دو بازوی رشد اقتصادی بخش صنعت

بررسی‌های آماری شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی نشان می‌دهد بهبود تولید در دو بخش «محصولات شیمیایی» و «تولید خودرو» باعث افزایش رشد اقتصادی بخش صنعت در سال ۱۳۹۵ شده است. اگر چه سایر بخش‌ها نیز دارای روند مثبت در سال ۱۳۹۵ بودند، اما اثر این دو عامل نسبت به سایر گروه‌ها بیشتر بوده است، به نحوی که رشد بخش صنایع شیمیایی معادل ۵/ ۹درصد و رشد صنایع تولید وسایل نقلیه موتوری معادل ۸/ ۳۷ درصد گزارش شده است.

بانک مرکزی گزارش شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی در سال ۱۳۹۵ را منتشر کرد. شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی حدود ۷۰ درصد از ارزش افزوده بخش صنعت را در اختیار دارد؛ بنابراین تغییرات در این شاخص نیز می‌تواند به‌نوعی تغیین‌کننده رقم رشد اقتصادی در بخش صنعت باشد. به‌نوعی نیز تغییرات این رقم با رشد بخش صنعت نیز هماهنگ است. براساس آمارهای بانک مرکزی شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی در سال ۱۳۹۵ نسبت به سال قبل معادل ۹/ ۷ درصد رشد کرده است. رشد کارگاه‌های صنعتی در سال ۱۳۹۳ نیز رشد بالای ۸/ ۶ درصد را ثبت کرده بود و به یکی از نشانه‌های خروج از رکود بخش صنعت تبدیل شد. اما در سال ۱۳۹۴، تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی با افت ۹/ ۲ درصد روبه‌رو شد. در سال ۱۳۹۴ با کاهش قابل‌توجه بهای نفت و محصولات شیمیایی صنایع تولیدی کشور نیز با افت عرضه مواجه شدند، اما در سال ۱۳۹۵ با افزایش عرضه محصولات شیمیایی و افزایش نسبی بهای برخی مواد معدنی، فرصت برای بهبود تولید ایجاد شد و در نهایت میزان شاخص کل کارگاه‌های بزرگ صنعتی به میزان ۹/ ۷ درصد رشد کرد. این موضوع باعث شد رشد ارزش افزوده گروه صنعت نیز در سال ۱۳۹۵ معادل ۹/ ۶ درصد باشد. مطابق این بررسی‌ها رشد بخش صنعت در نیمه دوم سال نسبت به نیمه نخست سال بیشتر بوده است و این موضوع می‌تواند نشان دهد احتمالا در نیمه نخست سال‌جاری نیز این رشد تداوم خواهد داشت.

روند صعودی گروه‌های اصلی

براساس آمارهای بانک مرکزی در میان ۲۴گروه عمده، شاخص ۱۶ گروه که در مجموع وزنی معادل ۸۴ درصد کل را در اختیار دارد، در سال ۱۳۹۵ نسبت به سال ۱۳۹۴ رشد مثبت را پشت‌سر گذاشته است. این در حالی است که در سال ۱۳۹۴ تنها ۱۰ گروه از ۲۴ گروه رشد مثبت را ثبت کرده بود. بانک مرکزی روند تغییرات در هفت گروه اصلی که بیشترین سهم در شاخص را دارد، منتشر کرده است. مهم‌ترین گروه در شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی، صنایع تولید مواد و محصولات شیمیایی است. این گروه بیش از یک چهارم (۲/ ۲۶ درصد) از وزن کل شاخص را در اختیار دارد؛ بنابراین تغییرات این گروه اثر قابل‌توجهی در تغییرات شاخص کل دارد. آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد صنایع تولید مواد و محصولات شیمیایی در سه سال اخیر همواره روند مثبت را حفظ کردند، براساس آمارهای بانک مرکزی رشد محصولات شیمیایی در سال ۱۳۹۳ معادل ۷/ ۲ درصد بوده است و حتی در سال ۱۳۹۴ که اکثر کارگاه‌های بزرگ با افت تولید روبه‌رو شدند، رشد صنایع شیمیایی معادل ۶/ ۷ درصد گزارش شد. این گروه در سال ۱۳۹۵ نیز به روند صعودی خود ادامه داد تا به رشد ۵/ ۹ درصدی دست یابد؛ بنابراین تغییرات این گروه با توجه به وزن بالای این گروه اثر قابل‌توجهی در رشد شاخص کل داشته است. یکی دیگر از گروه‌هایی که وزن بالایی در شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی دارد، صنایع تولید فلزات اساسی است. این گروه از نظر اثرگذاری بعد از محصولات شیمیایی در رتبه دوم قرار دارد. براساس آمارهای بانک مرکزی میزان تولید فلزات اساسی در سال ۱۳۹۳ رشدی معادل ۶/ ۴ درصد را پشت‌سرگذاشته است، اما در سال ۱۳۹۴ میزان تولید این گروه به منفی ۵/ ۵ درصد کاهش یافته است. در سال۱۳۹۵تولید فلزات اساسی نیز رشدی معادل ۶/ ۲ درصد پیدا کرده است. البته این افزایش به نحوی نبوده است که اثر فوق‌العاده روی شاخص کل بگذارد. برداشته شدن تحریم‌های بین‌المللی؛ صادرات فلزات را در سال ۱۳۹۵ افزایش داده است.

