بی‌نظمی جهانی

دنیای اقتصاد: شاید اولین چیزی که به ذهن کسانی که طی این مدت با ترامپ آشنا شده‌اند برسد این است که او می‌خواهد دنیا را دگرگون سازد. به گزارش سی‌ان‌ان برخی از دشمنان آمریکا به دوستان او تبدیل شده‌اند و متحدان قدیمی مانند آلمان از خود می‌پرسند آیا آمریکا همچنان در این کشور حضور خواهد داشت یا خیر. گروه‌ها و متحدان ژئوپلیتیکی مانند اتحادیه اروپا و ناتو که رهبری جهانی ایالات متحده را چند نسل است بیمه کرده‌اند از اظهارات تاسف‌آور ترامپ احساس نگرانی می‌کنند. در بحبوحه‌ این وانفسا، رهبران جهان در حال انطباق خود با «بی نظمی جهانی»ای هستند که رهبر جدید آمریکا به دنیا مخابره کرده است. برای مثال، چین با وجود نظام کمونیستی خود به واسطه اقدامات ترامپ به سویی می‌رود که خود را قهرمان تجارت آزاد نشان دهد. ولادیمیر پوتین هم به‌عنوان مدافع سرسخت ترامپ در حال ظاهر شدن است و این با وجود اتهاماتی است که برای حملات هکری و سایبری به انتخابات آمریکا به مسکو وارد است.

در جهان عرب، متحدان ما دچار غلیان احساسات شده‌اند و از این می‌ترسند که ترامپ سفارت آمریکا را از تل‌آویو به بیت‌المقدس انتقال دهد. در نیمکره غربی، یک دوست سنتی دیگر آمریکا یعنی مکزیک بارها بر زبان آورده که هزینه ساخت دیواری که ترامپ وعده آن را در مرز جنوبی داده متقبل نخواهد شد. حتی کانادا نیز به دنبال روابط با دیگر همسایگان است زیرا ترامپ وعده مذاکرات دوباره در مورد «نفتا» را داده است. تمام اینها به این معنی است که چهل و پنجمین رئیس‌جمهور آمریکا در حالی وارد کاخ سفید می‌شود که دوستان و دشمنانی خواهد داشت و این نشان می‌دهد قطعیاتی که مبنای سیاست خارجی آمریکا را تشکیل می‌داد دیگر مانند قبل کاربرد ندارد. آمریکا همواره به‌دنبال ثبات و تداوم آن بود و همواره به‌عنوان ضامن نظم لیبرال جهانی نقش‌آفرینی می‌کرد در حالی که اکنون که ترامپ وارد کاخ سفید می‌شود همین نظم لیبرال به نیروی جهانی اخلالگر تبدیل می‌شود. تمام اینها نشان می‌دهد به محض اینکه وی وارد کاخ سفید شد سوالات بسیاری در مورد سیاست خارجی آمریکا مطرح خواهد شد.

چین

روسای جمهوری آمریکا همواره سیاستی اصولی در قبال چین داشتند تا مانع برخورد و تضاد منافع میان آمریکا و این غول آسیایی شوند. ظاهرا ترامپ می‌خواهد این روند را نیز تغییر دهد. او دوران گذار خود را با تمرکز بر تایوان سپری کرد و نسبت به ادعای سرزمینی چین در دریای چین جنوبی هشدار داد و اعلام کرد که سیاست جدید اما سخت‌تری در قبال چین اتخاذ خواهد کرد تا مسائل تجاری با این کشور را سر و سامان دهد و آسیا را از زیر سایه چین خارج و زیر بال و پر خود بگیرد. بسیاری از متخصصان سیاست خارجی معتقدند واشنگتن باید ژست قوی‌تر و سرسختانه‌تری نسبت به چین بگیرد. آنها دولت اوباما را متهم می‌کنند که کار چندانی برای حفظ منافع آمریکا در منطقه انجام نداده است. اما تعداد اندکی هستند که استراتژی رگباری ترامپ علیه چین در توییتر را نمی‌پسندند. «شی جین پینگ»، رئیس‌جمهوری چین در اجلاس داووس سخنان صریحی درخصوص سیاست خارجی رئیس‌جمهوری جدید آمریکا در قبال چین بر زبان آورد. او ادعای کاهش ارزش پول ملی کشورش را رد کرد و هشدار داد که جنگ تجاری به نفع هیچ طرفی نیست. «شی» همچنین اعلام کرد که جهان باید به تجارت آزاد متعهد باشد. او گفت سیاست حمایت‌گرایی شبیه به این است که «خود را در اتاقی تاریک محصور کنیم.» ظاهرا اشاره او به ترامپ بود که تهدید به وضع تعرفه‌هایی بر کالاهای چینی کرده بود. او همچنین به ترامپ هشدار داد که معاهده جهانی در مورد محدود کردن و کاهش گازهای گلخانه‌ای را پاره نکند. نکته مهم این بود که رئیس‌جمهوری چین اعلام کرد آماده است در صورت عقب‌نشینی آمریکا، رهبری تجارت جهانی را به‌دست بگیرد.

