بیم‌ها و امیدها در عراق

دنیای اقتصاد: کردهای عراق دیروز (دوشنبه) برای شرکت در همه‌پرسی استقلال اقلیم کردستان به پای صندوق‌های رای رفتند؛ همه‌پرسی‌ که جهان به‌ویژه کشورهای همسایه عراق را به چالش کشیده است. در این راستا نخست‌وزیر عراق صراحتا گفته است، گام‌های ضروری را برای «حفظ وحدت کشورش» برمی‌دارد. به گزارش اسکای‌نیوز، مراکز اخذ رای راس ساعت هشت صبح به وقت محلی به روی رای‌دهندگان باز شد و رای‌گیری تا ساعت ۱۸ به وقت محلی ادامه داشت. پنج میلیون و ۳۷۵ هزار فرد ثبت‌نام‌کننده می‌توانند در این همه‌پرسی شرکت کنند. حدود ۱۲ هزار و ۷۲ مرکز اخذ رای، نه تنها در اقلیم کردستان عراق که شامل استان‌های دهوک، اربیل و سلیمانیه است بلکه در مناطق مورد مناقشه از سوی دولت مرکزی و اقلیم کردستان نیز پیش‌بینی شده است. در استان نفتخیز کرکوک، نینوا در شمال عراق، دیالی و ‌صلاح‌الدین واقع در شمال بغداد نیز ۴۸۶۹ مرکز اخذ رای برای بیش از دو میلیون رای‌دهنده تعبیه شده است. پیش از این، رای‌گیری از کردهای مقیم خارج این اقلیم در روزهای شنبه و یکشنبه انجام شد.

اما در این میان مساله کرکوک که حساسیت زیادی روی آن وجود دارد و احتمال بالا گرفتن درگیری‌ها در آنجا بیشتر است شاهد استقرار نیروهای گسترده پیشمرگه است. نیروهای زیادی از پیشمرگه‌ها از اربیل عازم کرکوک شده‌اند تا از مراکز اخذ رای و نیز شهروندان محافظت کنند. سومریه نیوز گزارش داده است، این نیروها مجهز به سلاح سبک و سنگین هستند. نتایج اولیه همه‌پرسی ۲۴ ساعت بعد از برگزاری آن اعلام خواهد شد و اکثر کردها اطمینان دارند که به استقلال دست می‌یابند به این ترتیب کردها پیمان لوزان مصوب سال ۱۹۲۳ را که آنها را از داشتن کشوری مستقل منع کرده، زیر پا گذاشته‌اند. این یک همه‌پرسی تاریخی برای کردهاست، در‌حالی که مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان عراق گفته‌ است این همه‌پرسی با خطراتی همراه خواهد بود.

شورای ملی جنبش تغییر (گوران) که از مخالفان برگزاری همه‌پرسی است شرکت در همه‌پرسی را به عهده طرفداران این جنبش گذاشته است. یک منبع در جنبش تغییر تاکید کرد، شورای ملی جنبش به این مساله رای داد که طرفداران این جنبش مخیر هستند در این همه‌پرسی شرکت کنند. حسن توران، یکی از رهبران جبهه ترکمانی تاکید کرد: «بازگشایی مراکز اخذ رای در مناطق و مدارس ترکمانی در کرکوک اقدامی تحریک‌آمیز است و ساکنان استان نباید در همه‌پرسی شرکت کنند.»وی اظهار کرد: «تمام موسسات فدرال و دستگاه قضایی عراق بر غیرقانونی بودن همه‌پرسی اتفاق نظر دارند.»کشورهای مجاور نیز نسبت به آن ابراز نگرانی کرده و تدابیری را برای تعامل با آن اندیشیده‌ و هر یک گفته‌اند که به نوعی به این همه‌پرسی پاسخ خواهند داد. از اولین اقدامات در این زمینه اعلام بستن مرزهای هوایی کشورهای همسایه به روی کردستان عراق بود. شورای امنیت ملی ترکیه اعلام کرد،‌ مرزهای هوایی خود را به روی هواپیماهایی که از اقلیم کردستان می‌آیند یا به آنجا پرواز دارند، خواهد بست.

