دکتر علی‌اکبر تشکری بافقی
استاد گروه تاریخ دانشگاه یزد

یزد شهری است در قلب کویر که گرداگرد آن را ریگ‌های روان و صحاری لم‌یزرع احاطه کرده است و مردمانش طی قرن‌ها مبارزه و سازش با این طبیعت موجودیت خود را حفظ کرده‌اند. گرچه در تاریخ ایران، بعد مسافت از کانون‌های اصلی قدرت، روند تحولات سیاسی و اجتماعی این شهر را کند می‌ساخت، به عوض، آن را از آرامش و امنیتی بهره‌مند می‌ساخت که لازمه رشد تجاری و صنعتی بود. از سوی دیگر، همگام با هدایت بخش کشاورزی به تولید محصولاتی با ارزش تجاری و صنعتی، موقعیت مواصلاتی یزد نیز عاملی در تسریع ورود مواد خام و صدور کالاهای صنعتی بود.

23 نوامبر سال گذشته، داگلاس نورث، اقتصاددان آمریکایی درگذشت. نورث در ۱۹۹۳ به‌خاطر «بازسازی تحقیق در تاریخ اقتصادی با به کارگیری تئوری اقتصادی و روش‌های کیفی در مورد توضیح تغییرات اقتصادی و نهادی» جایزه نوبل اقتصاد را به‌دست آورد. داگلاس نورث در کمبریج ایالت ماساچوست، به دنیا آمد. او در سال 1942 با مدرک لیسانس در علوم انسانی از دانشگاه برکلی فارغ‌التحصیل شد. 10 سال بعد مدرک دکترای اقتصاد را از همان دانشگاه دریافت کرد. از جمله آثار او می‌توان به «رشد اقتصادی ایالات‌متحده، 1790 تا 1860 (1961)، تغییر نهادی و رشد اقتصادی آمریکا؛ (1971)، خیزش جهان غرب: تاریخ اقتصادی جدید؛ همراه با رابرت پل توماس، (1973) و خشونت و نظم اجتماعی،) (2009) اشاره کرد.

23 نوامبر سال 1899 توماس هنری ایسمی، تاجر انگلیسی درگذشت. او بنیان‌گذار خط کشتیرانی «ستاره سفید» White Star Line است که از جمله خطوط کشتیرانی بزرگ دنیا در قرن نوزدهم به‌شمار می‌رود. فرزندان ایسمی راه او را ادامه دادند و نقش بارزی در صنعت کشتیرانی بریتانیا داشتند. از جمله تولیدات شرکت «ستاره سفید» می‌توان کشتی معروف تایتانیک را نام برد.

روزنامه مجلس به‌عنوان نخستین روزنامه پارلمانی در ایران در تاریخ 3 آذر 1285 ه. ش (8شوال 1324ه. ق)، درست پنجاه روز پس از تاسیس مجلس شورای ملی منتشر شد. فرمان انتشار این روزنامه را مظفرالدین شاه صادر کرد و طی آن آمده بود که دولت حق سانسور مندرجات روزنامه را ندارد. در صفحه نخست روزنامه اهداف آن چنین بیان شده بود: «این روزنامه به کلی و مطلق آزاد است و در مباحث و مذاکرات و مشروعات مجلس شورای ملی ایران و کلیه امور پلیتکی و تجارتی و اجتماعی و آنچه راجع به اصلاحات ملکی و امور ملی و مربوط به فواید عامه و عواید نوعیه و دایر به حقوق عالم اسلامیت و اجرای احکام اسلام و مدافعه حدود وطن باشد، با کمال آزادی سخن می‌راند.

23 نوامبر سال 1174، صلاح‌الدین ایوبی شهر دمشق را فتح کرد و آن را به متصرفات خود افزود. او موسس دولت ایوبیان در مصر و شام بود و در سال ۵۳۲ هجری قمری در تکریت عراق متولد شد. او توانست اغلب سرزمین‌های پادشاهی بیت‌المقدس و شهر قدس را آزاد کند و این باعث آغاز جنگ سوم صلیبی به فرماندهی پادشاه فرانسه و انگلستان و آلمان شد. ایوبیان دودمانی کردتبار بودند که از ۱۱۷۱ تا ۱۲۶۰/ ۱۲۵۰م در مصر، سوریه و عراق فرمانروایی کردند. دمشق و قاهره دو پایتخت این خاندان بود.

دکتر حامد عامری

یکی از مهم‌ترین مباحثی که ذیل مساله اصلاحات «نظام جدید» در دارالسلطنه تبریز مطرح شده بود، اعزام محصلینی برای کسب علوم و فنون جدید بود. البته، این را باید در نظر داشت که یکی از مبانی این تصمیم، دخیل بودن هیات‌های خارجی مقیم در تبریز و ارتباط آنها با عباس میرزا بود. این ارتباط، به خوبی نشان می‌دهد که «درک» جدیدی از مناسبات سیاسی در آن روزگار در حال شکل‌گیری بود که البته بخش عمده‌ای از این «درک» به‌خاطر ضعف مفرطی که در ارکان حکومت ایران افتاده بود، چندان مجال بسط و فهم و عمل نیافت و البته با توجه به «کهنه» بودن ساختار اداری و سیاسی ایران آن روزگار، طرح «بساط نو»یی برای روابط خارجی و دیپلماتیک، چنانکه در بحث پیشین آمد، چندان مجال نیافت.

«. . . و برکت پرورش علما و علم‌دوستی و حرمت‌داشت سلاطین آل‌سلجوق بود که در روی زمین خاصه ممالک عراقین و بلاد خراسان علما خاستند و کتب فقه تصنیف کردند و اخبار و احادیث جمع کردند و چندان کتب در محکم و متشابه قرآن و تفاسیر و صحیح اخبار با هم آوردند که بیخ دین در دل‌ها راسخ و ثابت گشت چنان‌که طمع‌های بد دینان منقطع شد و طوعا او کرها (خواه و ناخواه) فلاسفه و اهل ملل منسوخ و تناسخیان و دهریان به‌کلی سر بر فرمان شریعت و مفتیان امت محمد (ص) نهادند و جمله اقرار دادند که الطرق کلها مسدوده الا طریق محمد (ص) و هر بزرگی از علما به تربیت سلطانی سلجوقی منظور جهانیان شد، چنانکه خواجه امام فخرالدین کوفی و خواجه برهان و ابوالفضل کرمانی و خواجه امام حسام بخاری و محمد منصور سرخسی و ناطقی و ناصحی و مسعودی و به برکات قلم…