شاهد بازاری

۲۵ خرداد به عنوان روز ملی گل نام‌گذاری شده است. یکی از صنایع کهن و قابل‌توجه وابسته به گل و گیاه، گلابگیری است. این مراسم همه ساله در فصل بهار در مناطق مختلف انجام می‌شود اما قطب گلابگیری در ایران شهر کاشان است. قمصر و برزک، نیاسر، جوشقان و قهرود از کهن‌ترین مناطقی هستند که فرآیند گلابگیری و کاشت و برداشت گل محمدی در آنها سابقه دیرینه دارد. از دیگر مناطق گلابگیری می‌توان به میمند و گره‌بان اشاره کرد. گل‌های سرخ که به صورت درختچه‌های گل با عمری طولانی و عمدتا با نیاز اندک به مراقبت، محصولات این ناحیه کوهستانی است. مردم این نواحی با بهره‌گیری از دانش بومی، صنعتی را طراحی کردند که قرن‌ها است، مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. این فعالیت در طول زمان به پاره‌ای از باورها و عقاید نیز آمیخته شده و مراسم ویژه‌ای را پدید آورده است که سالانه هزاران گردشگر را برای تماشا به خود جذب می‌کند.

مرحله چیدن گل‌ها معمولا به وسیله زنان انجام می‌شود و این امر حتی امروزه نیز معمول است. زنان در گذشته به صورت گروهی در حالی که یک چادرشب (در اصطلاح محلی چاچب) را به دور گردن و کمر خود بسته بودند اقدام به جمع‌آوری گل‌ها می‌کردند. ساعت گل‌چینی معمولا از پنج تا هشت صبح بود چرا که باور داشتند آفتاب موجب پریدن بوی گل می‌شود. فصل شروع مراسم گلابگیری براساس شرایط جوی و وضعیت محصول متغیر است ولی معمولا از اوایل اردیبهشت تا اواخر خرداد ادامه دارد. برای گرفتن گلاب از دیگ و تغارهای نسبتا بزرگ سفالی یا مسی استفاده می‌کنند. لوله‌هایی این دیگ‌ها را به پارچ‌هایی که میان جوی آب قرار داشت، مرتبط می‌کرد، جنس این لوله‌ها عمدتا از نی حصیربافی است. به منظور روشن کردن زیر دیگ‌های گلاب برای اولین بار رسم است که یک نفر همراه با سینی، منقل آتش و ظرف اسفند در کنار دیگ‌ها می‌ایستد و اسفند دود می‌کند و جمعیت حاضر صلوات ختم می‌کنند و بر چشم حسود و ناپاک لعنت می‌فرستند.

سپس با نام خدا زیر دیگ‌ها روشن می‌شد و دیگ‌ها روی حرارت ملایم جوش می‌آمدند. هر ۳۰ کیلوگرم گل (که در اصطلاح محلی به آن پنج من شاه یا ده من تبریز می‌گویند) نیاز به ۵۰ لیتر آب دارد. این ترکیب حدود ۳۰ لیتر گلاب به دست می‌دهد و به آن «گلاب‌مایه» یا «عطری» می‌گویند. در برخی مواقع بعد از آنکه گلاب به عمل آمد، از تفاله باقی مانده گل‌ها که در اصطلاح به آن «بن گل» گفته می‌شود، به همراه مقداری گل تازه، مجددا گلاب می‌گیرند که به این گلاب «پساب» گفته می‌شود و کیفیت پایین‌تری نسبت به نوع اول دارد. گلاب دیگری نیز تهیه می‌شود که درصد خلوص بسیار بالاتری دارد و با میزان بیشتری از گل تهیه می‌شود که به آن «دو آتشه» می‌گویند و مزه و بوی به مراتب تلخ‌تری دارد. ظرف‌های شیشه‌ای به منظور نگهداری عطر گلاب مناسب‌تر هستند.

گذر زمان و فرآیند صنعتی شدن روی شیوه سنتی گلابگیری نیز تاثیر گذاشته است و به‌طور مثال امروزه دیگر از لوله‌های تهیه شده از نی برای انجام این فرآیند استفاده نمی‌شود و کارگاه‌ها و کارخانه‌هایی با استانداردهای بالاتر بهداشتی و استفاده از دیگ‌های بخار به جای تغارهای سنتی جایگزین آن شده و موجب بهره‌برداری بیشتر و تسریع فرآیند گلابگیری شده است. این‌گونه کارگاه‌ها شیوه‌های سنتی گلابگیری را از رونق انداخته است اما شیوه‌های سنتی همچنان مزایایی نظیر حفظ آداب و رسوم مربوط به گلابگیری را دارد و موجب جذب گردشگران داخلی و خارجی شده است.