جزئیات توافق هسته‌ای ژنو

ملت ایران یک بار دیگر به غرب فرصت داده تا اعتمادمان را جلب کند پاسخ ظریف به ابهامات هسته‌ای نمایندگان

«پذیرش حق غنی‌سازی اورانیوم در خاک ایران» دستاورد ملموس و قابل توجه نشست ژنو ۳ است اما با این حال به دنبال توافق هسته‏ای اخیر، بسیاری در داخل کشور زبان انتقاد نسبت به این مذاکرات گشودند و دستاوردهای آن را حداقلی عنوان کردند. محمدجواد ظریف، وزیر خارجه و دیپلمات خندان که ریاست هیات ایرانی را در این مذاکرات بر عهده داشت پس از بازگشت از ژنو و حصول این توافق برای تشریح روند مذاکرات و نتایج آن در مجلس شورای اسلامی حاضر شد.

ظریف که خود عضو صفحه اجتماعی فیس بوک است و با بسیاری از انتقادات و نظرات مردم از این طریق آشنا می‎شود، در رابطه با لبخندی که طی این مذاکرات همواره بر لب داشت می‌گوید: «من بارها گفته‌ام که لبخند و شوخی دیپلماتیک در واقع پوششی برای بحث‌های بسیار تلخ،‌ تند و چالشی است شما یک لبخند ابتدای جلسه و یک لبخند آخر جلسه می‌زنید و تمام جلسه را به بحث و چالش و اختلاف نظر می‌گذرانید که این هم امر طبیعی است؛ همه اینها چه اخم و لبخند جزو ابزار مذاکره هستند.» وزیر امور خارجه از مردم خواست تا برای نقد مذاکرات و توافق هسته‌ای اخیر انصاف و منافع ملی را در نظر بگیرند و دستاوردها را با دید منافع ملی نقد کنند. ظریف گفت که توافقنامه ژنو شامل اقدامات اولیه برای رفع نگرانی دو طرف است و تاکید کرد: «اگر یک تکه از آن اجرا نشود، هیچ چیزی از آن اعتبار ندارد و من این را نه تعهد ایران و نه تعهد ۱+۵ می‌دانم.» وزیر خارجه پیش‌تر نیز اعلام کرده بود که سند مورد قبول طرفین در اجلاس ژنو به منزله تعهدنامه حقوقی نیست و گام‌هایی که هر یک از دو طرف برخواهد داشت، مشروط به برداشتن گام‌هایی از سوی طرف مقابل است. به گفته وزیر خارجه، ایران در نظر دارد با شفاف‌سازی مواضع خود، طرف مقابل را قانع کند که فعالیت‌های هسته‌ای این کشور صلح آمیز است و جمهوری اسلامی در صدد دستیابی به تسلیحات اتمی نیست. به گزارش «ایسنا»، محمد جواد ظریف در جلسه علنی صبح دیروز مجلس شورای اسلامی گفت: «وظیفه‌ای که بر عهده من و همکارانم از سوی شورای عالی امنیت ملی و ریاست‌جمهوری واگذار شده بود حتما وظیفه آسانی نبود، همه ما از ابتدا واقف بودیم وارد شدن به مذاکره با دشواری‌های اساسی روبه‌رو خواهد بود؛ چون مذاکره به معنی ورود به حوزه‌ای است که حتما نمی‌توانید همه خواسته‌هایتان را از آن به دست آورید.» به بیان ظریف، در مذاکره لااقل دو طرف وجود دارد و هر طرفی باید بتواند یا با رضایت کامل یا با رضایت نسبی از مذاکره خارج شود لذا طبیعی است وقتی نتوانید تمام خواسته‌هایتان را از این طریق به دست آورید در مقابل نقد و نگرانی قرار می‌گیرید و حتی حملاتی به شما می‌شود؛ الآن همین وضع را مشاهده می‌کنیم. ظریف ادامه داد: «همه کسانی که در مذاکره بودند یا به صورت واقعی یا در یک بازی زرگری فعلا همه‌شان مورد نقد هستند، طبیعی است در مذاکره همان میزانی که شما به‌دست می‌آورید باید در مورد نکاتی توافق کنید؛ مهم این است که با چشم باز و با توجه به عواقب تصمیم‌تان با ملاحظه همه جوانب با توجه به مجموعه نگرانی‌ها، توانمندی‌ها و خواسته‌هایی که مقامات بالاتر نسبت به آن دارند و توقعاتی که مردم دارند وارد معرکه شوید. واقعا هم معرکه است،‌ خوش و بش نیست.» وزیر خارجه ایران با بیان این موضوع که از نقدهای وارد شده استقبال می‏کند، افزود: «من و همکارانم این ادعا را نداریم که امکانش نبود مذاکرات از این بهتر انجام شود اما فعلا قرعه فال به نام من دیوانه زدند و ما هم با افتخار این قرعه فال را پذیرفتیم.» ظریف که با حضور در مجلس شورای اسلامی به تشریح روند مذاکرات جمهوری اسلامی ایران و ۱+۵ پرداخت، گفت: «این توافقنامه شامل شش لایه کلیات، شفاف‌سازی، حفظ وضعیت موجود، کاهش‌ها، اقدامات اعتمادساز و گام نهایی است.»