در این راستا فواد معصوم رئیس‌جمهوری عراق آخرین تلاش خود را کرد و گفت: «برگزاری همه‌پرسی استقلال کردستان عراق اقدامی یکجانبه است و رهبران سیاسی بغداد و اربیل باید از تنش اجتناب کنند.»وی گفته است،‌ تصمیم دارد تلاش خود را برای ازسرگیری مذاکرات برادرانه تعجیل ببخشد. معصوم افزود: «در برابر این اقدام یکجانبه باید براساس قانون اساسی عمل کرده و کشور و مردم را از خطرات جدی دور کنیم. از رهبران بغداد و اربیل می‌خواهم فورا به مذاکره بازگردند و توافق را در اولویت قرار دهند.»

از سوی دیگر، رئیس پارلمان عراق تاکید کرد که همه‌پرسی اقلیم کردستان فاقد هرگونه اثر قانونی خواهد بود. به گزارش المیادین، سلیم الجبوری، رئیس پارلمان عراق اعلام کرد، در پیش گرفتن سیاست‌های اشتباه باعث شده است تا خفقان ایجاد شود و کار به‌جایی برسد که هم‌اکنون شاهد آن هستیم. رئیس پارلمان عراق تصریح کرد: تمایل بسیاری داریم که با کردها در کشوری واحد باقی بمانیم. الجبوری خاطرنشان کرد: «در هم آمیختن مسائل در کرکوک باعث می‌شود پیروزی مورد انتظار، ناکام بماند.»

منابع عراقی اعلام کردند، دولت مرکزی بغداد همه‌پرسی را تنها جوهری روی کاغذ می‌داند و اقدامات تنبیهی را در واکنش به اجرای همه‌پرسی اتخاذ خواهد کرد. به گزارش النشره، این منابع در گفت‌وگو با روزنامه عربستان «عکاظ» تاکید کردند، دولت فدرال عراق هرگز اجازه نخواهد داد که کشور تقسیم شده و از قانون اساسی عدول شود.

منابع مذکور تاکید کردند اقلیم کردستان عراق با تحریم‌ها و مجازات‌هایی که بعید به نظر می‌رسد گزینه نظامی جزو آن باشد، غافلگیر خواهد شد. به گفته منابع دولت فدرال در ساعات آتی نخستین اقدامات را در این خصوص برای کم‌رنگ کردن حضور کردها در نهادهای دولتی که ابتدای آن وزارت خارجه خواهد بود، آغاز خواهد کرد. این منابع افزودند، ابراهیم جعفری، وزیر خارجه عراق دستوری را صادر کرده مبنی بر اینکه همه سفیرانی که در همه‌پرسی مشارکت می‌کنند، از کار برکنار شوند. دولت عراق همچنین از فاش کردن ماهیت اقدامات تنبیهی علیه کردستان ممانعت کرده است.

دولت عراق همچنین روز یکشنبه از اقلیم کردستان خواست تمامی گذرگاه‌های مرزی و فرودگاه‌ها را به دولت فدرال عراق تحویل دهد. دولت عراق همچنین از تمامی کشورهای جهان خواست تا فقط با بغداد درخصوص مساله گذرگاه‌های مرزی و مسائل نفتی تعامل داشته باشند.

در بیانیه دولت عراق که پس از نشست شورای وزارتی امنیت ملی به ریاست حیدر العبادی صادر شد، آمده است: «گذرگاه‌های مرزی متعلق به دولت فدرال است. منافع نفتی نیز براساس قانون اساسی عراق متعلق به ملت عراق است.» طبق این بیانیه، این شورا تدابیری را که طرف‌های ذی‌ربط اتخاذ خواهند کرد، بررسی کرده است که از جمله این اقدامات تشکیل کارگروهی برای بازپس‌گیری اموال عراق از حساب‌های اقلیم کردستان و اموال حاصل از صادرات نفت است.

