دنیای اقتصاد: دکتر سیمین فصیحی در نشست «دولت مدرن، جامعه سنتی: چالش، پایش» که به همت گروه تاریخ و باستان‌شناسی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد، در بررسی ورود مدرنیته به ایران در مقایسه با غرب عقیده دارد غرب‌گذار همزمان به مدرنیته را در سه ساحت اقتصادی، سیاسی و فلسفی تجربه کرده است. در بحث اقتصادی فصیحی معتقد است که نفوذ خارجی در اقتصاد ایران مانع از گذار اقتصاد به ساحت مدرن شد و اگرچه ایران را وارد نظام جهانی کرد اما در حاشیه آن نگه داشت. بخش نخست دیدگاه‌های او در شماره گذشته به چاپ رسید.

اشاره: هنری پاتینجر از جمله ماموران سیاسى و نظامى هیات ژنرال مالکم، در هندوستان بود که در سال 1809 ماموریت یافتند از راه خشکى، قدرت طبیعى، اقتصادى، نظامى و راه‌هاى سوق‌الجیشى مناطق بلوچستان و ایران جنوب‌شرقى را بررسى کرده، ارزش اردوکشى در این نواحى را تعیین کنند. ستوان پاتینجر شرح مسافرت و نقشه مسیر خود را در سال 1816 میلادى در بریتانیا منتشر کرد. در اینجا بخشی از سفرنامه او را که به وصف شهر کرمان و مردمانش پرداخته است می‌خوانید:

جمعیت شهر کرمان درحال‌حاضر (1809) بیش از سی هزار نفر نیست و قسمت کوچکی از این جمعیت را گبرها یا پارسی‌ها تشکیل می‌دهند ولی ارمنی و هندو و یهودی در شهر کرمان وجود ندارد.

13اوت (22 مرداد) سال 1152 میلادی علاءالدین غور با تصرف غزنه به عمر حکومت 155 ساله غزنویان بر ایران خاوری پایان داد. حد غربی حکومت غزنویان بر ایران، ایالت ری بود. اوج حکومت غزنویان در زمان سلطان محمود بود که هندجنوب‌غربی را هم در چند حمله تصرف کرده و تا ساحل اقیانوس هند پیش رفته و معبد مهم هندوان در شهر سومنات (ایالت گجرات) هند را ویران ساخته بود. سلطان محمود دلیل حملات نظامی خود به هند را ترویج اسلام اعلام کرده بود، ولی بیشتر مورخان انگیزه اصلی او از این حملات را کسب زر و عمدتا غارت معابد هندوها نوشته‌اند.

فیدل کاسترو، رهبر انقلاب کوبا 13 اوت سال ۱۹۲۶ در شهر بیران واقع در استان اولگین متولد شد. خانواده وی از زمین‌داران مرفه نیشکر بودند. او بعد از گذراندن دبستان در روستا به مدرسه‌ای خصوصی واقع در شهر سانتیاگودکوبا و سپس هاوانا رفت و پس از آن از دانشکده حقوق دانشگاه هاوانا فارغ‌التحصیل شد. وی از سال ۱۹۵۹ تا ۱۹۷۶ میلادی به‌عنوان رهبر و سپس به‌عنوان رئیس‌جمهوری این کشور از سال ۱۹۷۶ تا ۲۰۰۸ مشغول فعالیت بود. حزب کمونیست کوبا از سال ۱۹۶۵ تا سال ۲۰۱۱ تحت رهبری وی اداره می‌شد. کاسترو یکی از نمادهای انقلاب کمونیستی در آمریکای‌لاتین به‌شمار می‌رود زیرا او نخستین حکومت مارکسیسم-لنینیسم جهان را در نیمکره‌غربی و در نزدیک‌ترین فاصله به آمریکا برقرار کرد.

سیزدهم اوت 1961 ساختن دیوار برلین آغاز شد. دولت کمونیست آلمان‌شرقی که از تشویق غرب به فرار مردم به آلمان‌غربی و تبلیغات منفی که به دنبال داشت، خسته شده بود، تصمیم به کشیدن این دیوار سیمانی گرفت که27 سال پا برجا ماند. برلینی‌ها بامداد 13 اوت 1961 که برای رفتن به‌کار از خانه‌های خود بیرون آمده بودند، متوجه سیم‌های خاردار سراسری شدند که شبانه شهر برلین را به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم کرده بود. چندی بعد این دیوار سیمی به دیوار بتنی تبدیل شد.