ظریف با تشریح مفاد ۶ گانه توافق انجام شده بین ایران و ۱+۵ گفت: «در کلیات چند نکته از متن استخراج کرده‌ام یک نکته، درباره توافق پیرامون یک راه حل جامع شامل اقدامات اولیه و گام نهایی برای رفع نگرانی‌ها است که اگر یک جزء آن اجرا نشود اصلا کل آن به درد نمی‌خورد.» ظریف درباره بازه زمانی تعیین شده توافق گفت که دوره ۶ ماهه است که در صورت توافق تمدید می‌شود. ظریف لایه دوم این توافق را نیز تشریح کرد؛ در واقع لایه دوم شامل شفاف‌سازی مواضع است که در این بخش ایران دو شفاف‌سازی انجام داده است اول تضمین غنی‌سازی و دوم اعلام عدم پیگیری سلاح هسته‌ای است. هیچ چیز نمی‌تواند اعضای ان.پی.تی را از حق غیرقابل انتزاعشان محروم کند. از این حق هیچ‌کس برای استفاده، تولید و توسعه انرژی هسته‌ای نمی‌تواند محروم شود. این حق برای صاحب‌حق وجود دارد چه به رسمیت شناخته شود و چه به رسمیت شناخته نشود احترام به این حق ضروری است.» اینها توضیحاتی است که رییس هیات مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی و ۱+۵، درباره بهره‌گیری کامل ایران از حق انرژی هسته‌ای براساس ماده ۴ ان.پی.تی بیان کرد.

ظریف در ادامه سخنانش در مجلس به توضیح مطلبی با مفهوم حفظ وضعیت موجود در تفاهم‌نامه پرداخت و گفت: «با این تفاهم‌نامه قطعنامه جدید تحریم هسته‌ای صادر نمی‌شود. این به ‌آن معنا است که در همین حد شرایط باقی می‌ماند این موضوع مشمول شورای امنیت، اتحادیه اروپا و آمریکا می‌شود در مقابل طرف مقابل قبول می‌کند ما غنی‌سازی ۵ درصد را ادامه دهیم.» وزیر امور خارجه ادامه داد: «در مقابل کاری که ما می‌کنیم طرف مقابل می‌پذیرد که وضعیت موجود همین‌گونه ادامه پیدا کند همچنین حق تحقیق و توسعه ما را به رسمیت می‌شناسند حال سوال این است که در مقابل ما چکار می‌کنیم که وضعیت موجود را حفظ کنیم؟» ظریف در پاسخ به این سوال گفت که در شرایط کنونی هم فردو و هم نطنز فعالیت‌شان را ادامه خواهند داد؛ اما از پیشرفت بیشتر خودداری می‌کنیم. یعنی فردو به جای اینکه ۲۰ درصد تولید کند، پنج درصد تولید می‌کند وضعیت نطنز هم همین‌گونه است. ما ظرفیت را در نطنز و فردو افزایش نمی‌دهیم و آنها هم تحریم‌ها را افزایش نمی‌دهند. او همچنین افزود: «در این ۶ ماه از تاسیس محل‌های جدید غنی‌سازی امتناع می‌کنیم واقع این است که دولت در این ۶ ماه برنامه‌ای در این زمینه نداشته است. همچنین در این تفاهم‌نامه به عدم بازفرآوری یا ساخت تاسیسات باز فرآوری اشاره شده است. کاهش دیگری که در این تفاهم‌نامه انجام می‌دهیم، محدود کردن تولید سانتریفیوژ جدید است. البته قرار نیست که ما سانتریفیوژ جدیدی را نصب کنیم بلکه قرار است توانمندی حفظ شود و افزایش پیدا نکند.» ظریف در مورد اقدامات شفافیت‌ساز توافق شده نیز گفت که اغلب اقدامات تاکنون نیز انجام می شده است مثلا ۲۰ درصدی که توافق شده نصف آن به اکسید تبدیل شود، قبلا نیز انجام می‌شد. وزیر خارجه ایران در ادامه با تاکید بر روند بازرسی‎های کارشناسان آژانس از نطنز و فردو می‌گوید: «قرار است در ازای این کارها اتحادیه اروپا و آمریکا تحریم‌های بیمه و خدمات حمل و نقل مرتبط با معاملات نفتی را تعلیق کند.»