شورای وزارتی امنیت ملی عراق از دادستانی کل نیز خواست تا تمامی کارمندان دولت در اقلیم کردستان را که اقدامات برای همه‌پرسی را اجرا می‌کنند، تحت تعقیب قرار دهد. شورای وزارتی امنیت ملی همچنین تاکید کرد که برای پیگیری پیامدهای برگزاری همه‌پرسی در اقلیم کردستان به‌صورت مداوم تشکیل جلسه خواهد داد. این شورا تاکید کرد که دولت متعهد است تمامی وظایف قانونی محول شده به خود خصوصا دفاع از حاکمیت عراق و تمامیت ارضی آن و امنیت و ثبات ملت آن را با تمامی راهکارهای مطرح شده در قانون اساسی انجام دهد. شورای وزارتی امنیت ملی عراق به این مساله اشاره کرد که دولت بغداد تاکید دارد: پیرامون مساله همه‌پرسی و نتایج غیرقانونی آن گفت‌وگو و مذاکره نخواهد کرد.

واکنش‌ها به همه‌پرسی کردستان

در میان مخالفت‌های کشورهای منطقه‌ای و بین‌المللی با برگزاری همه‌پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق، ده‌ها اسرائیلی به حمایت از این تصمیم کردها دست به تظاهرات زدند. به گزارش رویترز، صدها تن از یهودیان اسرائیل در حمایت از همه‌پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق که دیروز آغاز شد در قدس اشغالی مقابل سفارت آمریکا تظاهرات کردند. رویترز تصاویری از اسرائیلی‌ها را منتشر کرده که طی آن تظاهرکنندگان پرچم‌های اقلیم را در کنار پرچم اسرائیل همراه با موسیقی محلی در دست داشتند. همچنین با شروع همه‌پرسی استقلال کردستان عراق شبکه ۱۰ تلویزیون رژیم صهیونیستی اعلام کرد؛ ‌«اسرائیل تنها دولتی در جهان است که حمایت علنی خود را از این همه‌پرسی اعلام کرده است.» بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی نیز ماه گذشته میلادی صراحتا حمایت خود را از این همه‌پرسی اعلام کرده بود.

در مقابل، وزارت خارجه ترکیه با اعلام اینکه همه‌پرسی اقلیم کردستان عراق را به رسمیت نمی‌شناسد و آن را باطل می‌داند، به اتباع خود توصیه کرد هرچه سریع‌تر اقلیم کردستان عراق را ترک کنند. همزمان ترکیه گذرگاه خابور در مرز با کردستان عراق را بست. به گزارش النشره، وزارت خارجه ترکیه با تاکید بر اینکه آنکارا همه‌پرسی اقلیم کردستان عراق را به رسمیت نمی‌شناسد، تاکید کرد: «برگزاری این همه‌پرسی صلح و ثبات منطقه را به خطر خواهد انداخت.» این وزارتخانه تاکید کرد: «در صورتی که همه‌پرسی اقلیم کردستان عراق منجر به اقداماتی شود که امنیت ما را به خطر اندازد، تمامی تدابیر لازم برای مقابله با آن را در پیش خواهیم گرفت.»

رهبر حزب اپوزیسیون ترکیه از حزب حاکم خواست که در اتخاذ تدابیر مقابله علیه دولت منطقه‌ای کردستان عراق به دلیل برپایی رفراندوم استقلال خویشتن‌داری کند. به گزارش حریت، کمال قلیچداراوغلو، رهبر حزب مردم جمهوری‌خواه ترکیه از بینالی ییلدیریم، نخست‌وزیر ترکیه خواست که با خونسردی در برابر رفراندوم استقلال کردستان عراق رفتار کند. در همین راستا رهبران حزب حاکم، حزب جنبش ملی‌گرا و حزب مردم جمهوری‌خواه با حضور رئیس پارلمان ترکیه در نشستی شرکت کردند. براساس اعلام برخی منابع محور این نشست رفراندوم استقلال کردستان عراق بود که ییلدیریم در این نشست اطلاعاتی درباره این رفراندوم ارائه
کرد.

