.

روز دوشنبه زمانی که دستگیری‌ها در حال انجام بود، اداره امنیت ملی عربستان سعودی اعلام کرد که چندین نفر از سعودی‌ها به دلیل اینکه در راستای منافع خارجی‌ها عمل کرده و موجب تزلزل نظام پادشاهی هستند، بازداشت شده‌اند. یک روز بعد از آن نیز در یک توییت منسوب به وزیر کشور عربستان سعودی آمده بود: مردم، هر کسی را که عقاید تروریستی یا افراطی منتشر می‌کند به این وزارتخانه معرفی کنند. این وزارتخانه نیروهای امنیتی این کشور را تحت نظر دارد. به همین منظور آنها برای موبایل‌ها یک نرم‌افزار با عنوان «ما همه امنیتی هستیم» طراحی کرده‌اند تا گزارش‌ها را در این‌باره دریافت کنند.

درباره بازداشت‌های چند روز اخیر هم باید گفت هیچ‌کس هنوز به‌طور رسمی متهم به سرنگونی نظام پادشاهی نشده اما عمدتا گفته شده است که این افراد با دولت‌های خارجی در ارتباط بوده‌اند. در این راستا خاشقجی می‌گوید: شکل دستگیری‌ها حکایت از این دارد که گویی این افراد به قطر نزدیک هستند و حکومت در نظر دارد هم‌صدایی یا همدلی با قطر را محکوم و یک جرم نابخشودنی اعلام کند. او می‌افزاید: افرادی که دستگیر شده‌اند کسانی بودند که در قضیه قطر همراه دولت نشدند یا سکوت را به‌جای همراهی ترجیح دادند.