وزیر امور خارجه ایران در ادامه سخنرانی خود در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی با اشاره به بندی از توافقنامه هسته‌ای در مورد تعلیق تحریم آمریکا و اتحادیه اروپا در مورد صادرات پتروشیمی و خدمات مرتبط، گفت: «به طور متوسط در این چند ماه، ۶‌میلیارد دلار از این محل درآمد برای دولت و بخش خصوصی کسب می‌شود که یک میلیارد آن مربوط به بخش دولتی و پنج میلیارد مربوط به بخش خصوصی است. همچنین دیگر برای آوردن این پول به ایران مجبور نیستیم ۸ تا ۳۰ درصد پول بدهیم، بلکه باید بشود این پول را به صورت رسمی با یک درصد منتقل کرد و این دومین تعهد آنها است.» ظریف با اشاره به تعلیق تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا در مورد فلزات گرانبها، افزود: «من به خود آنها گفته‌ام که این تحریم‌ها تماما غیرقانونی و نامشروع بوده است. آنچه در توافقنامه آمده به این معنا نیست ما تحریم‌ها را قبول داشتیم حتی فابیوس (وزیر امور خارجه فرانسه) در جلسه اول به من گفت تو که می‌گویی این تحریم‌ها غیرقانونی است چرا پای میز مذاکره آمدی؟ ما سریعا به آنها گفتیم که ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت و تحریم‌ها غیرقانونی است و محملی برای توجیه ندارد.»

او در ادامه به تعلیق تحریم‌های آمریکا در مورد صنعت‌ خودرو و عرضه و نصب خدمات ایمنی برای هواپیماها اشاره کرد و گفت که در واقع آنها تحریم‌های موجود را کاهش دادند. تاکنون کشتی‌های نفتکش ما را بیمه نمی‌کردند، اما اکنون این اتفاق می‌افتد. مورد دیگری که در متن آمده بازگشت بدون محدودیت قابل توجهی از فروش نفت ایران به صورت دلار از طریق حساب بانک مرکزی است نه اینکه پول را از یک حساب در حساب دیگری بریزیم و نهایتا دلالی این پول را با ۳۰ درصد وارد ایران کند، بلکه از طریق حساب رسمی بانک مرکزی مقدار قابل‌توجهی از درآمد نفتی ایران باز می‌گردد و در مورد بقیه درآمد نفتی با هزینه خرید رسمی و بازکردن ال‌سی مواد غذایی، دارویی و محصولات کشاورزی خریداری می‌شود، البته من در شان کشور نمی‌دانم که وارد جزئیات قیمت شوم و لذا آن را پشت تریبون مطرح نمی‌کنم، به همین دلیل است که این جزئیات در متن توافق ذکر نشده و در ضمیمه آن آمده است.

ظریف افزود: «ما تفاهم کردیم این مرحله (مذاکره) حداکثر یک سال طول بکشد و از یک سال دیگر وارد گام نهایی شویم، ضمن اینکه گفته‌ایم گام نهایی باید زمان مشخصی داشته باشد، البته روی زمان آن دعوای اساسی داریم و دیدگاه ما در این باره متفاوت است.»

وزیر خارجه ایران در مورد گام نهایی این توافق توضیح داد: «اهمیت گام نهایی این است که در پایان گام نهایی متن تاکید می‌کند که وضع هسته‌ای ایران عادی‌سازی می‌شود نه اینکه در پایان گام نهایی، تحریم‌های شورای امنیت برداشته شود بلکه آن در ابتدای گام نهایی است. در پایان گام نهایی وضع ایران مثل ژاپن، استرالیا و آلمان می‌شود و این برای ما مهم است که دوران گام نهایی خیلی طولانی نشود.» او با طرح این سوال که در گام نهایی ما چه می‌کنیم، طرف مقابل چه می‌کند؟ اضافه کرد: «طرف مقابل قبول کرده تمام تحریم‌ها را بردارد، ایران غنی‌سازی داشته باشد، ایران دسترسی به منابع مالی داشته باشد، با ایران همکاری هسته‌ای کند، امکانات مدرن در اختیار ایران قرار دهد و ما هم قبول کردیم نه اینکه قطعنامه‌های شورای امنیت را اجرا کنیم بلکه به آنها بپردازیم. تا حالا می‌گفتند ایران به تعهدات خودش تن بدهد، اما اکنون ادبیات عوض شده و هدف، رفع کامل قطعنامه‌ها است.»

