همه باید در بحث کاهش آلودگی هوا وارد شوند

سهم عمده‏ای از آلودگی هوای تهران به‏خاطر انتشار گازهای آلاینده خودروهای سواری است، و کیست که نداند آلودگی هوا در تهران و شهرهای بزرگ ایران یکی از مهم‏ترین دغدغه‏های تمامی شهروندان از طبقات اجتماعی و اقتصادی گوناگون است. یکی از وظایف مهم سازمان حفاظت محیط زیست در ایران کنترل و کاهش حداکثری آلودگی هوا است، و نیز سعی دارد با سختگیرانه‏تر کردن استانداردهای تولید و نظارت بر خودروهایی که در حال تردد هستند، نقش خودروها در تولید آلاینده‏های محیطی را تا آنجا که می‏تواند کاهش دهد. در این راستا خودروسازها ملزم به رعایت استانداردهای روز دنیا می‏شوند و مراکز معاینه فنی نیز هر سال خودروهای موجود را بررسی می‏کنند تا از کیفیت‏شان در گذر زمان مطمئن شوند.

مبدل کاتالیست یکی از مهم‏ترین اجزای خودرو است که نقش بسیار مؤثری در کاهش آلاینده‏های تولیدی آن دارد. کاتالیست تا ۹۰درصد گازهای سمی را بی‏اثر کرده و هیدروکربن‏های نسوخته‏ای را که از موتور خارج می‏شوند به آب و دی اکسیدکربن تبدیل می‏کند. به علاوه، این مبدل اکسید ازت را به گاز ازت تبدیل می‏کند. طول عمر مفید کاتالیست ۸۰ تا ۱۲۰هزار کیلومتر است. مبدل‏های کاتالیست که هم اکنون بر روی خودروهای تولیدی در ایران نصب می‏شوند تا میزان آلایندگی آنها را کاهش دهند، پس از ۸۰هزار کیلومتر پر شده و عملاً کارایی خود را از دست می‏دهند و در این شرایط، میزان آلایندگی خودرو تا پنج برابر افزایش می‏یابد. متوسط عمر کاتالیست حدود ۴ سال است و پس از این مدت باید قطعه مورد نظر تعویض شود. در گفت‏وگویی که پیش رو دارید، محمد رستگاری معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران ، از نقش سازمان حفاظت از محیط زیست و مبدل‏های کاتالیست در کاهش آلودگی هوا می‏گوید.

سازمان حفاظت از محیط زیست سال گذشته چه برنامه‏هایی برای کاهش آلودگی هوا انجام داده است؟

وظایف سازمان حفاظت از محیط زیست در خصوص آلودگی هوا به دو دسته تقسیم می‏شود: سیاستگذاری و نظارت بر اجرای مصوبات. در بحث سیاستگذاری اقدام اساسی‏ای که انجام گرفته مربوط به سال ۹۳ بود که دولت در آن سال برنامه‏ای را تصویب و تکالیفی به دستگاه‏ها در خصوص کاهش آلودگی هوا ابلاغ کرد. براساس این مصوبه، برنامه‏های عملیاتی تصویب شد. مثلاً در حوزه سوخت بحث ارتقای استاندارد یورو ۴ در مورد ارتقای استانداردهای تولیدی مطرح شد. این برنامه ۹ محور داشت که بسیاری از آنها عملیاتی شد. در حوزه نظارت هم سازمان محیط زیست بیشتر پیگیر اجرایی شدن این مصوبات بود.

آیا اجرای این برنامه دستاورد محسوسی داشت؟

بله، اگر بررسی کنیم می‏بینیم که قبل از اجرای این برنامه، هوای تهران در حدود ۴۰ درصد از کل سال آلوده بود. اما با اجرای این مصوبات، تعداد روزهای آلوده سال به حدود ۳۰ درصد رسیده. این امر نشان می‏دهد که این برنامه اثربخشی خوبی داشته، منتها هنوز تا رسیدن به شرایط مطلوب فاصله زیادی داریم.