قوه محرک رشد بخش صنایع

آنالیز گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد مهم‌ترین نقش در افزایش شاخص تولید کارگاه‌های صنعتی را «صنایع تولید وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیم تریلر» ایفا کرده است. این گروه با داشتن وزن ۳/ ۱۶ درصد در رده سوم کارگاه‌های بزرگ صنعتی قرار دارد. بررسی آمارهای بانک مرکزی حاکی از آن است که رشد شاخص تولید در بخش وسیله نقلیه موتوری ۸/ ۳۷ درصد بوده است. به بیان دیگر در بین ۲۴گروه صنعتی، بیشترین افزایش تولید در گروه خودرو گزارش شده است. آمار تولید خودروهای شخصی نیز نشان می‌دهد مجموع تولید انواع خودرو در سال ۹۵ با ۳۸ درصد افزایش نسبت به سال ۹۴ به بیش از یک میلیون و ۳۵۰ هزار دستگاه رسیده است. البته به نظر نمی‌رسد که این روند افزایشی در تولید بتواند در سال‌جاری نیز تکرار شود و در نتیجه باید از ظرفیت‌های خالی سایر بخش‌ها برای تحرک بخشیدن به بخش صنعت استفاده کرد. رشد بالای تولید صنایع خودرو در سال۱۳۹۵به نحوی است که در سال ۱۳۹۴ رشد تولید این گروه منفی ۹/ ۱۴ درصد بوده است.

رشد منفی صنایع کانی

با وجود رشد در گروه‌های اصلی بخش صنعت، میزان تولید صنایع کانی غیر فلزی با رشد منفی ۲/ ۶ درصدی در سال ۱۳۹۵، اثر کاهشی در شاخص کل داشت. این گروه ۵/ ۹ درصد از وزن کل شاخص را در اختیار دارد و از نظر اهمیت چهارمین گروه است. در سه سال اخیر رشد این گروه همواره منفی بوده است. برخلاف روند گروه صنایع کانی، روند رشد تولید محصولات غذایی در سه سال اخیر مثبت بوده است. به نظر می‌رسد صنایع غذایی جدا از نوسان‌های اقتصادی، روند افزایشی را در سال‌های گذشته حفظ کرده است. در سال ۱۳۹۳ رشد گروه صنایع تولید مواد غذایی ۶/ ۵ درصد بوده است، این رقم در سال ۱۳۹۴ به سطح ۸/ ۱ درصد رسید، اما در سال ۱۳۹۵ افزایش ۴/ ۸ درصدی در بخش صنایع تولید مواد غذایی باعث اثرگذاری مثبت در شاخص کل شد. دیگر آمارهای گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد صنایع تولید ماشین‌آلات مولد و انتقال نیروی برق و دستگاه‌های برقی در سال ۱۳۹۵ با رشد ۷ درصدی روبه‌رو بوده است؛ اما تولید محصولات ساخته شده از فلز در این سال با افت منفی ۴ درصدی مواجه شده است.

دو بازوی رشد اقتصادی بخش صنعت