طبق گفته او، رفع نگرانی‌ها در مورد رآکتور آب سنگین اراک و اقدامات شفاف‌ساز در این باره از دیگر اقدامات ایران در ۶ ماه آینده خواهد بود. او افزود: «تا ساعت ۳:۳۰ صبح که توافق حاصل شد داشتند تلاش می‌کردند، هنوز هم دارند تلاش می‌کنند و این تلاش را ادامه خواهند داد، اما در همه این مراحل ما با چشم باز، توجه و دقت درباره کلمه به کلمه متن بحث کردیم. بعضی چیزها سبک است که من بگویم که ساعت ۲ بعد از نصف شب بزرگ‌ترین قدرت دنیا با چه لحنی با بچه‌های شما صحبت کرد. من بار دیگر از بزرگواری رهبر معظم انقلاب تشکر می‌کنم که اینطور ما را مورد تفقد قرار دادند. واقعا باید بدانید ساعت ۲ نصف شب تلفن که زدند چطور با بچه‌های شما برخورد کردند.» وزیر امور خارجه ایران در نهایت گفت که در پیشگاه ملت و نمایندگان ملت برای ناتوانی، کم‌کاری، ضعف و هر چه که بوده عذرخواهی می‌کنیم و امیدواریم کاری که کردیم مورد قبول درگاه الهی قرار گیرد. او پس از شنیدن نظرات هفت نماینده مجلس نیز ‌گفت: «از نمایندگان محترم به دلیل نکات بسیار بجا، کارشناسانه و تذکراتشان تشکر می‌کنم.نکات مدنظر نمایندگان مدنظر ما هم هست. بنده بارها در رسانه‌های غربی اعلام کرده‌ام در حضور ۶ وزیر امور خارجه نیز به صراحت گفته‌ام نه هیات مذاکره‌کننده، نه مردم و نه رهبری ایران به شما اعتماد ندارند.باز هم تکرار می‌کنم؛ در همه مذاکرات گفته‌ام غرب باید اعتماد ما را جلب کند هرچند که برخی گفتار و رفتارها موجب سوختن اعتماد شده است. ملت ایران یک بار دیگر به جهان غرب فرصت داد تا گذشته خود را جبران کند و بتواند قدری از اعتماد از دست رفته را به دست آورد.» او با اشاره به برخی سوالات نمایندگان در خصوص اموال بلوکه شده جمهوری اسلامی ایران، گفت که نمی‌تواند اقدامات گذشته را برگرداند. از امروز صحبت‌ها شروع شده است، شرکت‌هایی که سال‌ها جواب تلفن ایرانیان را نمی‌دادند امروز در نوبت مذاکره با ایران هستند و کشورهایی که حاضر به جواب دادن تلفن وزیر خارجه نبودند اکنون در صف گفت‌وگو با ایران ایستاده‌اند. وزیر خارجه ایران در این جلسه اشاره‌ای هم به سخنان و موضع‌گیری‌های مغرضانه نخست وزیر رژیم صهیونیستی داشت و گفت: «نتانیاهو و سران رژیم صهیونیستی میلیاردها دلار هزینه کردند که از ایران چهره دیگری بسازند. این چهره اکنون فرو ریخته است.»

او در پایان با یادآوری خاطره شهدای انقلاب، جنگ تحمیلی و شهدای هسته‌ای، از نمایندگان مجلس که با چشم باز موضوع را دنبال می‌کنند نیز تشکر و قدردانی کرد.

«با این تفاهم‌نامه قطعنامه جدید تحریم هسته‌ای صادر نمی‌شود. این به ‌آن معنا است که در همین حد شرایط باقی می‌ماند این موضوع مشمول شورای امنیت، اتحادیه اروپا و آمریکا می‌شود در مقابل طرف مقابل قبول می‌کند ما غنی‌سازی ۵ درصد را ادامه دهیم.» وزیر امور خارجه ادامه داد: «در مقابل کاری که ما می‌کنیم طرف مقابل می‌پذیرد که وضعیت موجود همین‌گونه ادامه پیدا کند همچنین حق تحقیق و توسعه ما را به رسمیت می‌شناسند حال سوال این است که در مقابل ما چکار می‌کنیم که وضعیت موجود را حفظ کنیم؟»

در شرایط کنونی هم فردو و هم نطنز فعالیت‌شان را ادامه خواهند داد؛ اما از پیشرفت بیشتر خودداری می‌کنیم. یعنی فردو به جای اینکه ۲۰ درصد تولید کند، پنج درصد تولید می‌کند وضعیت نطنز هم همین‌گونه است. ما ظرفیت را در نطنز و فردو افزایش نمی‌دهیم و آنها هم تحریم‌ها را افزایش نمی‌دهند. او همچنین افزود: «در این ۶ ماه از تاسیس محل‌های جدید غنی‌سازی امتناع می‌کنیم واقع این است که دولت در این ۶ ماه برنامه‌ای در این زمینه نداشته است

ما تفاهم کردیم این مرحله (مذاکره) حداکثر یک سال طول بکشد و از یک سال دیگر وارد گام نهایی شویم، ضمن اینکه گفته‌ایم گام نهایی باید زمان مشخصی داشته باشد، البته روی زمان آن دعوای اساسی داریم و دیدگاه ما در این باره متفاوت است