حساسیت و اهمیت صادرات کالا و خدمات برای کشورها موجب شده است تا ابزارها و عوامل موثر در آن را شناسایی و برای توسعه صادرات تلاش کنند. در این میان خدمات گمرکی از عوامل موثر در توسعه صادرات کالا و خدمات است و بنابراین داشتن یک گمرک سالم می‌تواند در بهبود وضعیت صادرات بسیار موثر قلمداد شود. در این خصوص سعید ترکمان دهنوی، رییس اتحادیه صادرکنندگان استان سمنان با بیان اینکه از گمرک استان سمنان به طور مستقیم به ۳۴ کشور جهان کالا ارسال می‌شود، تاکید دارد: به دلیل سلامت اداری کمترین قاچاق در استان سمنان به چشم می‌خورد. مشروح مصاحبه با این فعال اقتصادی را در ادامه می‌خوانید:

مهم ترین زیرساخت‌ها و پتانسیل‌های استان سمنان چه مواردی هستند ؟

همان‌طور که در نقشه ایران مشخص است، سمنان استانی است پهناور که مزیت‌های زیادی در شرق، مرکز و غرب آن وجود دارد. ضمن آنکه خودِ استان نیز مزیت‌هایی در حوزه اقتصاد دارد. همچنین نزدیکی استان سمنان به مرکز کشور و همجواری با استان تهران از جهت تامین نیروهای متخصص، حضور در نزدیکی بازار مرکز کشور و دسترسی به زیرساخت‌هایی نظیر فرودگاه و ... از دیگر مزیت‌های این استان است. از طرفی، استان سمنان در مسیر جاده ابریشم هم قرار دارد و به همین جهت در حوزه‌های صادراتی به قسمت‌هایی از بازارهای صادراتی شرق کشور و آسیای میانه دسترسی مطلوبی دارد.

مزایا و توانمندی‌های استان سمنان در زمینه تولید و تجارت چه مواردی هستند ؟

این مزایا را به موارد متعدد می‌توان تفکیک کرد.

پتانسیل نیروهای متخصص: پتانسیل قابل لمس برای اقتصاد استان، نیروهای متخصص در شرق استان است، چرا که به دلیل جایگاه خوب دانشگاهی شهرهای سمنان و شاهرود، پتانسیل نیروهای متخصص و فنی، به خوبی در این استان وجود دارد. از سوی دیگر در شرق استان سمنان نیز، مزیت‌های زیادی در حوزه کشاورزی، وجود دارد و سمنان می‌تواند در زمینه مواد غذایی صادرات خوبی داشته باشد.

ظرفیت‌های معدنی: بسیاری از فعالان اقتصادی، سمنان را به عنوان یک استان فعال در حوزه معدن می‌شناسند و معادن خاصی هم در این استان وجود دارد که با فناوری‌های به کار گرفته شده، به بازارهای سنتی وارد شده و پتانسیل‌های زیادی نیز در این بخش وجود دارد. در حوزه معدن، یکی از شهرت‌های استان، معدن‌های استفاده شده و قسمت‌های استفاده نشده معدنی است. این معادن در حوزه‌های متنوعی هستند که برخی از آنها، رتبه جهانی دارند.

مسیر گردشگری: حوزه بعدی که می‌توان آن را جزو توانمندی‌های استان دانست، بحث گردشگری این استان است، چرا که در مسیر تردد زائران امام رضا (ع) قرار دارد و سالانه تعداد زیادی از هموطنان ما از این استان برای رسیدن به مشهد مقدس عبور می‌کنند.

شرایط ویژه شهرک‌های صنعتی استان: شهرک‌های صنعتی از دیگر زیرساخت‌های استان است. استان سمنان در بعضی از نقاط آن که عمدتا از خود شهر سمنان تا شرق استان شروع می‌شود، زیرساخت‌های بسیار مناسبی برای احداث و توسعه صنعت دارد. به دلیل اینکه هم از مزیت نزدیکی تهران می‌تواند بهره‌مند شود و هم جزو ارزان‌قیمت‌ترین‌ها برای احداث شهرک‌های صنعتی محسوب می‌شود. به طوری که حتی در شهرک‌های صنعتی، بخش‌هایی وجود دارد که ارزان تر از شهرک‌های کل کشور است.

