بورس انرژی هزار میلیاردی شد

محمدحسین بابالو: ثبت معامله هزار میلیارد تومانی در بورس انرژی در سال جاری نشان می‌دهد روند توسعه این بورس در سال جاری ادامه یافته و حتی شتاب رشد آن نیز افزوده شده است. آمارها نشان می‌دهد که در سال جاری در بازار فیزیکی بورس انرژی شاهد رشدی ۲۵۹ درصدی هستیم که نشان دهنده شتاب رشد این بازار است. این در حالی است که سال گذشته شاهد رشد ۵۰ درصدی ارزش معاملات در بازار فیزیکی بودیم که به معنی برتری محسوس رشد حجم معاملات در سال جاری به شمار می‌رود. این وضعیت بورس انرژی را به موفق ترین بازار مالی در کشور از لحاظ توسعه حجم معاملات بدل ساخته است.

آمارها نشان می‌دهد که ارزش معاملات بازار فیزیکی بورس انرژی در دامنه ۴ ماه سال جاری (تاکنون) به ۸۹۵ میلیارد تومان بالغ شده همچنین معاملات برق نیز ۵۳ میلیارد تومان را به ثبت رسانده که به انضمام معاملات اوراق سلف استاندارد موازی در نهایت به هزار میلیارد تومان رسیده است. این در حالی است که در مدت مشابه سال قبل ارزش معاملات بازار فیزیکی ۳۴۵ میلیارد تومان و همچنین معاملات برق نیز ۵۲ میلیارد تومان به ثبت رسیده است که نشان می‌دهد در بازار برق تغییر چندانی را شاهد نیستیم. از طرفی ارزش معاملات در بازار فیزیکی فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی و حامل‌های انرژی شاهد رشدی ۲۵۹ درصدی است که موفقیت بزرگی برای این نهاد مالی محسوب می‌شود.

درخصوص بازار برق و با توجه به تأثیرپذیری معاملات از تصمیمات وزارت نیرو تغییر چندانی حاصل نشده ولی با توجه به زمینه‌سازی برای حضور خریداران نهایی برق در بورس انرژی و همچنین ثبت اولین معامله مستقیم بین نیروگاه و مصرف‌کننده نهایی، از این پس می‌توان به رشد حجم و ارزش معاملات خوش‌بین بود، زیرا فعالان جدیدی به این بازار وارد شده‌اند، در حالی که بازار فیزیکی تفاوت‌های عمیقی با بازار برق دارد.

آمارهای بازار فیزیکی نشان می‌دهد که حجم معاملات در حدود ۴ ماه سال جاری ۶۸۲ هزار تن بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته و حجم داد و ستد ۳۷۹ هزار تنی از رشدی ۱۷۹ درصدی برخوردار شده است. به عبارت دیگر ارزش معاملات ۲۵۹ درصد رشد داشته ولی حجم معاملات ۱۷۹ درصد افزایش یافته است که نشان می‌دهد بورس انرژی در ماه‌های اخیر کالاهایی با قیمت بالاتر را جذب کرده که البته تولیدات بسیاری از شرکت‌های پتروشیمی و پالایشگاهی از این ویژگی (قیمت بالاتر) برخوردار هستند. این در حالی است که هم‌اکنون قیمت جهانی نفت خام به نسبت مدت مشابه سال قبل بین ۲ تا ۴ درصد برای انواع مختلف نفت افزایش داشته است که نشان می‌دهد تمامی رشد ارزش معاملات به دلیل رشد قیمت‌های جهانی نبوده است.

به عبارت دقیق‌تر تلاش بورس انرژی برای جذب عرضه‌کنندگان جدید در تالار داخلی و صادراتی مخصوصا شرکت‌های پالایشی و پتروشیمی تاکنون موجب شده تا حجم و ارزش معاملات رشد چشمگیری داشته باشد ولی استراتژی جذب کالاهایی با قیمت بالاتر نیز به خودی خود به رشد ارزش معاملات منجر شده است. حدود ۴ ماه سال جاری شاهد ۸۱۸ عرضه مختلف در تالار فیزیکی بورس انرژی بودیم که در سال گذشته این رقم ۸۸۱ مورد بوده که نشان می‌دهد ارزش کالاهایی که مورد عرضه قرار گرفته‌اند افزایش یافته است.

