تنش‌زدایی بی‌بی با برادر بزرگ‌تر

گروه جهان: برای اوباما «روز جشن» بود. او مهم‌ترین برنامه داخلی ریاست جمهوری ‌خود «اوباما کر» را امضا کرد. بنابراین وقتی بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، برای دیداری سرزده به کاخ سفید رفت، احتمالا این سفر در ذهن اوباما چندان مهم نبود. نتانیاهو انتظار رفتار سرد کاخ سفید را نداشت چرا که هیچ عکاسی برای ثبت وقایع دعوت نشده بود. نتانیاهو در انتقاد از مقام‌های آمریکایی اعلام کرد: «این روش خوبی برای رفتار با من نبود.» به گزارش نیویورک‌تایمز، روابط دو طرف ملغمه‌ای است از بی‌اعتمادی، سوءتفاهم و تنش. این گزارش می‌افزاید؛ رابطه رهبران آمریکا و اسرائیل با بی‌اعتمادی شکل گرفته، با ایدئولوژی از هم جدا شده و پس از توافق هسته‌ای غرب با ایران هم نتانیاهو شروع به دست‌اندازی و نکوهش تلاش‌های اوباما در این زمینه کرد. هم اکنون روابط دو طرف در سردترین دوران خود به سر می‌برد.


سفر روز گذشته نتانیاهو به کاخ سفید اتفاقی مهم در یک سال گذشته است. طرفین اگرچه توافقات امنیتی و راه‌های تقابل با نفوذ ایران را مورد بحث قرار دادند اما حقیقت این است که تفاوت‌های آنها آنقدر زیاد است که نمی‌توان به این زودی‌ها امید به بر طرف شدن آنها داشت. نیویورک‌تایمز می‌نویسد: «اوباما، نتانیاهو را در محاصره تندروها می‌بیند که مانع پیشرفت هستند. نتانیاهو هم اوباما را فردی ساده لوح می‌بیند که دیدگاهی روشن در مورد یکی از بی‌ثبات‌ترین مناطق جهان ندارد.» مارتین ایندیک، نماینده سابق رئیس‌جمهور آمریکا در امور خاورمیانه می‌گوید این دو نفر روابطی سرد دارند که باعث شده سیاست‌های یکدیگر را خنثی کنند و در تقابل با هم قرار بگیرند.» اوری آراد، مشاور سابق امنیت ملی نتانیاهو می‌گوید: شکاف به‌وجود آمده یک باره شکل نگرفته است. او می‌گوید: این مساله‌ای تدریجی است که به مرور زمان گسترده‌تر شده است. تاریخ نشان داده این دو نفر در روابط‌شان سوءمدیریت داشتند. این سوء مدیریت یک طرفه نیست.


روابطی توأم با رقابت

اگر نگوییم خصومت فعلی میان آمریکا و اسرائیل در تاریخ روابط دو طرف بی‌سابقه بوده اما بدترین اتفاق در دو دهه گذشته است. نتانیاهو معتقد است با رئیس‌جمهوری مواجه است که حرمتی برای او قائل نیست و اصلا «هوای اسرائیل را ندارد.» اوباما هم احساس می‌کند که چهره‌ای ضد اسرائیلی از او ترسیم شده هرچند کمک‌های فراوان امنیتی به این رژیم کرده و با تلاش‌های فلسطینیان برای شناخته شدن به‌عنوان یک دولت در سازمان ملل مخالفت کرده است. «مارا رودمان»، یکی از نمایندگان سابق برای صلح خاورمیانه در دولت اوباما، می‌گوید: «احساسم این است که هر یک از طرفین فکر می‌کند که بهتر می‌تواند از دیگری سود ببرد. آنها رقیب هم هستند و فکر نمی‌کنم این حس رقابت به این زودی‌ها مرتفع شود.»

به گزارش نیویورک‌تایمز، دوستان و منتقدان می‌گویند اوباما هرگز حساسیت زیادی نسبت به اتحاد با اسرائیل نشان نداده است. نیویورک‌تایمز اما توپ را به زمین اوباما انداخته و می‌نویسد او هرگز نتوانست دغدغه‌های نتانیاهو و دلیل بی‌اعتمادی وی به خود را بفهمد و با تصمیماتی که گرفت وضعیت را بدتر کرد. به دلیل همین بی‌اعتمادی‌ها بود که نتانیاهو با نمایندگان جمهوری‌خواه و محافظه‌کار دیدار می‌کرد.


افزایش تنش‌ها

برای پی بردن به تنش‌های میان اسرائیل با برادر بزرگ خود باید نگاهی به گذشته بیندازیم. نتانیاهو و اوباما برای اولین بار در سال 2007 و به‌صورت شتابزده در فرودگاه رونالد ریگان در واشنگتن با یکدیگر دیدار کردند. این زمانی بود که نتانیاهو در کسوت اپوزیسیون به سرعت در حال بازگشت به اسرائیل بود و اوباما هم از سفر تبلیغی برای ریاست جمهوری‌خود باز می‌گشت. آنها بار دیگر در جولای 2008 دیدار کردند و این زمانی بود که تقریبا مسجل شده بود که اوباما نامزد دموکرات‌ها است و قرار بود به بیت‌المقدس برود. او به محض ورود به کاخ سفید «جورج میشل» را نماینده خود در خاورمیانه و برقراری صلح میان فلسطین- اسرائیل کرد. اوباما به اسرائیل فشار می‌آورد تا شهرک‌سازی‌ها متوقف شود. از سوی اسرائیلی‌ها این به‌عنوان اولین نشانه خصومت از سوی طرف آمریکایی تلقی شد. تنش‌ها به همین ترتیب ادامه یافت و زمانی به اوج خود رسید که اوباما برای خطاب قرار دادن مسلمانان به قاهره رفت اما سفری به اسرائیل نداشت.