درهمین حال همسایگی سمنان با استان تهران، زیرساخت خوبی برای افزایش خدمات دهی صنعتی محسوب می‌شود، چرا که زنجیره صادرات حاصل از ترکیب تولیدات متنوعی است که منجر به صادرات می‌شود. وقتی قرار است کالایی صادر شود باید پکیج مناسبی داشته باشد و سمنان هم به دلیل نزدیکی به بازار مصرف داخلی و مراکز تولیدی کشور که عموما در مرکز هستند پشتوانه خوبی در حوزه نیازهایی است که می‌تواند منجر به تولید کالاهای صنعتی شود از جمله پکیجینگ و بسته بندی. به یک مثال می‌توان اشاره کرد: در شرق استان، بیشتر کالاهای کشاورزی تولید می‌شود، اما فناوری مناسب در خود استان وجود نداشت، حالا با ایجاد زیرساخت‌ها هم می‌توان کالاهای استان را بسته‌بندی و تبدیل به کالاهای با کیفیت برای ورود به بازار صنعتی کرد و هم می‌توان به سایراستان‌های همجوار خدمت‌رسانی داشت تا از ظرفیت خاص و منحصر به فرد نزدیکی به تهران و داشتن جاده‌های ایمن و مناسب استفاده کرد.

در حوزه بازرگانی چه پتانسیل‌هایی بیشتر حائز اهمیت هستند؟

در خصوص پتانسیل‌هایی که در حوزه بازرگانی باید به آن توجه کرد آنچه بیش از همه احساس می‌شود پتانسیل نیروی انسانی متخصص و با کیفیت است که واحدهای اقتصادی باید این افراد را به کار گیرند. باید بنگاه‌های اقتصادی کوچک و متوسط که بیشترین حجم بنگاه‌های اقتصادی استان را ایجاد می‌کند، زبان مشترکی با نیروهای متخصص دانشگاهی پیدا کنند و پروژه‌های دانشگاهی و دانش‌بنیان را به کمک نیروهای متخصص انجام دهند تا میزان بهره‌وری در واحدهای صنعتی استان افزایش یابد. از آنجا که سمنان استانی تقریبا کم آب است یکی از پتانسیل‌های رشد صنعتی آن می‌تواند استقرار صنایع پایین دستی پتروشیمی یا همان لاستیک و پلاستیک باشد که هم بحث مصرف آب ندارد و هم نیروی متخصص و مناسبش در استان وجود دارد. به طور کلی باید از این پتانسیل بیشتر در استان استفاده کنیم تا بیش از پیش گسترش یابد و موتوری برای توسعه سایر صنایع استان ایجاد کنند.

میزان صادرات استان در چه وضعیتی است؟ واردات استان نیز در چه زمینه‌هایی بوده است؟

بر اساس آمار سال ۱۳۹۵، ارزش صادراتی استان از مبادی گمرکی، نزدیک به ۱۴۵ میلیون دلار بود که این رقم، رشدی ۱۷ درصدی را نسبت به سال ۱۳۹۴ نشان می‌دهد. تعداد کشورهایی که از گمرک استان سمنان، به صورت مستقیم برای آنها کالا ارسال شده، ۳۴ کشور است و نکته حائز اهمیت دیگر این است که با توجه به اینکه استان سمنان، بیشتر به عنوان استانی معدنی شناخته می‌شود، در چند قلم کالای اولیه، شاید کمتر کالای معدنی دیده می‌شود. ما محصولات شیمیایی را می‌بینیم، محصولات فلزی، محصولات ساختمانی، محصولات پلیمری در اقلام دیده می‌شود و در پایان جدول، مواد معدنی دیده می‌شود. این نشانه‌ای است که شاید از معادن استان به خوبی بهره‌برداری نمی‌شود و در برخی قسمت‌ها دچار خام فروشی هستیم که این خام فروشی با اقتصاد مقاومتی، همخوانی ندارد و نشان می‌دهد که اگر بتوانیم نقشه راهی را برای بهره‌ورتر کردن معادن ترسیم کنیم هم اشتغال بالاتری فراهم می‌کند و هم از مزیت‌های آن می‌توان استفاده بهینه کرد.