13 اوت 2004 رکورد بهای نفت‌خام در بازار نیویورک شکسته شد و هر بشکه تا 45 دلار و 50 سنت بالاتر رفت. دو سال بعد بهای نفت به بشکه‌ای 75 تا 77 دلار رسید، در نیمه اول سال 2008 تا 150 دلار هم بالا رفت و در 13 اوت این سال 127 دلار بود.

میرزا رضا کرمانی (۱۲۲۶ خورشیدی کرمان - ۲۲ مرداد ۱۲۷۵ خورشیدی تهران) از شاگردان سیدجمال‌الدین اسدآبادی و قاتل ناصرالدین شاه بود. میرزارضا کرمانی برای شکایت از حاکم کرمان به تهران آمد، اما مورد آزار نایب‌السلطنه کامران‌میرزا قرار گرفت و مدت‌ها همراه حاج سیاح محلاتی و چند تن دیگر در زندان محبوس بود. وی پس از آزادی به استانبول رفت و جزو مریدان سیدجمال‌الدین اسدآبادی شد و به‌شدت تحت‌تاثیر تعلیمات او قرار گرفت، سپس به ایران بازگشت به شهر بارفروش (بابل) رفت و در آنجا به‌قصد کشتن کامران‌میرزا یک پنج‌لول روسی خرید، اما کمی بعد قصدش را تغییر داد و تصمیم گرفت پادشاه مملکت و سلطان صاحب‌قران را به سزای اعمالش برساند.

در نیمه دوم قرن نوزدهم، پیوندهای تجاری و سیاسی ایران با کشورهای اروپا روند توسعه وابسته را که پیش‌تر آغاز شده بود، تسریع کرد. گذار از اقتصاد معاشی به اقتصادی وابسته‌تر به بازار و تجارت، افزایش صدور مواد خام به‌جای مصنوعات و افزایش بیکاری در میان دهقانان و پیشه‌وران با زیان‌های هنگفت تاجران جزء همراه بود. برای بسیاری از روشنفکران و بازرگانان مساله محوری عبارت شد از اینکه چگونه می‌توان کشور را به شیوه‌های اروپایی نوسازی کرد و در عین حال از تاثیر ویرانگر تجارت و سیاست اروپا در صنعت و تجارت ایران جلوگیری کرد.

دوره پهلوی آغاز تحولات چشمگیر و حرکت به سمت مدرنیته است. باید پرسید که مردمانی که اصلا فرنگ را نمی‌شناختند و با سرعت به سوی تمدنی نامانوس پرتاب شده بودند، باید چه انتظاری از آنها داشت؟ آنها از کجا فرنگ را شناختند. یکی از این روش‌ها سینما بود. در دوره پهلوی سینما راه افتاده است و در تهران 7 سینما وجود داشت. عده‌ای هم سینما را معلم اخلاق نوشته‌اند. شخصی به نام سلیمی می‌نویسد: «آن منظور حقیقی و شریفی که حضور مردمان طبقه پایین و بی‌سواد و کسبه و ضعفا باشد به واسطه گرانی بلیت، عدم تشویق آنان و نبودن اجبار در کار به‌عمل نمی‌آید.

نهضت مشروطیت ایران یک جنبش لیبرال بود در جامعه‌ای که در آن حاکمیت اشرافی فئودال برقرار بود و از این‌رو تمام مشخصات یک انقلاب طبقه متوسط را داشت. نهضت مشروطیت اگرچه صورت یک انقلاب سیاسی آزادی‌خواهانه را داشت و تمام شعارهای آن سیاسی بود، اما در نهاد خود، مانند همه انقلاب‌های بزرگ، جنبش یک طبقه در حال ‌رشد برای درآوردن مواضع قدرت از چنگ طبقاتی بود که با در دست داشتن قدرت سیاسی سد راه رشد او بودند.

بخشی از یک گفت‌وگو با داریوش آشوری در سال 1345.