جواد سخا
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی ابهر (گروه تاریخ)
دانشجوی دوره دکتری واحد علوم و تحقیقات

مجلس دوم مصرانه از دولت‌هایی که یکی پس از دیگری سر کار می‌آمدند، درخواست بودجه کشور را می‌کرد، اما جواب مساعدی دریافت نمی‌داشت تا اینکه پیشنهادی از طرف میرزا ابوالحسن‌خان معاضد‌السلطنه به امضای تعدادی از نمایندگان تقدیم مجلس شد: «نظر به اینکه بودجه هذالسنه ]1328 ق[ هنوز به مجلس پیشنهاد نشده و هر قدر هم سوال و استیضاح در این باب از وزرا شد، مفید فایده نگردید، بنده تقاضا می‌کنم که هیاتی مرکب از سه نفر از اعضای کمیسیون بودجه یا از مجلس انتخاب شده و با نام کمیسیون تفتیش مالیه اجازه بیابند در این باب تفتیشات لازمه نموده، معلوم کنند که علت تاخیر تقدیم بودجه چیست و از طرف…

انقلاب صنعتی که در قرن نوزدهم شکل گرفت، زمینه‌های جنبش اتحادیه‌ای را در آلمان فراهم ساخت. مشخصه اصلی انقلاب صنعتی سرازیری سرمایه انباشت شده در بنگاه‌های تجاری به بخش‌های صنعتی نوپا بود. حوزه‌های اصلی سرمایه‌گذاری صنایع مونتاژ، ماشین‌سازی و نساجی بودند. این روند از اواخر سال‌های دهه سوم تا حدود 1873 در ساختن راه‌آهن که بسیاری از شاخه‌های صنعتی به آن وابسته بودند، نقش محوری داشت.

از لحاظ سیاسی رشد صنعتی با برپا کردن پست‌های گمرگی (1834) مورد پشتیبانی قرار گرفت: پست‌های گمرگی باعث تشکیل حوزه اقتصادی واحدی شدند و با ایجاد سد گمرگی از صنایع نوپا در مقابل سرمایه خارجی حفاظت کردند.

دانشمندان شوروی ماهواره اسپوتنیک 2 را در نوامبر 1957 میلادی به هوا فرستادند. از طریق دستگاه‌های وصل شده به بدن یک سگ به نام لایکا، داده‌های مرتبط با علائم حیاتی او از جمله نبض، تنفس، فشار خون و حرارت بدن به زمین ارسال می‌شد. دانشمندان با استفاده از این اطلاعات برای نخستین بار به بررسی عملی آثار بی‌وزنی بر بدن موجود زنده پرداختند. این ارسال اطلاعات تقریبا یک هفته ادامه داشت و بعد قطع شد. با کم شدن ذخیره اکسیژن و بالا رفتن درصد گازکربنیک لایکا کم‌کم به خواب رفت. خوابی که هرگز از آن بیدار نشد.

آنگولا بخشی از مستعمرات پرتغال بود و در حالی‌که به لحاظ دارا بودن منابع طبیعی در زمره کشورهای ثروتمند جهان به‌حساب می‌آمد و دارای منابع نفت و معادن آهن، منگنز، مس و طلا بود اما جمعیت این کشور به‌شدت فقیر بودند و تحت شرایط دشواری چون کار اجباری و بهره‌کشی، اخذ مالیات‌های سنگین و تبعیض از سوی استعمارگران قرار داشتند. این وضعیت سبب تحریک احساسات ملی‌گرایی مردم شد و در نهایت علیه پرتغالی‌ها دست به قیام زدند. اعتراضات با سرکوبی شدید از سوی استعمارگران مواجه شد و این کشور در سال 1961 صحنه جنگ‌های چریکی میان مردم و نیروهای استعمارگر شد.

روابط اقتصادی ایلات با دولت از طریق مالیات و سربازگیری بود. گزارش‌های مختلف حکایت از آن دارد که مالیات‌های ایل‌نشینان به‌صورت پولی پرداخت می‌شد یعنی به ازای هر دام زنده مبلغ ثابتی می‌پرداختند. در ازای هر شتر سه قران، در ازای هر گوسفند یا بز یک قران و در ازای گاو و الاغ و اسب نیز به همین ترتیب مبلغ معینی می‌دادند. این خود نشان می‌دهد که ایل‌نشینان در اقتصاد پولی وارد شده بودند اما به موازات آن پرداخت مالیات جنسی نیز ادامه یافت. روسای قبایل و ایلات این مالیات‌ها را گردآوری می‌کردند و پر واضح است که مبلغی بیش از آنچه به دولت می‌پرداختند از افراد ایل وصول می‌کردند و مابه‌التفاوت را برای خود نگه می‌داشتند.

ابریشم در طول تاریخ یکی از مهم‌ترین کالاهای صادراتی ایران بوده است. در دوره قاجار انگلیس بزرگ‌ترین رقیب تجاری روسیه در ایران بود و در تجارت با ایران پس از روسیه در رتبه دوم قرار داشت. هدف این کشور در ارتباط تجاری با ایران، صادر کردن کالاها و اجناس انگلیسی به آن بود. بخش کمی از کالاهای صادراتی ایران از قبیل ابریشم، غلات و خشکبار به انگلیس صادر می‌شد، اما روسیه که بزرگ‌ترین صادرکننده کالا به ایران و بزرگترین واردکننده از آن بود، در تجارت کشور سهم بسزایی داشت. روس‌ها در صادرکردن تخم نوغان به ایران نقش داشتند و مقداری از ابریشم ایران نیز به آن کشور صادر می‌شد.

لیدی شل، همسر جستن شیل وزیر مختار انگلیس در اوایل سلطنت ناصرالدین شاه در خاطرات خود توجهی ویژه به احوال زنان در ایران دارد او در بخشی از این خاطرات مطب پزشک را محلی برای اجماع زنان ایرانی می‌داند، در آوریل 1851 می‌نویسد: «پس از مدتی اقامت در تهران اخیرا دریافتم که اعتقاد من راجع- به انزواطلبی و عزلت‌گزینی زن‌های ایرانی و اینکه آنها به‌عنوان مطرودین اجتماع و همچون کنیز مردها به‌شمار می‌آیند، صحیح نیست. باید اعتراف کنم، با آنکه پنهان بودن آنها در ورای حجاب و پوشیدگی کاملشان یک حقیقت انکارناپذیر است، ولی مطرود بودن زن‌های ایرانی واقعیت ندارد.