روسیه

روابط آمریکا و روسیه از زمان جنگ سرد به این‌سو اینقدر «بد» نبوده است. دولت اوباما بارها به پوتین تاخت. استدلال اوباما این بود که تلاش‌های پوتین در راستای تضعیف قدرت آمریکا و لیبرالیسم غربی است. این تاختن‌ها پس از حمله روسیه به اوکراین و ضمیمه کردن کریمه و عملیات جاسوسی روسیه برای کمک به زمین زدن هیلاری و بالا بردن شانس پیروزی ترامپ شدت گرفته است. اکنون پوتین که امیدوار است روابط ترامپ با روسیه بهتر شود اعلام کرده اولویت‌های سیاست خارجی روسیه «باز» است و هیچ تعصبی نسبت به آنها ندارد. ترامپ و پوتین طی مدت گذار ترامپ بارها با یکدیگر به مغازله برخاستند و سخنان دلگرم‌کننده‌ای برای یکدیگر بر زبان آوردند. پوتین روز سه‌شنبه اعلام کرد: «نمی‌دانم او در عرصه بین‌المللی چه خواهد کرد. بنابراین هیچ دلیلی برای انتقاد از او یا دفاع از وی ندارم.» با این حال، پوتین ادعای آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا مبنی بر مداخله در انتخابات این کشور را رد کرده است و برای حضور ترامپ در کاخ سفید لحظه‌شماری می‌کند. پوتین می‌گوید: «همه اینها ادعا است و مبتنی بر اطلاعات دروغ.»

اما سخنانی که میان پوتین و ترامپ ردوبدل می‌شود باعث شده بسیاری از کارشناسان نسبت به انگیزه‌های ترامپ در اروپا بدبین شوند و هشدار دهند. برخی می‌گویند دستاوردهای روسیه بسیار بیشتر از آمریکا خواهد بود. حداقل این است که تحریم‌های روسیه برداشته و شرایط برای شناسایی دوفاکتوی کریمه آماده می‌شود و آمریکا دیدگاه بدبینانه‌تری نسبت به ناتو خواهد یافت. اظهارنظرهای ترامپ در مصاحبه با روزنامه «تایمز لندن» و «بیلد» آلمان ارزش اتحاد غرب را زیر سوال برد و نشانه‌هایی دال بر دوری جستن از اروپا مخابره می‌کرد. «هیتر کانلی»، مدیر برنامه امور اروپا در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی می‌گوید: «آنچه ترامپ در این مصاحبه‌ها بر زبان آورد امیال کرملین است: فرسودن اعتبار ناتو، فرسودن اتحادیه اروپا و پیروزی و شکاف تا به یک قدرت بزرگ برای کنترل تسلیحات نزدیک شود. او همه را قربانی روسیه کرده و برای نزدیکی به این کشور حاضر است تمام تعهدات خود به اروپا را زیر پا بگذارد.» او می‌گوید: «اینها جز منافع روسیه چیز دیگری نیست.»

آلمان

شوک دادن به آنگلا مرکل زمان زیادی می‌برد. با این حال، او اظهار شرمساری کرد وقتی ترامپ به روزنامه‌نگاران اروپایی گفت که به پوتین اعتماد دارد. اما این ایده که یک رئیس‌جمهور آمریکا با روسیه‌ای گرم بگیرد که متهم به دستکاری در انتخابات آمریکاست نه تنها موجب شوک مرکل که موجب شوک به بسیاری از ناظران می‌شود. مواضع ترامپ نه تنها باعث نگرانی‌هایی در واشنگتن شده بلکه متحدان آمریکا در اروپا را هم در مورد مسیر سیاست خارجی ترامپ دچار نگرانی کرده است.

ناتو و اتحادیه اروپا

ناتو و اتحادیه اروپا دو تلاش مهم یا دو شاهکار در نوع خود بودند که باعث شد تلاش‌های سیاسی این قاره به ثمر بنشیند. چگونه؟ این دو شاهکار کمک کردند که اروپا خونریزی‌ها را کنار بگذارد و پس از تاریخی مملو از درگیری به آرامش و ثبات برسد. ظاهرا ترامپ علاقه‌ای به هیچ یک از این دو ندارد. این دو بلوک همچنین از سوی نیروهای پوپولیست هم در خطر قرار گرفته‌اند. این نیروها با روی کار آمدن ترامپ جان تازه‌ای گرفته‌اند و موجب شده رفتار روسیه هم تهاجمی‌ترین رفتار از زمان جنگ سرد به این‌سو باشد. از ترامپ پرسیده شد که آیا یک اروپای قدرتمند برای آمریکا مهم است یا دولت- ملت‌هایی قدرتمند. او هم گفت:«من شخصا فکر نمی‌کنم که این اهمیتی برای آمریکا داشته باشد. هرگز فکر نمی‌کردم که این مهم باشد. اتحادیه اروپا تشکیل شد تا تجارت را از دست آمریکا برباید. درست؟ بنابراین، برای من اهمیتی ندارد که از هم بگسلد یا متحد بماند.»

این اظهارنظرها گسست از سیاست چنددهه‌ای آمریکا بود. با وجود تنش‌ها و تفاوت‌ها با این بلوک اما ترجیح واشنگتن همواره یک اروپای قوی و متحد بوده است زیرا نماینده نظام سیاسی لیبرال و باز جهانی است. نگرش‌های ترامپ در مورد ناتو موجب نگرانی‌های مشابهی در میان «آتلانتیک گرایان» شد. ترامپ می‌گوید ناتو منسوخ شده است. این بلوک در دهه ۴۰ و در برابر دست‌اندازی‌های شوروی تاسیس شد اما به نظر می‌رسد امروز ترامپ با وارث شوروی علیه اروپا دست به یکی کرده است.

خط‌ونشان چین برای ترامپ