با یک تیر دو نشان بزنید

علی آذرنوش
نسل‌های جدید سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی که در قالب کولرگازی در بازار وجود دارند،

برخلاف اسم آن با انرژی برق کار می‌کنند و شما می‌‌توانید با آوردن آن به منزل، مغازه، رستوران، هتل، محل کار و غیره از دو جنبه گرمایشی و سرمایشی آن بهره ببرید. در واقع شما با یکبار نصب و اتصال آن، می‌توانید زمستان و تابستان خوبی داشته باشید.
کولرهای گازی اغلب در دو نوع پنجره‌ای و اسپلیت در بازار عرضه می‌شود که به لحاظ ظرفیت گرمایشی و سرمایشی انواع مختلفی دارد.
مدل‌های اسپلیت بنا به مدل‌هایی که دارند، در ارتفاع‌های مختلفی نصب و اغلب در بالاترین نقطه دیوار نصب می‌شوند. مدل‌های پنجره‌ای در ارتفاع 50تا 70سانتی‌متر از کف اتاق نصب می‌شوند.
این نوع وسایل مشکلات مربوط به وسایل گرمایشی همچون ایجاد دود و گاز، نصب، جاگیر بودن و حوادث احتمالی و نیز مشکلات مربوط به وسایل سرمایشی همچون صدا، پایین بودن میزان سرما و غیره را ندارند، اما این را هم بدانید که بهره بردن از چنین امکاناتی هزینه‌های خاص خود را دارد.
ساختمان کولرهای گازی
کولر گازی نیز همانند بسیاری از لوازم خانگی به‌خصوص یخچال‌فریزر از دو قسمت اصلی تشکیل شده است که عبارتند از:
قسمت الکتریکی
قسمت الکتریکی خود شامل قسمت‌هایی چون دوشاخه و سیم‌های رابط، کمپرسور، خازن، رله‌ بار زیاد (اورلود) رله راه انداز ترموستات، کلید چندوضعیتی (کلید فن)، کلید اصلی کولر و کنترل از راه‌دور (در کولرهای دو تکه) می‌باشد.
درکولرهای گازی از یک خازن و در بعضی از کولرها از دو خازن به منظور ایجاد گشتاور راه‌اندازی کمپرسور استفاده می‌شود. شکل متداول به‌کارگیری خازن، به این صورت است که یک خازن برای راه‌اندازی موتورفن (پروانه) و یک خازن برای راه‌اندازی کمپرسور مورد استفاده قرار می‌گیرد. ظرفیت این خازنها در کولرهای مختلف متفاوت است.
قسمت مکانیکی
اجزای مکانیکی کولر گازی با اندکی تفاوت، درست مثل قطعات مکانیکی یخچال است. از آن جمله می‌توان به قطعاتی مانند کمپرسور کندانسور (رادیاتور)، اواپراتور، پروانه اواپراتور، لوله مویین (کاپیلاری)، سینی زیر کولر، خروجی هوا و غیره اشاره کرد.
در کمپرسور کولرهای گازی دو مکانیسم به‌کار گرفته شده است. نوعی از این کمپرسورها از پیستون و میل لنگ طراحی شده‌‌اند؛ اما نوع دیگری از کمپرسورها فاقد میل‌لنگ و پیستون بوده و روتور در حال چرخش (به واسطه فرم خاص) گاز را از مسیر ورودی مکیده و آن را وارد لوله رفت می‌سازد این نوع کمپرسورها را کمپرسورهای دورانی می‌نامند. در کولرهای گازی از دو پروانه استفاده می‌شود که عموما بر روی یک محور اصلی سوار شده‌اند. یکی از پروانه‌ها هوا را از مجرای ورودی مکیده و با وزش آن کندانسور، گرما را به محیط خارجی منزل یا محل کار می‌راند، پروانه دوم که به قسمت جلوی موتور فن متصل است، هوا را از مجرای ورودی مکیده و با وزش آن به اواپراتور، سرما را به محیط وارد می‌سازد.
در کولرهای دو‌تکه، کمپرسور و کندانسور در واحدی به‌نام یونیت خارجی تعبیه شده‌اند. این واحد در خارج از ساختمان نصب می‌شود. واحد تبخیر یا اواپراتور و شیر انبساط نیز در یک واحد به‌نام یونیت داخلی تعبیه شده‌اند. کولرهای دو‌تکه عموما دارای دستگاه کنترل از راه‌دور هستند. هوا در جهت ورود به محیط منزل یا محل کار از دریچه مخصوصی که به خروجی هوا معروف است، می‌گذرد. به منظور جلوگیری از ورود گرد و غبار و موارد مشابه به داخل محیط منزل یا محل کار، پشت خروجی هوا، مانع سیمی‌ یا اسفنجی تعبیه می‌شود.
