چالش‌های بازیافت پسماند الکترونیک

دنیای اقتصاد: رهاسازی پسماندهای الکترونیک در تهران چندی است که مورد بحث کارشناسان قرار گرفته تا آنجا که اخیرا رئیس اتحادیه رایانه تهران اعلام کرد: شهرداری تهران که مسوول جمع‌آوری پسماندها است نسبت به جمع‌آوری این دست از زباله‌ها بی‌اعتنا است. هرچند که این سازمان نیز نسبت به این ادعا واکنش نشان داد و اعلام کرد که بر طبق ماده ١١ قانون مدیریت پسماند، سازمان محیط زیست موظف است آیین‌نامه اجرایی مدیریت پسماند را با همکاری دستگاه‌های ذی‌ربط تهیه کند تا نحوه برخورد با تمام پسماندها از جمله زباله‌های الکترونیکی مشخص شود.

طبق قانون مدیریت پسماندها، مسوولیت اجرایی پسماندهای ویژه و صنعتی بر عهده تولیدکنندگان آنها است و در واقع عرضه‌کنندگان این‌گونه خدمات باید جنبه‌های مدیریت پسماندهای تولیداتشان را هم ارائه دهند. مانیتور رایانه، گوشی‌های تلفن همراه و تلویزیون‌های رنگی دارای مقادیر قابل توجهی سرب هستند که ازجمله زیان‌های آن، ایجاد آسیب‌های مغزی در کودکان است. CPU در کامپیوترها نیز شامل مقادیری جیوه و کادمیوم است. در این زمینه حسین جعفری، مدیرعامل سازمان پسماند شهرداری تهران در زمینه جمع‌آوری زباله‌های الکترونیکی پایتخت به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «قانون مدیریت پسماند در کشور قانونی مشخص و تعریف شده است بر اساس این قانون مساله پسماندهی الکترونیکی فقط جمع‌آوری آنها نیست که باید مورد توجه قرار گیرد بلکه مدیریت پسماند باید توسط وزارتخانه‌هایی همچون کشور، صنعت، معدن و تجارت، جهاد کشاورزی و سازمان‌هایی همچون استاندارد و محیط زیست و صدا و سیما مدیریت شود و درواقع این مدیریت پیش از تولید، تولید، مصرف و بازیافت است که باید بیش از هرچیزی مورد توجه قرار بگیرد. سازمان پسماند شهرداری تهران تنها یکی از سازمان‌هایی است که در انتهای این چرخه وظایفی برعهده دارد این درحالی است که در بحث مدیریت پسماند سازمان‌ها و وزارتخانه‌های مربوطه تا کنون توجه کمتری را به این موضوع داشته‌اند.»

به گفته او براساس قانون، سازمان مدیریت پسماند شهرداری‌ها می‌تواند بخشی یا تمامی وظایف مربوط به خود را به شرکت‌های غیر دولتی واگذار کند و در حال حاضر پسماند خشک که زباله‏های الکترونیکی هم در این دسته قرار می‏گیرند در مناطق ۲۲ گانه تهران جمع‌آوری می‌شود و پس از تفکیک در اختیار یک شرکت بازیافت زباله‏های الکترونیکی قرار می‌گیرد. او می‌گوید: «در این بین مردم و شهروندان نیز می‌توانند با جداسازی این دست از زباله‌ها که شامل شارژر موبایل، گوشی تلفن و مانیتورها است و تحویل آن به غرفه‌های بازیافت به شهرداری تهران کمک کنند. در حال حاضر ۳۸۰ غرفه بازیافت در شهر تهران وجود دارد که متصدی‏های آن با دریافت پسماندهای الکترونیکی با پرداخت وجه نقد یا معاوضه آن با وسایل شوینده می‌توانند آن را از شهروندان تحویل می‌گیرند.» به گفته جعفری در شرایطی که مخاطرات زیست محیطی این نوع از پسماندها بسیار بالاست شهروندان کمترین آگاهی از این موضوع دارند و بنابراین نیاز است در این زمینه آموزش‌های لازم ارائه شود. او تاکید می‌کند: «متاسفانه در حال حاضر سازمان صدا و سیما در این زمینه کمترین اطلاع‌رسانی را انجام می‌دهد.» او درباره میزان دقیق تولید زباله‌های الکترونیک در شهر تهران می‌گوید: «هنوز به عدد واقعی درباره میزان تولید پسماندهای الکترونیک در شهر تهران نرسیده‌ایم چراکه جمع‌آوری این حجم از زباله تمامی زباله‌هایی نیست که تولید می‌شود و برای رسیدن به عدد واقعی نیاز به مشارکت وزارتخانه‌ها و دستگاه‌هایی است که بر اساس قانون در مدیریت این نوع از پسماند شریک‌اند.» به گفته او مشکل شهر تهران نبود شرکت‌های بازیافت زباله‌های الکترونیکی نیست بلکه عدم آگاهی مردم در بازیافت این نوع زباله‌ها است و عدم همکاری و مشارکت مردم بزرگ‌ترین مشکل پسماندهای الکترونیک شهر تهران است. وجود زباله‌های الکترونیکی و نحوه بازیافت آن یکی از شاخص‌هایی است که در سلامتی کشورها مدنظر قرار می‌گیرد. از آنجایی که دفن یا سوزاندن این زباله‌ها سبب ورود عناصر سنگین به آب‌های زیرزمینی و گازهای سمی به محیط زیست می‌شود امروزه بازیافت آنها در کشورهای مختلف مورد تاکید قرار گرفته است.