برنامه‏های عملیاتی دیگری هم از سوی سازمان پیگیری شده؟

مهم‏ترین برنامه‏های عملیاتی ای که تا الان به نتیجه رسیده اصلاح کیفیت سوخت و کنترل و کاهش تولید آلاینده‏ها در خودروهای نوی تولیدی است. بخش زیادی از آلودگی هوای تهران مربوط به خودروهایی است که در گذشته تولید شده، یعنی مطابق استاندارد یورو ۲، اما حالا همان خودروها که همچنان در حال تردد هستند کیفیت استاندارد در زمان تولید را ندارند. به بیان دیگر، در سال ۸۳ استاندارد خودروی یورو ۲ اجباری شد و خودروسازها آن را رعایت کردند. استاندارد یورو ۲ یعنی یک خودرو در یک کیلومتر پیمایش فقط ۷/ ۲ گرم آلودگی تولید ‏کند. ولی اگر همان خودرو را الان اندازه‏گیری کنیم میزان تولید آلودگی‏اش به مراتب بیشتر است. چرا این اتفاق می‌افتد؟ برای اینکه خودروها قطعه هایی دارند به نام کاتالیست کانورتور و کربن کنیستر. این‏ قطعات باعث کاهش آلودگی هوا در خودروها می‏شوند و همان‏طور که فیلتر هوای خودرو نیاز به تعویض دارد، اینها هم نیاز به تعویض دارند. الان خودروهایی که در حال رفت وآمد در کشور هستند، اغلب عمر مفید این قطعه‏شان تمام شده و دیگر استاندارد یورو ۲ را پاس نمی‏کنند، یعنی میزان آلودگی‏ای که تولید می‏کنند به مراتب بیشتر از ۷/ ۲ گرم در یک کیلومتر پیمایش است. این هم یکی از محورهایی است که سازمان حفاظت از محیط زیست در مورد آن برنامه داد و سیاستگذاری کرد. در این خصوص چون ما امکان چک کردن این قطعه را به صورت مستقیم نداریم، استانداردهای معاینه فنی را سخت‏گیرانه کردیم. در گذشته ۵/ ۲ درصد حد مجاز خروجی برخی آلاینده‏ها از اگزوز خودرو بود، اما الان این مقدار به ۷/ ۰ درصد کاهش پیدا کرده. اگر خودرویی بخواهد گواهی معاینه فنی بگیرد و این استاندارد را پاس کند، حتماً باید قطعه کاتالیست کانورتورش سالم باشد. این سیاستگذاری درستی است که انجام شده و از ابتدای امسال حدود مجاز به مراکز معاینه فنی ابلاغ شده.

یعنی درحال حاضر موضوع تعویض کاتالیست کانورتور و کربن کنیستر در معاینه فنی اجباری شده است؟

ببینید، کاتالیست کانورتور و کربن کنیستر جزو الزامات مراکز معاینه فنی است. اما مشکلی که در مراکز معاینه فنی وجود دارد، این است که امکان چک کردن این کاتالیست را ندارند که آیا از نظر فنی درست کار می‌کند یا نه. پس حدود مجاز را آنقدر سخت گیرانه کرده‏ایم که اگر کسی کاتالیست کانورتورش کار نکند، نتواند معاینه فنی را پاس کند. مراکز معاینه فنی نیز ملزم شده اند یک سامانه یکپارچه معاینه فنی ایجاد کنند که اگر خودرویی معاینه فنی نداشت به صورت اتوماتیک با آن برخورد شود. به این سامانه یکپارچه معاینه فنی سیمفا گفته می‏شود. این سامانه الان در مراحل انتهایی است و فعلا به صورت آزمایشی از آن استفاده می‌شود. وقتی به طور رسمی عملیاتی شود همه افرادی که خودروی قدیمی دارند، اگر بخواهند معاینه فنی بگیرند علاوه بر آنکه باید خودروهایشان را درست کنند تا هیچ نقص فنی‏ای نداشته باشند، اگر این قطعه ها‏شان هم خراب باشد باید حتماً آن را عوض کنند. این سیاستگذاری های فنی برای کاهش آلودگی هوا انجام شده است.

آیا مسوولیت خاصی برای خودروسازها در مورد این قطعه تعریف شده است؟

وزارت صنعت و معدن مکلف است برای تأمین این قطعات اقدام کند. این وزارتخانه هم از طریق شرکتهای خودروساز اقدام می‏کند، ضمن اینکه این شرکتها، هم بحثهای کاری خودشان را دارند و هم یکسری مسوولیت‌های اجتماعی که باید در بحث کاهش آلودگی هوا ورود کنند. انتظار داریم هرکس می‌تواند این کار را انجام دهد در بحث کاهش آلودگی هوا ورود کند.

اگر مطلب خاص دیگری دارید بفرمایید.

همانطور که گفتم، قطعه دیگری هم داریم به نام کربن کنیستر که وظیفه‏اش این است که گازهای آلاینده فرار را می‏گیرد، یعنی ربطی به احتراق خودرو ندارد. وقتی بنزین می‏زنید، این بنزین در باک تبخیر می‏شود و وقتی تبخیر می‏شود گازهایش به مراتب خطرناکتر از زمانی است که از اگزوز ماشین خارج می‏شود. این قطعه گازهای آلی را می‏گیرد و مایع می‌کند و دوباره به موتور می‏دهد تا بسوزد. این قطعه هم یک عمری دارد و باید پس از پایان تاریخ مصرفش عوض شود.

مثل همان عملکرد DPF در خودرو‌های دیزلی؟

بله، با این تفاوت که قطعه DPF قابلیت استفاده مجدد دارد و بسیار گران است، اما این قطعه گران نیست، از جنس کربن است و به بالای باک وصل می‏شود. این قطعه هم یک عمری دارد و اگر کسی در پایان تاریخ مصرفش آن را عوض کند دو فایده دارد: یکی اینکه جلوی آلودگی را می‏گیرد؛ دوم اینکه صرفه اقتصادی دارد، چون بخارهای بنزین را می‏گیرد و دوباره به سوخت تبدیل می‏کند، یعنی به صورت اتوماتیک باعث صرفه‏جویی می‏شود. مثلا کسی که کربن کنیسترش سالم باشد، در سال حداقل دو باک کمتر بنزین مصرف می‏کند و هزینه این قطعه از هزینه دو باک بنزین کمتر است. بنابراین خواهش ما این است افرادی که خودروهای قدیمی دارند، این قطعه را عوض کنند تا هم در مصرف سوختشان صرفه‏جویی کنند و هم جلوی آلودگی بسیار مضری را بگیرند.