گاهی ممکن است بر اثر عدم تنظیم ترموستات یا ازدیاد گاز شارژ شده اواپراتور یا قسمتی از لوله برگشتی برفک یا یخ‌ها ذوب شوند و در نتیجه آب از جدارهای کولر سرریز کند. برای پیشگیری از این مشکل، ترتیبی اتخاذ شده است که در صورت بروز حالت فوق، آب به خارج از کولر هدایت شود. این وظیفه بر عهده سینی زیر کولر است. در گوشه‌ای از سینی، لوله مخصوصی تعبیه شده که این آب‌ها از آن خارج می‌شود. برای جلوگیری از ریزش آب، عموما به لوله مذکور شیلنگی متصل می‌شود و با قراردادن آن به روی سطح زمین از پراکنده شدن ذرات آب در محیط جلوگیری می‌شود. چگونگی ایجاد سرما در بسیاری از وسایل سرماساز مانند کولر، یخچال، آب‌سرد‌کن و... مشابه است، در کولر گازی، همانند یخچال، از تبدیل گاز به مایع به‌وسیله افزایش فشار و در نتیجه تولید سرما که در اثر تبدیل گاز به مایع ایجاد می‌شود. برای رسیدن به هدف مورد نظر (خنک کردن محیط) استفاده می‌کنند. تنها تفاوت را می‌توان در خنک کردن کندانسور (رادیاتور) دانست که در کولر گازی به وسیله هوای دمیده شده به روی آن گرمای لازم گرفته می‌شود. در حالی که در یخچال برای داشتن هوای خنک از دمیدن هوا به روی اواپراتور استفاده می‌شود.
شرح کار کولر گازی
مهم‌ترین قطعات یک کولرگازی عبارتند از:
1 - صفحات مارپیچ تبخیر کننده: این صفحات حالتی شبیه به مارپیچ پشت یخچال فریزر دارند و جنس آنها می‌تواند از برنج یا آلومینیوم باشد که دلیل استفاده از این مواد تبادل حرارتی بالاتر نسبت به سایر مواد است که این قسمت به این صورت است که یک لوله به قطر دهانه حدود 7 میلی متر را به صورت مارپیچ در می‌آوریم و برای انتقال بهتر حرارت آن را داخل صفحات مشبکی قرار می‌دهیم که بتواند تبادل حرارتی بیشتری با محیط داشته باشد. این قسمت همان بخشی است که در واقع خنک‌کننده است و هوا پس از برخورد به این قسمت خنک می‌شود.
۲ - صفحات مارپیچ مایع‌کننده: شکل ساختاری آن شبیه به صفحات تبخیرکننده است و تفاوت اصلی آن در کارکرد آن است که وظیفه بیرون ‌راندن حرارت جذب شده از هوای محیط را دارد. ولی به‌احتمال زیاد برای فشردن گاز قطر لوله هایش باید باریک‌تر باشد.
3 - کمپرسور: این کمپرسورها که در این سیستم‌ها استفاده می‌شوند اغلب دیافراگمی‌ هستند که طرز کار آنها این‌گونه است که یک محور وجود دارد که توسط موتور الکتریکی چرخانده می‌شود و به شاتون یا دسته روی آن با بلبرینگ نصب می‌شود (شبیه به میل لنگ ماشین با این تفاوت بزرگ که به جای داشتن لنگ یک دایره خارج از مرکز روی شفت وجود دارد که با چرخش شعاع آن تغییر می‌کند (نسبت به محور شافت) و باعث حرکت بالا و پایین شاتون می‌شود که البته کورس حرکت کم است، ولی سرعت تکرار حرکت خیلی زیاد است دیافراگمی‌از جنس انعطاف پذیر مثل لاستیک وجود دارد که به این شاتون متصل است و با حرکت رفت و برگشتی شاتون دیافراگم نیز به پایین کشیده و رها می‌شود البته دیافراگم به طور کامل آب بندی شده است و وقتی که شاتون به پایین می‌آید حجم بالای دیافراگم زیاد می‌شود و از سوپاپ ورودی گاز به داخل محفظه کشیده می‌شود....این سوپاپ‌ها یک طرفه هستند؛ یعنی وقتی اجازه ورود را می‌دهند دیگر اجازه خروج را نمی‌دهند. وقتی شاتون به بالا می‌رود حجم بالای دیافراگم کم می‌شود و گاز متراکم می‌شود و در نتیجه فشار لازم برای باز کردن سوپاپ خروجی که آن هم یک طرفه است ولی کاملا عکس سوپاپ ورودی است ایجاد می‌شود.
۴ - درون کولرگازی ۲ فن وجود دارد یکی هوا را به داخل فضای بسته (اتاق) می‌دمد و دیگری هوا را به طرف بیرون و هوای آزاد می‌دمد.
پره خنک که برای هوای خنک است مثل پره کولر استوانه‌ای است و پره گرم که برای دمیدن به هوای آزاد آن باشد پره‌ای پروانه‌ای با 8-6 پره است.
۵ - شیر انبساطی بر سر راه کمپرسور به صفحه تبخیر وجود دارد که گاز متراکم شده را به مایع تبدیل می‌کند تا بتواند پس از رسیدن به صفحه تبخیر کننده سرما ایجاد کند.
با توجه‌ به اینکه با خنک شدن هوا بخار آب موجود در آن به صورت شبنم روی صفحه های تبخیر در می‌آید باید تعابیری برای جمع آوری آبی که در اثر این امر ایجاد می‌شود دید تا مانع از پوسیدگی دستگاه بشود.

در میان کولرهای گازی اسپیلت یونیت سقفی بلند شرکت اجنرال، کمترین قدرت گرمایش و سرمایش مربوط به مدل ABG۳OR و بیشترین قدرت سرمایش و گرمایش مربوط به مدل ABG۵۴R است.

مدل ALG24R از نوع کولرهای گازی پنجره‌ای شرکت اجنرال با بیشترین قدرت سرمایش و گرمایش و البته با سنگین‌ترین وزن نسبت به دیگر مدل‌ها قیمتی حدود 650هزار تومان در بازار فروش می‌رود.