شماره روزنامه ۵۹۷۵
|

آرشیو اخبار : تاریخ و اقتصاد

  • کمال روزبهانی
    کارشناس اسناد وزارت امور خارجه

    مظفرالدین شاه طی سفرهای خود به اروپا با بسیاری از دستاوردهای دنیای آن روز آشنا شد و این موضوع یکی از دلایلی بود که نقش زیادی در حمایت از ورود وسایل تجدد از اروپا به ایران داشت. وی جمعا سه سفر به اروپا داشت. سفر اول در اواخر سال 1317 ق (1900 م، فروردین 1279 ش) انجام شد و به مدت 7 ماه طول کشید. در سال 1320 ق (1902 م، 1282ش) شاه به سفر دوم خود رفت که این سفر به مدت 6 ماه و 22 روز به طول انجامید و سرانجام مسافرت سوم در سال 1323ق (1905 م، خرداد 1284) به مدت 4 ماه بود.

  • دکترمحمد آریامنش

    تابستان سال 57 من کلاس چهارم دبستان را در بیرجند تمام کرده بودم بعد از تعطیل شدن مدرسه حدود تیر ماه بود که برای گذراندن تعطیلات به طبس رفتیم. آن سال‌ها به دلیل شغل پدرم، در بیرجند زندگی می‌کردیم و هر ساله تقریبا اغلب تعطیلات را مخصوصا عید نوروز و تابستان را به همراه خانواده به طبس می‌رفتیم و در منزل خودمان واقع در میدان شاه آن زمان ایام را سپری می‌کردیم. شمال ما باغ گلشن طبس و دریای ما هم استخر آب روستاهای اطراف بود. برادر و خواهرم دوران دبیرستان خود را در طبس می‌گذراندند تا مادربزرگ تنها نباشد.

  • 25 شهریور ماه سال ۱۳۵۷ استان خراسان به لرزه درآمد و شهر زیبا و تاریخی طبس با قدمت بیش از یک‌هزار سال به کلی ویران، ۳۰آبادی آن خراب و به ۱۰۰ آبادی دیگر خسارت وارد شد. خسارت‌های عمده زمین‌لرزه 4/ 7 ریشتری در شعاع ۳۰ کیلومتری طبس بود. این زمین‌لرزه حتی در تهران به فاصله مستقیم ۵۴۰ کیلومتر و در مشهد به فاصله مستقیم ۳۸۰ کیلومتر نیز احساس شد و شهری باستانی با قدمت ۴هزار ساله با خاک یکسان و تمام مکان‌های تاریخی شهر به کلی ویران شد؛ زلزله‌ای مهیب که هنوز آثارش در برخی نقاط طبس بزرگ دیده می‌شود.

  • 25 شهریور 1320 رضا شاه، سه هفته پس از اشغال ایران از سوی متفقین، از سلطنت برکنار شد و محمدرضا پهلوی به جای او بر تخت نشست. مورخان علت استعفا و تبعید رضاشاه را حمایت او از دولت آلمان و همگرایی با هیتلر دانسته‌اند.

    .
  • 16 سپتامبر سال ۱۹۸۷، دو سال پس از اولین اندازه‌گیری فشردگی لایه‌ ازن که درحال تراکم بود، «پروتکل مونترال» درباره موادی که باعث از بین رفتن لایه ازن می‌شوند به تصویب اعضای سازمان ملل رسید. این توافق‌نامه را تا به حال بیش از ۱۹7 کشور امضا کرده‌اند. مفاد این پروتکل، اقدامات جهانی را برا‌ی منع استفاده از موادی که موجب تولید گازهای آلاینده جو می‌شوند، تنظیم‌ می‌کند، ضوابط تولید حداکثر این گازها را مشخص می‌سازد و نیز به کشورهای درحال رشد کمک می‌کند که به این اهداف‌ دست یابند. سال 1987، 46 کشور در مونترال کانادا پروتکل دیگری امضا کردند که مقرر شد فهرستی از اقداماتی را که به لایه ازن آسیب وارد می‌کند، شناسایی و کنترل کنند و بر این اساس روند اقدامات لازم تدوین شد که به پروتکل مونترال معروف شد.

  • پرویز کیمیاوی فیلم کوتاه «پ مثل پلیکان» را در سال ۱۳۵۱ در طبس ساخت که یکی از تاثیرگذارترین و شاعرانه‌ترین فیلم‌های مستند تاریخ سینمای ایران است. شخصیت اصلی‌ فیلم آسیدعلی‌ میرزا است. آسیدعلی میرزا آن‌طور که پرویز کیمیاوی سازنده فیلم می‌گوید، پیرمردی بود که در خرابه‌های ارگ طبس زندگی می‌کرد و با کمک مردم، روزگار می‌گذراند. هیچ‌گاه وارد شهر طبس نمی‌شد و به گفته خودش از شهر و مردمش بریده بود. موفقیت فیلم در نمایش فضای غریب، تنها و درعین‌حال پرمهر آسیدعلی میرزا است. بریدن او از مردم و پناه‌گرفتنش در خرابه‌های ارگ طبس هم داستان جالبی دارد.

  • وجود شباهت‌های نژادی و فرهنگی موجب شد که رضا شاه در دوران حکومتش روابط نزدیکی با آلمان برقرار کند. به این ترتیب آلمان توانسته بود نفوذ اقتصادی و فرهنگی خوبی در ایران داشته باشد تا جایی که در میان کشورهای اروپایی، آلمان صاحب بیشترین کارشناس درخصوص مسائل مختلف اقتصادی در ایران بود. اگرچه آلمان در جنگ نخست جهانی شکست خورده بود ولی همچنان از نفوذ بسیار خوبی در ایران و طبیعتا منطقه برخوردار بود و این مساله می‌توانست خطر بسیار بزرگی برای منافع انگلیس و شوروی به‌شمار‌ آید. تا این زمان آلمان در صدر فهرست صادرکنندگان انواع کالا به ایران قرار داشت و افزایش روابط تجاری ایران و آلمان زنگ خطری جدی برای کشورهای متفق ایجاد کرده بود.

  • نخستین گروهی که از ایران برای تحصیل به اروپا رفتند، دو دانشجو (محمدکاظم و حاجی بابا افشار) بودند که با پیگیری عباس میرزا وارد لندن شدند و یکی به تحصیل طب پرداخت و دیگری به‌منظور یادگیری و آموزش نقاشی فرستاده شد. با اینکه در آن هنگام دستگاه نیابت سلطنت ایران در تبریز، درآمد کافی و وافی نداشت، با این حال عباس‌میرزا و وزیر با تدبیرش قائم‌مقام، در سال اول ششصد و پنجاه پوند انگلیسی که در آن زمان معادل یک‌هزار و سیصد تومان پول طلای رایج ایران بود، بودجه تعیین کرده و مخارج آنها را نقدا به سر «هاردفورجونز» وزیر مختار انگلیس در تهران که عازم انگلیس بود، داد.

  • «در اینجا سوال می‌کنند که برای ارسال مواد، خط سفر از کجا خواهد بود؟ راه ایران به نظرها می‌آید. این کشور یک راه‌آهن طولانی را داراست که از بصره به مرز شوروی امتداد دارد، اما ایران تا آخر می‌خواهد بی‌طرف بماند. »

    - گزارش سفارت ایران در آنکارا به وزارت امورخارجه ایران، مورخ 7 اوت 1941، سند شماره 143، به نقل از اسناد نقض بی‌طرفی ایران در شهریور 1320، ص134.

    .