جورج میشل می‌گوید: «یکی از اشتباهات اوباما این بود که به قاهره رفت. او باید در آن زمان به اسرائیل هم می‌رفت.» دنیس راس، مشاور سابق اوباما و نماینده سابق او در خاورمیانه می‌گوید: اوباما برای کسب اعتبار در خاورمیانه سعی در دوری از اسرائیل دارد. دنیس راس می‌گوید: اوباما به رهبران یهودی گفته سیاست جورج بوش را ادامه نخواهد داد. برخی مقام‌های آمریکایی می‌گویند: «تاریخ نشان داده که چراغ سبز میان دو کشور نباید وجود داشته باشد چرا که دشمنان از آن سوءاستفاده خواهند کرد.» با این حال، راس استدلال می‌کند که دوری از اسرائیل آن‌گونه که اوباما انتظار دارد باعث همکاری اعراب نمی‌شود. نیویورک‌تایمز به نقل از کارشناسان می‌نویسد توقف شهرک‌سازی‌ها علت اساسی این اختلافات است.


نتانیاهو سرانجام با تعلیق 10 ماهه ساخت شهرک‌سازی‌ها موافقت کرد اما وقتی در مارس 2010 جو بایدن، معاون رئیس‌جمهوری آمریکا به اسرائیل رفت نسبت به تداوم ساخت شهرک‌ها اعتراض کرد. نتانیاهو اعلام کرد که این ساخت‌وسازها بدون اطلاع او انجام شده است. همین مساله موجب دیداری پرتنش در کاخ سفید آن هم بدون حضور هیچ عکاسی شد.


قیام مصر

در کنار شهرک‌سازی‌ها که علت اصلی اختلافات واشنگتن- تل‌آویو است دو عامل دیگر هم وجود دارد که تنش‌ها میان دو طرف را تشدید می‌کند. یکی قیام مصر است. نتانیاهو معتقد است اوباما درک درستی از خاورمیانه ندارد. مثال بارز آن سقوط حسنی مبارک در مصر است. اسرائیلی‌ها معتقدند مبارک دوست آنها بود. کانینگهام، سفیر سابق آمریکا در اسرائیل می‌گوید: «ما او را زیر اتوبوس انداختیم. این شوکه‌کننده بود.» نیویورک‌تایمز می‌افزاید وقتی اوباما در سخنان خود در مورد «صلح خاورمیانه» از بازگشت اسرائیل به مرزهای ۱۹۶۷ دفاع کرد تیر دیگری به قلب روابط دو طرف شلیک شد. یک مقام آمریکایی به شرط فاش نشدن نام می‌گوید: «وقتی نتانیاهو به آمریکا آمد گلوله‌ای از آتش بود و خون در چشمانش موج می‌زد.» اوباما در واکنش به خشم نتانیاهو گفت مواضع او تفاوت چشمگیری با مواضع دیگر رهبران آمریکا نداشت و بر «تبادل زمین» تاکید دارد. اما تیر خلاص چه زمانی به قلب روابط تل‌آویو- واشنگتن شلیک شد؟ به گزارش نیویورک‌تایمز چند اتفاق زمینه‌ساز اوج بحران در روابط شد: ۱ - در سال ۲۰۱۲ میت رامنی نامزد انتخابات ریاست جمهوری و جمهوری‌خواه آمریکایی به بیت‌المقدس سفر کرد و مورد استقبال گرم نتانیاهو قرار گرفت. این نوعی دهن‌کجی به دموکرات‌ها تلقی شد. در سال ۲۰۱۳ اوباما به سرزمین‌های اشغالی سفر کرد، با همسر نتانیاهو دیدار، از مقبره تئودور هرتزل (پایه‌گذار رژیم صهیونیست) بازدید و در شام خصوصی آنها حضور یافت. چند ماه بعد جان کری که جانشین کلینتون شده بود بار دیگر طرف‌های اسرائیلی و فلسطینی را به آغاز مذاکرات تشویق کرد. ۲ - عقب‌نشینی آمریکا در قبال سوریه و بحث سلاح‌های شیمیایی دمشق اتفاقی دیگر بود که تل‌آویو را ناامید ساخت چرا که سران اسرائیل امیدوار بودند اوباما دمشق را زیر حمله خود بگیرد و قضیه یکسره شود. ۳ - تیر نهایی اما با آغاز مذاکرات آمریکا- ایران با میانجیگری عمان شلیک شد. نتیجه مذاکرات هسته‌ای برای سران اسرائیل ناخوشایند بود. در اولین روزها، صهیونیست‌ها به دنبال این بودند که «به هر وسیله ممکن توافق مذکور را به هوا بفرستند» اما با بی‌نتیجه ماندن اقدامات‌شان در عمل آمریکا را در سیبل هدف خود قرار داده و کاخ سفید را به انتقاد کشیدند. آنها این توافق را «اشتباه تاریخی» نامیدند. دنیس‌راس می‌گوید با نتانیاهو تماس گرفتم و گفتم سیاست‌های داخلی استفاده از زور را رد کرده است و چاره‌ای جز این معامله نبود. با نهایی شدن توافق بود که طرفین چاره را در مذاکره و حرکت به جلو دیدند اما وخامت در روابط آن‌قدر جدی است که نمی‌توان وجود اختلافات جدی را پنهان کرد. مارتین ایندیک می‌نویسد: «زیر این پل آب فراوانی جاری است. خیلی سخت است که بتوان تصور کرد آنها بتوانند بر اختلافات خود به‌خاطر منافع مشترک فائق آیند، سخت است.»