موفقیت‌های فوق در شرایطی رقم خورده که شاهد ورود محموله‌های جدید به بورس انرژی نیستیم؛ یعنی هنوز نفت خام در این بازار مورد معامله قرار نگرفته ولی محموله‌های دریایی فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی هنوز هم مورد عرضه و معامله قرار می‌گیرد. معامله ۳۰ هزار تنی نفتای سنگین پالایش نفت لاوان و معامله ۲هزار تنی گاز مایع پالایش نفت آبادان در رینگ بین‌الملل را شاید بتوان از معدود داد و ستدهای بزرگ برای محموله‌های دریایی در تیرماه برشمرد که در گذشته سهم بالاتری از معاملات بورس انرژی داشتند. ولی در همین مدت ۹۳۰۰ تن نفتای سبک پالایش نفت تهران، ۱۰ هزار تن نفتای سبک پالایش نفت شیراز، ۲۰۰۲ تن متانول پتروشیمی شیراز، ۲۲۵۰ تن متانول پتروشیمی زاگرس، ۱۰ هزار و ۱۰ تن میعانات گازی پالایش گاز ایلام ۲۰۰۲ تن میعانات گازی پالایش گاز خانگیران (S-۵۰۰) و ۲۳۲۵ تن حلال ۴۰۴ پالایش نفت شیراز (عمده)، ۴هزار تن نفتای سنگین پالایش نفت تهران، ۳هزار تن نفتای سنگین تصفیه نشده پالایش نفت شیراز (عمده)، ۵۴۲۵ تن نفتای سبک پالایش نفت تهران در رینگ داخلی و بسیاری از این قبیل معاملات در بازار به ثبت رسید که نشان می‌دهد جهت‌گیری داد‌و‌ستدها در بورس انرژی با توجه بیشتر به بازار داخلی، متنوع شده است. این ویژگی در آینده می‌تواند به توسعه بیشتر بورس انرژی منجر شود زیرا نشان می‌دهد که این نهاد مالی از تمام ظرفیت‌های خود به خوبی استفاده می‌کند که ذات توسعه و پیشرفت بورس انرژی را تضمین خواهد کرد.

نگاهی به ادبیات اقتصاد در جهان نشان می‌دهد که یکی از جدیدترین تعریف‌ها از توسعه را می‌توان نظر دارون عجم اوغلو و جیمز رابینسون در کتاب «چرا کشورها شکست می‌خورند» دانست که عنوان کرده‌اند: استفاده حداکثری از تمامی ظرفیت‌ها می‌تواند مکانیزم توسعه را ایجاد کند. با فرض پذیرش این نظر می‌توان روند رو‌به رشد بورس انرژی را توسعه‌ای پایدار و متوازن دانست زیرا با وجود عدم عرضه نفت خام در بازار داخلی و بین‌الملل بورس انرژی، باز هم با تنوع بخشی به سبد معاملاتی و استفاده حداکثری از ظرفیت‌های موجود فرآیند توسعه ابزارهای مالی و رونق معاملات را در پیش گرفته است. با توجه به وجود ذخایر عظیم و صنایع گسترده مرتبط با حامل‌های انرژی به نظر می‌رسد رشد حجم معاملات باز هم ادامه یافته که البته در کنار شفافیت معاملاتی، نظر تصمیم‌سازان اقتصاد ایران را نیز به سمت خود جلب کرده است. در صورت ادامه تلاش‌های این نهاد مالی برای سال جاری انتظار ثبت رکوردهایی قدرتمند منطقی به نظر می‌رسد که از رشد ارزش و حجم معاملات در سال گذشته نیز فراتر خواهد رفت.

در مقام مقایسه می‌توان گفت که بازار فیزیکی بورس کالا پایان سال گذشته توانست از لحاظ حجم ۹ درصد و از لحاظ ارزش ۲۵ درصد رشد معاملاتی را ثبت کند ولی بورس انرژی در همین زمان از لحاظ حجم و ارزش، رشدی ۵۰ درصدی را تجربه کرده است که نشان می‌دهد این نهاد مالی در مقایسه با سایر بازارهای مالی رسمی در کشور در سرعت رشد موفق‌ترین بورس کشور بوده است. این در حالی است که رشد معاملات در سال جاری ارقام مطلوب‌تری را تجربه می‌کند که به برتری مجدد و قوی‌تر بورس انرژی منجر خواهد شد که آینده روشنی را پیش روی آن ترسیم خواهد کرد.