بهره‌ورتر کردن استخراج در صورتی که به صورت فناوری شده محصولات را استخراج و فرآوری کنیم می‌تواند صادرات با ارزش افزوده بالایی را به همراه داشته باشد. خوشبختانه در سال ۱۳۹۵، متوسط ارزش دلاری هر تن کالای صادراتی استان سمنان کمی ‌افزایش پیدا کرده به حدود ۴۳۸ دلار رسیده است اما باید توجه کرد که با میانگین قیمت کالاهای وارداتی، هنوز فاصله معناداری در کشور و استان وجود دارد. این امر نشان می‌دهد ما در خام‌فروشی باید بحث اقتصاد مقاومتی را پیاده‌سازی کنیم و اهداف صادراتی را برای اعداد بالاتر قرار بدهیم.اتفاقی که در سال ۱۳۹۵ در استان سمنان در حوزه تجارت خارجی خود را نشان داد، واردات موقت و واردات قطعی است؛ میزان واردات در استان به مراتب کمتر از صادرات است. کل واردات استان سمنان در سال گذشته، ۴۶ میلیون دلار بود که قسمتی از این رقم نیز، واردات موقت است و روی آن کار شده و مواد خام برای صادرات کشور بوده است.

تراز استان در میزان صادرات و واردات چگونه است؟

در خصوص تراز اگر بخواهیم یک نکته جالب را مطرح کنیم باید بگویم که در استان سمنان کمترین پرونده قاچاق کالا در حوزه گمرک وجود دارد که نشان‌دهنده سلامت اداری استان و ارتباط تنگاتنگ واحدهای اقتصادی با بدنه گمرکات است و بیانگر آن است که خوشبختانه تخلف در استان سمنان خیلی به ندرت دیده می‌شود. عمده واردات انجام شده به استان، خطوط تولید کارخانه‌ها و مواد اولیه کارخانه‌ها بوده و کالای مصرفی در گمرک سمنان ترخیص نشده است. باید متذکر شد که هر چند از مبادی گمرک استان ۱۴۵ میلیون صادرات انجام شده، ولی پیش‌بینی ما به عنوان اتحادیه صادرکنندگان این است که نزدیک۲ برابر این میزان صادراتی بوده که از سایر مبادی انجام شده است. یعنی به دلیل گستردگی استان و نوع صادرات، بسیاری اوقات تجار عملیات صادرات را خودشان انجام می‌دهند و برخی از آنها ترجیح می‌دهند از سایر گمرکات خروجی کشور این اتفاق بیافتد. در این شکل، کالا تا گمرکات مرزی حمل شده و از آن جا صادر می‌شود. با احتساب این آمار می‌توان گفت صادرات استان سمنان نزدیک به ۳۰۰ میلیون دلار، صادرات صنعتی، معدنی و کالای کشاورزی در سال ۱۳۹۵ بوده است.

مقاصد صادراتی استان سمنان کدام کشورها است و از چه کشورهایی واردات دارید؟

در حوزه مهم‌ترین شرکای تجاری استان باید گفت: بیش از نیمی از صادرات سمنان به دو کشور عراق و افغانستان است که هرچند در کوتاه مدت باعث تسهیل صادرات شده، اما در بلند مدت اگر بازارهای جدیدی در کنار آن قرار نگیرد و با این دو کشور به مشکل بخوریم کار برای فعالان اقتصادی سخت می‌شود. البته برنامه‌هایی برای تنوع بخشی به بازارهای صادرات وجود دارد و در سال ۱۳۹۵ نیز شرایط تا حدی بهتر از قبل شده است به نحوی که علاوه بر دو کشور عراق و افغانستان که ۵۰ درصد صادرات استان را در برمی‌گیرند؛ کره، ‌پاکستان، ترکیه، ترکمنستان، تانزانیا، امارات متحده عربی، ارمنستان و چین نیز جزو ۱۰ کشور اول مقاصد صادراتی استان هستند. بحث واردات هم بیشتر واردات ماشین‌آلاتی است که از ۲۶ کشور به ویژه آلمان، ازبکستان، ترکیه، چین، انگلیس، ایتالیا، کره، هلند، تایوان و امارات متحده عربی به استان سمنان وارد می‌شود.