قلیچداراوغلو اضافه کرد: «گام‌هایی که در این مسیر از سوی ترکیه برداشته می‌شود باید در قالب یک روش دقیق انجام گرفته و با احتیاط اعمال شود.» وی افزود که حزب اپوزیسیون به ارائه توصیه‌های خود به دولت ادامه خواهد داد. یکی از این توصیه‌ها این است که هرگونه مداخله نظامی باید به‌عنوان آخرین گزینه در نظر گرفته شود. قلیچداراوغلو اضافه کرد: «اولین گام باید بستن دفاتر دولت اقلیم کردستان عراق در آنکارا باشد و همچنین تحریم‌های تجاری و اقتصادی به خصوص در حوزه نفت اعمال شود.»

عمار حکیم: کردهای عراق پشیمان می‌شوند

رئیس حزب حکمت ملی عراق با هشدار به مردم اقلیم کردستان عراق تاکید کرد که آنها تنها متضرران این همه‌پرسی هستند. به گزارش النشره، عمار حکیم، رئیس حزب حکمت ملی عراق در یکی از مجالس عزاداری محرم گفت:« بسیار صبر کرده و تلاش بسیاری کردیم تا رهبران کردها را به بازگشت و عمل به قانون اساسی راضی کنیم اما باید بگویم که اعمال‌نظر به شکل فردی هرگز نتیجه‌ای ندارد و همه متوجه خواهند شد که متضرر بزرگ برگزاری همه‌پرسی خود مردم کردستان عراق هستند.»

حکیم افزود: «ما به مردم کردستان عراق تاکید می‌کنیم که شما دوستان ما هستید و جای شما در قلب‌های ماست اما این همه‌پرسی هرگز شما را به نتیجه‌ای نخواهد رساند و بسیاری چیزها را از دست خواهید داد و روزی که حسرت خوردن فایده‌ای ندارد، شما حسرت خواهید خورد و پشیمان خواهید شد.» وی افزود: «عراق امروز با خنجر داعش و همه‌پرسی استقلال کردستان عراق روبه‌رو است.»

اقلیم کردستان «سند سیاسی ترسیم آینده» خود را منتشر کرد

شورای‌عالی همه‌پرسی در اقلیم کردستان عراق روز یکشنبه سندی سیاسی منتشر کرد که «تصویر کردستان در آینده و وضعیت طایفه‌ها در آن» را ترسیم می‌کند. به گزارش بغداد نیوز، خلیل ابراهیم، عضو شورای همه‌پرسی که توسط دولت اقلیم کردستان عراق برای نظارت بر روند همه‌پرسی شکل گرفته است، در کنفرانس خبری در اربیل به همراه تعدادی از اعضای این شورا اعلام کرد: «کردستان یک کشور مدنی فدرال خواهد بود که حقوق کردها، عرب‌ها، ترکمن‌ها، سریانی‌ها، آشوری‌ها، ارمنی‌ها، ایزدی‌ها، مسیحیان، مسلمانان، یهودیان، زرتشتیان و ... را حفظ می‌کند.»

وی افزود: «زبان رسمی کردستان عبارت از زبان‌های کردی، عربی، ترکمانی، سریانی و ارمنی خواهد بود.» وی تصریح کرد: «کردستان همچنین نظام فدرالی خواهد داشت و ترکمن‌ها، عرب‌ها و ایزدی‌ها کنترل مناطق‌شان را برعهده خواهند داشت و سایر طایفه‌ها نیز همین‌گونه خواهند بود.» خلیل ابراهیم خاطرنشان کرد: «تمامی طایفه‌ها به‌صورت کامل در پست‌های دولتی و همچنین در نیروهای پیشمرگ حضور خواهند داشت.» وی افزود: «این سند ۱۵ بندی به پارلمان اقلیم کردستان ارجاع داده خواهد شد تا آن را تصویب کند.»