اختراع و به‌کارگیری راه‌آهن در سال 1243ه. ق / 1828م در اروپا به تدریج فکر احداث راه‌آهن در ایران توسط قدرت‌های استعماری را به‌همراه آورد و انگلیسی‌ها به‌عنوان اولین قدرت استعماری در سال 1247ه. ق / 1832م تلاش کردند، خط‌آهنی از طریق قلمرو عثمانی به خلیج‌فارس بکشند. هرچند انگلیسی‌ها عملا موفق به احداث راه‌آهن موردنظر خود نشدند ولی فعالیت‌های آنها، توجه دیگر قدرت‌های استعماری همچون روس‌ها را به فعالیت عرصه راه‌آهن ایران جلب کرد و طرح‌های مختلفی برای احداث راه‌آهن در ایران، توسط این‌قدرت‌های استعماری ریخته شد.

درحالی که طرح‌های مربوط به تاسیس راه‌آهن در دروه ناصری تنها محدود به ایده بود، مناقشاتی در مورد مسیر آن وجود داشت. هواداران احداث راه‌آهن در مورد مسیرهای مطلوب برای احداث راه‌آهن در ایران اتفاق‌نظر نداشتند و با توجه به اولویت‌های موردنظر خودشان، مسیرهای متفاوتی را برای آن پیشنهاد می‌کردند. برخی از آنها به مسائل اقتصادی و تجاری اهمیت می‌دادند و با توجه به قابلیت‌های اقتصادی و تجاری ایران قرن نوزدهم مسیرهای مناسب برای احداث راه‌آهن را پیشنهاد می‌کردند. از نظر این عده چون خروج کالاهای تجاری ایران از دو بندر انزلی و محمره صورت می‌گرفت، باید راه‌آهن احداثی در ایران به این دو بندر منتهی می‌شد، بنابراین پیشنهاد می‌دادند که یک خط راه‌آهن از بندر انزلی در شمال به سمت جنوب کشیده شود که پس از عبور از قسمت‌های…

در کتاب «زند‌‌گی پرماجرای رضاشاه» نوشته اسکند‌‌ر د‌‌لد‌‌م، اسم شرکتی که راه‌آهن ایران را کنترات کرد‌‌ه و به‌صورت مناقصه برند‌‌ه شد‌‌ه «کامپساکس» آورده شده است که این شرکت آلمانی نیست. برخلاف تصور همه ما ایرانی‌ها که راه‌آهن ایران را آلمانی‌ها ساختند‌‌ و تمام کرد‌‌ند‌‌‌، می‌شود‌‌ گفت که نه،‌ این‌طور نیست. آلمانی‌ها بخش کوچکی از راه‌آهن ایران را انجام د‌‌اد‌‌ند‌‌ و جالب اینجاست که ما د‌‌ر اسناد‌‌ی که برایمان باقی ‌ماند‌‌ه است اسم شرکت‌های آمریکایی، فرانسوی، ژاپنی و آلمانی را هم می‌بینیم. اما د‌‌ر واقع همه این شرکت‌ها وقتی که آمد‌‌ند‌‌ و کار به ناحیه کوهستانی رشته‌کوه البرز رسید‌‌ آنجا د‌‌چار ناکارآمد‌‌ی شد‌‌ند‌‌.

پنجم مهرماه 1350 راه‌آهن شرفخانه - رازی (مرز ترکیه) افتتاح شد. این راه‌آهن از روی پل موسوم به پل قطور می‌گذرد و بزرگ‌ترین پل راه‌آهن در خاورمیانه محسوب می‌شود. با این حال این تنها پل موجود در محور قطور نیست، بلکه تعداد254 پل کوچک و بزرگ فلزی و سنگی و همچنین تعداد 37 تونل بزرگ و کوچک بر اهمیت این منطقه افزوده است این پل از نوع زیر قوسی است و تا مدت‌ها بزرگ‌ترین دهانه قوسی را در بین پل‌های ایران داشت. عملیات پی‌ریزی و پایه‌های بتنی، پل قطور خوی در سال 1347 از سوی دو شرکت ایرانی (رانکین) و شرکت اتریشی (پور) انجام شد و اسکلت فلزی و شاسی آن ساخته یک شرکت آمریکایی بود.

چهارم مهر ماه 1308 خورشیدی 39 دانشجوی ایرانی با هزینه دولت با هدف ادامه تحصیل و فراگیری علوم مدرن به اروپا اعزام شدند. مصوبه اعزام دانشجو به خارج سال 1307، در جلسه 246 دوره ششم مجلس شورای ملی، به تصویب رسید که براساس آن، دولت باید سالانه هزینه‌های اعزام دانشجویان به خارج را می‌پرداخت. تا پیش از این، گروه‌های دانشجویی که برای تحصیل به خارج از کشور می‌رفتند، هزینه‌های تحصیلی‌شان به عهده خودشان بود چراکه از خانواده‌های ثروتمند بودند اما پس از تصویب این قانون، دولت مکلف به تامین اعتبارات لازم برای اعزام دانشجویان برگزیده شد.

26 سپتامبر سال 1580 فرانسیس دریک، جهانگرد و دریانورد انگلیسی پس از آنکه جهان را دور زد به بریتانیا بازگشت. اسپانیایی‌ها و بسیاری از کشورهای آمریکای‌لاتین او را یک متجاوز و دزد می‌دانند. دریک در شهر تجاری تاویستوک، واقع در دوون انگلستان، چشم به جهان گشود. در سن بیست سالگی صاحب یک کشتی شد. به همراه پسر عموی دوم خود، سر جان هاوکینز، توسط کشتی‌ای که متعلق به یکی از بستگانش بود، اولین سفر خود را به دنیایی تازه، آغاز کرد. در سال ۱۵۶۹، او ازسوی اسپانیایی‌ها در یکی از ناوگان‌های خود در بندری واقع در مکزیک، به دام افتاد.

قدرت بلامنازع در غرب ایران، ایلات و عشایر بودند و جوامع کوچک کشاورزی زیر سیطره شیوه‌های تولید عشایری قرار داشتند. شیوه تولید کشاورزی در غرب ایران مبتنی بر کوچ‌نشینی بود و این پدیده با شرایط جغرافیایی و اقلیمی غرب ایران انطباق داشت (منظور از غرب ایران در این پژوهش مناطق ایلام، لرستان و کرمانشاه است). از مشروطه به بعد به موازات عدم حمایت دولت از نظام ایلی و سرکوب ایلات و عشایر در دوره پهلوی اول کشاورزی از زیر یوغ خوانین رها شد. در دوره پهلوی اول این دید شکل گرفت که کشاورزی می‌تواند پایه توسعه کشور قرار گیرد.

علم تاریخ از دل فلسفه تاریخ و فلسفه جامعه به‌وجود آمده است. این دو خود از الهیات تاریخ و الهیات جامعه نشات گرفته است. در ایران فلسفه تاریخ و فلسفه جامعه وجود ندارد. علم جامعه‌شناسی وارد ایران شده ولی پدر این علم یعنی فلسفه جامعه‌شناسی وارد نشده است. برای مثال اندیشه‌های دورکیم آمده ولی اندیشه دکارت که پدر آن است، نیامده یا اندیشه‌های ماکس وبر آمده ولی اندیشه کانت نیامده است. در ایران اغتشاش مکتبی وجود دارد. اگر بخواهیم در ایران جامعه‌شناسی تاریخی داشته باشیم باید ابتدا الهیات تاریخ و الهیات جامعه را بشناسیم و بعد به جامعه‌شناسی و تاریخ بپردازیم.